بازار وکیل ایمنی ندارد/ تاسیسات و سازه ها تهدید بزرگ بازار

به گزارش خبرنگار مهر در شیراز، دوشنبه 23 آذر ماه ساعت 20 شب حریقی در یکی از حجره های بازار تاریخی وکیل شیراز به وقوع پیست که با عکس العمل و اقدام سریع ماموران سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شیراز مهار شد.

اطفای این حریق از وقوع آتش سوزی مهیبی جلوگیری کرد که در آن ممکن بود بخش اعظم بازار و مناطق اطراف آن به کام آتش فرو رود و خسارتهای غیر قابل جبران را هم به لحاظ مالی و همچنین به لحاظ فرهنگی وارد کند.

طی سالهای گذشته هر زمان که یکی از مسئولان استان فارس از بازار تاریخی وکیل شیراز بازدید می کردند کسبه محل از عدم وجود ایمنی لازم چه در بخش های تاسیساتی و چه در بخش های سازه ای انتقاد کرده و از مسئولان خواستند که برای این مشکل تدابیر ویژه ای اتخاذ شود و این امر در زمان محمد رضا رضا زاده استاندار سابق فارس نیز مطرح شد که طی آن در حاشیه بازید رضا زاده از بازار وکیل شیراز تصمیم گرفته شد که با برنامه ریزیهای ویژه ای مشکلاتی این بازار برطرف شود.

اما طی این سالها فقط بخشی از مشکلات بازار در دست توجه قرار گرفت که بیشتر به مرمتهای تاریخی و اضطراری اثر مربوط می شد اما به واسطه اینکه بازار وکیل هنوز محل کسب کاسبان زیادی به شمار می رود و اغلب گردشگران خارجی نیز از محصولات این بازار خریداری می کنند مسائل ایمنی این محل تاریخی چندان مورد توجه قرار نگرفته و هنوز مشکلات مختلفی بازار وکیل شیراز را تهدید می کند.

بازار وکیل یکی از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران به شمار می رود که به فرمان کریم خان زند (۱۱۷۲ - ۱۱۹۳ ه.ق) ساخته شده و اکنون در مرکز شهر شیراز قرار گرفته ‌است.

این بازار از نزدیکی دروازه اصفهان تا مدخل بازارهای قدیم امتداد دارد و مشتمل بر حجره‌هایی با سکوی پهن در طرفین و ۷۴ دهانه طاقهای بلند و خوش تناسب است و چهار سوق بلندی در میان آن قرار دارد که بازارهای فرعی و غربی و شرقی آن را قطع می کند.

مصالح ساختمانی این بازارها گچ و آجر وآهک بوده که روی پایه‌هایی از تخته سنگهای تراشیده قرار گرفته و سقف چهار سوق که از چهار طرف آن چهار بازار منشعب می‌شود، بسیار بلند و با سبک ساختمانی دلپسندی بنا شده‌است.

قسمتهای مختلف این بازارها، بنا بر اساس کارهای صنعتی که در آن انجام میگرفته به نامهای مخصوصی خوانده می‌شود که از آن جمله می توان به بازار بزازان، بازار بلور فروشان، بازار خیاطها، بازار کلاهدوزها، بازار سراج‌ها و بازار شمشیرگرها و... اشاره کرد. بازار وکیل در ردیف آثار تاریخی کشور به شماره ۹۲۴ به ثبت رسیده است.

این معماری عظیم که به چنین شکلی تا چند صد سال دوام آورده اکنون به رغم وجود تکنولوژیهای پیشرفته و دانش فنی نوین نباید تهدیداتی مثل آتش و زلزلی مشکلی برای آن ایجاد کند.

این بازار که در مجموعه آثار زندیه قرار گرفته به حکم هویت ملی و فرهنگی ایران و استان فارس به شمار می رود و نگهداری و ایمنی آن باید به عنوان یک اصل اولویت دار مورد پیگیری قرار گیرد.

مدیر عامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شیراز در گفتگو با خبرنگار مهر در شیراز در خصوص این تهدیدات گفت: وضعیت سازه ای بازار وکیل یکی از مشکلاتی است که این بازار را تهدید می کند، سازه های سقفی بازار فرسوده شده و اگر حادثه ای رخ دهد بازار از طریق سازه های سقفی مورد تهدید قرار می گیرد.

حسن دلگشا با اشاره به وجود تهدیدات در سازه های پشت سقفی بازار نیز بیان کرد: پشت بام بازار در مقاطع مختلف با کاه گل، ایزوگام و.. ایزوله شده و این امر سنگینی سقف بازار را به همراه داشته ضمن اینکه انواع گلها و گیاهان نیز در سقف بازار روییده و تمام این بخشها تهدیدی در سقف بازار محسوب می شود.

وی با اشاره به اینکه باید کانالاهای زیر سطحی در کف بازار وجود داشته باشد تا تاسیسات از داخل یک مدار رد شوند، افزود: به غیر از سازه ها، تاسیساتی مثل برق در کنار این مسائل عوامل تهدید محسوب می شوند ضمن اینکه کاربری بخشهای مختلف بازار نیز بر تهدیدات آن می افزاید.

