تعزیه ؛ هنری اصیل و نمایشی از واقعه جانگداز کربلا

تعزیه نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی است که اغلب در آن شهادت امام حسین(ع) روایت و نمایش داده می شود .

واژه تعزیه - تعزیت در ریشه به معنای توصیه به صبر کردن، عزاداری کردن و پرسش از بازماندگانِ درگذشتگان و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است.

عقیده بسیاری از پژوهشگران بر این است که تعزیه جدا از شباهتهایی که به عزاداریهای آیینی گذشته دارد، شکل تکامل یافته‌تر و پیچیده‌تر سوگواریهای ساده شیعیان سده‌های نخستین برای شهدای کربلا است.

برخی شبیه‌خوانی و برپایی تعزیه جهت تماشای عینی واقعه کربلا را به یزید که گفته شده از عاملین واقعه کربلا خواسته بود نسبت داده‌اند. برخی نیز آن را به زمان دیالمه، صفویه و قاجاریه نسبت داده اند .

موسیقی آوازی در تعزیه اهمیت خاصی دارد و نقشها نیز بر اساس لحن و آواز شخصیتها تعیین می شوند .

رفته رفته مکان برگزاری تعزیه از کوی‌ و محله به داخل تکیه ها کشیده شد و مکان ثابتی پیدا کرد . ساختمان مدور تکیه دولت در چهار طبقه، مجلل‌ترین مکان برای اجرای تعزیه بوده است.

متن تعزیه یا تعزیه‌نامه، اغلب به زبان شعر عامیانه است، شیپور، نی، طبل، دهل و سنج از ابزارهای موسیقی تعزیه محسوب می شوند .

تعزیه برای مردمان عاشق اهل بیت، تنها بستری برای تشریح واقعه کربلا نیست، بلکه گستره عظیمی از حوادث تاریخی صدر اسلام و زندگی پیامبر و امامان را در بر می‌گیرد. البته شک نیست که کربلا و واقعه عاشورا و شهادت امام حسین و یاران با وفای آن حضرت در تعزیه از جایگاه خاصی برخودار و مورد توجه بیشتر هستند .

در تعزیه دو صف کاملا مشخص وجود دارد که نشانه های خاصی نیز دارند.  اولیا و موافق‌خوان‌ها با رنگ لباس، نوع صدا، همراهی گروه موزیک و حمایت تماشاگران، موضع خود را به عنوان انسانهایی فداکار، وارسته و عاشق شهادت و علاقمند به قرب حق مشخص می‌کنند، اشقیا نیز با صداهایی خشن و رفتارهای نامتعارف تشخیص داده می شوند .

اگرچه تمام تلاش برگزارکنندگان مجالس تعزیه، تبیین و تشریح نمایشی واقعه کربلا و چگونگی به شهادت رسیدن امام حسین(ع) و یاران او و همچنین اسارت بازماندگان است، اما گاهی به منظور تأثیرگذاری بیشتر و برانگیختن احساسات جمعی، شرح وقایع از حالت واقعی خارج می شود و در همین راستا، گاهی نیز شأن و منزلت ائمه خدشه دار می شود .

برای دور شدن تعزیه از اینگونه تحریفها و فعالیتهای نادرست، سازمان اوقاف و امور خیریه دوره های آموزشی تخصصی را برای تعزیه خوانها پیش بینی کرده تا این گروه ضمن آموزش و آشنایی با تکنیکهای اجرا از نظر حرکات صورت و حس، آشنایی با ردیفهای آوازی و تعزیه خوانی، طراحی لباسهای مناسب و اصلاح ساز و نوازندگی، با مقتل شناسی آشنا شوند .

به منظور حفظ و صیانت از این هنر آیینی و ملی و همچنین ارتقای آن، ستاد تعزیه در تهران تشکیل شده است .

این هنر آیینی قابلیت جهانی شدن را دارد و مسئولان نیز در تلاش هستند تا مقدمات کار فراهم و پرونده  جهانی شدن تعزیه مهر ماه سال 89 به یونسکو ارائه شود .