مدیر عامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شیراز در این رابطه با اشاره به تناژ بسیار زیاد ادویه و همچنین منسوجات در این بازار گفت: ادویه از جمله موادی به شمار می روند که در صورت اشتعال بین سه تا هفت دقیقه حیات را از انسان می گیرد ضمن اینکه منسوجاتی مثل قالیهای دست باف و... در شرایط اشتعال تصاعداتی دارند که ظرف سه دقیقه فرد را دچار خفگی می کنند و ادویه ها و منسوجات در تناژ و میزان بسیار زیادی در بازار یافت می شود.

دلگشا با اشاره به اینکه در کنار این مسائل شبکه های خروجی مناسبی برای بازار در نظر گرفته نشده است، افزود: اگر در بازار حادثه ای ایجاد شود و بخواهیم مردم را از منطقه تخلیه کنیم و به معابر خاص برسانیم مشکلاتی وجود درد که باید برای ایجاد راه خروجی نیز اقدام شود.

وی در ادامه سخنان خود تاکید کرد: آتش نشانی چه در جایگاه مسئولیتی خود و چه در جایگاههای دیگر تاکنون جندین بار وارد این مسئله شده و نتیجه بررسیهای کارشناسی خود را با ارگانهای مختلف مکاتبه کرده است و در این خصوص باید سعی شود که تمامی ارگانهای مسئول در بازار وکیل طی نشستی با توجه به بافت تاریخی و میراثی بازار و مسائلی که در مورد انجام تمهیدات ایمنی در این اثر تاریخی در حوزه های میراثی وجود دارد تصمیماتی ویژه ای در سریع ترین زمان ممکن اتخاذ کنند.

بازار وکیل در پیشنهادات دور سوم سفر دولت مطرح می شود

در این خصوص معاون عمرانی استاندار فارس نیز طی سخنانی کوتاه به خبرنگار مهر گفت: بازار وکیل شیراز در پیشنهادات دور سوم هیئت هیئت دولت جای داده شده است.

صمد رجا تصریح کرد: در این پیشنهاد سعی می شود برای بازار وکیل اعتباراتی در سطح ملی اختصاص یابد ضمن اینکه به لحاظ مسائل میراثی، بازار وکیل در حوزه سازمان میراث فرهنگی قرار دارد.

مهمترین هنر معماری بازار وکیل چهار سوق آن است، این چهار سوق به صورت هشتی وسیعی با سقفی بلند ساخته شده که تکه کاشیهای فیروزه ای، زیبایی دو چندانی به آن بخشیده است.

افسانه یا واقعیتی در خصوص ساخت این چهار سوق نقل شده: "می گویند معمار این بازار وقتی دیوارها و جرزهای چهار سوق را ساخت، پیش از ساخت تاق آن دست از کار کشید. چون کریم خان زند علت را جویا شد معمار از او خواهش کرد که شخصا به مکان چهار سوق تشریف فرما شوند تا علت را عرض کند.

هنگامی که کریم خان به جای گاه ساخت چهار سوق رسیدند معمار با زنجیر بلندی ارتفاع جرزها را اندازه گرفت. آنگاه از خان زند خواهش کرد که برای ادامه ساخت چهار سوق چند روزی به او مهلت دهد. چون خان زند او را مهلت داد، معمار به مدت یکسال خود را از شیراز دور کرد تا نتواند او را ناچار به ادامه ساخت چهار سوق کند این غیبت یکساله خشم بیش از اندازه کریم خان زند را بر انگیخته بود به ویژه اینکه کس دیگری نیز نمی تواسنت سقف چهار سوق را تمام کند. معمار پس از یکسال خود را به دربار کریم خان زند رساند و از او خواست که ساعتی به او اجازه دهد تا راز غیبت خود را در همان محل چهار سوق بیان کند.

چون همراه با خان زند به محل رفتند معمار همان زنجیر پارسالی را خواست و دوباره با آن زنجیر، بلندی جرزها را اندازه گرفت و همه با شگفتی دیدند که زنجیر از جرزها بلندتر شده و معمار نیز سیب غیبت خود را این موضوع دانست که چون تمام جرزها نشست کرده اند اگر در سال گذشته این تاق بلند وسیع ساخته می شد تا امروز خراب می شد اما اکنون این چهار سوق تا سالیان سال بر جای خواهد ماند و امروزه با اینکه 250 سال از ساخت این چهارسوق می گذرد با وجود زلزله های مختلف همچنان پابرجاست.

به هر حال حادثه حریق شامگاه دوشنبه بازار وکیل شیراز با هوشیاری کادر آتش نشانی به خیر گذشت و خسارات ناشی از آن در حد آتش سوزی پارچه ها و اجناس به پایان رسید اما نمی توان تضمین کرد که حریق دیگر فقط در همین حد به این بازار با ارزش تاریخی خسارت بزند از این رو مسئولان باید در کوتاه ترین زمان نسبت به اتخاذ و اجرای تصمیمات ایمنی در بازار وکیل اقدام کنند.