به گزارش خبرنگار مهر در رشت، شوکا را می توان گوزنی کوچک به حساب آورد، رنگ بدن تقریبا قهوه ای و انتهای موها روشن تر است و همچنین روی کپل و زیر شکم روشن و تقریبا سفید به نظر می رسد.
در زمستان موها بلند تر و تیره تر شده و رنگ بدن قهوه ای مایل به خاکستری است، البته چانه سفید و در دو طرف پوزه نیز لکه های سفید دیده می شود.
قسمت عقب بدن کمی بلند تر از جلوی بدن بوده و ارتفاع جانور از شانه بین 65 تا 75 سانتیمتر و دم نیز دو تا سه سانتیمتر و غیرقابل تشخیص است، وزن آنها بین 15 تا 30 کیلوگرم برآورد شده است.
شاخ شوکا نسبت به سایر گوزنها ساده تراست، شاخ منحصرا در جنس نردیده می شود و نوزاد تا یک سالگی فاقد شاخ است و بعد از آن شاخها به صورت ساده ظاهر شده و معمولا در سال دوم شاخ دارای سه شاخک فرعی و گاهی تا چهار و پنج شاخک نیز مشاهده می شود.
شاخها در ابتدای رویش دارای پوسته مخملی هستند که تا بهار روی شاخها قرار دارد و بعد از آن از بین می روند، طول شاخ شوکا به 25 تا 35 سانتیمتر می رسد که البته شوکاهای سیبری و چین دارای شاخهای بلند تر و قطورتری از شوکاهای اروپا و ایران هستند.
میزان فعالیت شوکا در امر تغذیه بستگی به میزان تاریکی و روشنایی دارد، این جانور در شبهای تاریک یعنی وقتی قرص ماه کامل نیست قسمت اعظم وقت خود را به چریدن و سرشاخه خواری می پردازند در حالیکه در شبهای مهتابی، اکثرا وقت خود را صرف رفت و آمد و پرسه زدن می کنند، در اغلب مواقع سال اوج فعالیت این گوزن اوایل طلوع و غروب آفتاب است.
در زمستان بیشتر فعالیت را در روز از خود نشان می دهند، احتمالا به این دلیل که گرمترین ساعات روز در این فصل است، تغذیه دراین فصل بیشتر در مناطق باز انجام می شود، در بهمن، اسفند، فروردین تغذیه نرهای بزرگسال بطور چشمگیر افزایش می یابد و این در حقیقت زمانی است که شاخها در حال رشد هستند.
شانس مشاهده نرهای بزرگسال در این ماهها به مراتب بیشتر است و این درست زمانی است که معمولا مواد غذایی زیستگاه با محدودیتهای روبروست، مادههای باردار و جوانتر که با کمبود موادغذایی روبرو هستند در اواخر زمستان و اوایل بهار به دنبال غذای مطلوب تقریبا در تمام روز فعالیت دارند.
با آمدن فصل بهار به طور عادت صبح زود و غروب آفتاب را به عنوان ساعات فعالیت تغذیه ای انتخاب می کند، روش و شیوه تغذیه با توجه به شرایط جوی حاکم درمناطق کم ارتفاع و با پوشش درختی انبوه نسبت به مناطقی که مرتفع ترند از سالی به سال دیگرمتفاوت است.
از ویژگیهای دیگر این جانورارزشمند زیستگاه مطلوب و عدم وجود حشرات مزاحم است که خود باعث می شود برحسب فراوانی و تراکم این حشرات در برخی از سالها شاهد جابجایی وکوچ شوکاها از ناحیه ای به ناحیه دیگر باشیم.
هوای نامطلوب زمستانی می تواند سبب جمع شدن تعداد زیادی شوکا در یک ناحیه شود، اما پس ازآنکه هوای مطلوب فرارسید شوکاها دوباره به مکان فعلی خود بازمی گردند، البته تعداد زیادی از شوکاها هستند که در برخی از نقاط با هوای نامطلوب خو گرفته و در تمام سال در زیستگاه خود باقی می ماند.
در فصل مهاجرت بطورعمده نرها و ماده های جوان کوچ می کنند و ماده های بالغ همراه با نوزادان خود معمولا در همان ناحیه زیست خود باقی می مانند، مگر آنکه وضعیت جسمانی شوکای جوان که همراه مادران خود به سرمی برند درحدی باشد که مادر را وادار به رفتن به ناحیه ای مطلوب تر کنند.
شوکاها نیاز مبرمی به نوشیدن آب ندارند
مشاهدات نشان می دهد شوکاها نیاز مبرمی به نوشیدن آب ندارند. علیرغم این موضوع، اکثر زیستگاهشان را طوری انتخاب می کنند که در مجاورت نهر، چشمه، جویبار یا رودخانه باشد به این دلیل است که جوانه های درختان و درختچه ها و برگهای جوان غذای ترجیحی شوکاست و در کنارآبگیرها گیاهان تازه در اکثر مواقع سال یافت می شود.
اگر آب، پناهگاه و چراگاه مطلوب با فواصل منطقی و کوتاه از یکدیگر واقع شود حتی در کنار یک هکتار هم می توان انتظار داشت که در یک خانواده از شوکا در همان مکان و مساحت کم و منحصر مدتها باقی بماند و نیازی برای خروج از منطقه احساس نکنند.
هر رستنی که بتواند سرپناهی برای شوکا بوده و به نحوی آن را از رطوبت باران حفظ کند می تواند محل مناسبی برای زیست آن باشد زیرا شوکاها از خیس شدن پرهیز می کنند.
شوکا در مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست و برخی نقاط جنگلی در شمال و غرب ایران یافت می شود، در استان گلستان پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت شده جهان نما، منطقه شکار ممنوع چلچلی زیستگاههای جنگلی علی آباد کتول، کرد کوی، گنبد و مینودشت، در استان مازندران منطقه حفاظت شده البرزمرکزی، پناهگاه حیات وحش دو دانگه، چهار دانگه، در مناطق جنگلی منطقه دو هزار تنکابن، آبریزهای شمالی البرز در ناحیه شرق نوشهر و چالوس و جنگلهای یخکش بهشهر و در استان گیلان، جنگلهای اسالم و خلخال و برخی از مناطق جنگلی این استان از مناطقی هستند که شوکا در آن زیست می کند.
مناطقی در آذربایجان شرقی، کردستان، و کرمانشاه از زیستگاههای شوکا بوده که در دهه های اخیر اگر چه اطلاعات پراکنده‌ای دال بر وجود شوکا در برخی از نقاط می رسد ولی اطلاعات زیادی از وجود این گونه در دست نیست اما در بررسی های جدیدی که انجام گرفته تعدادی شوکا در استان کرمانشاه مشاهده شده است و احتیاج به بررسی و تحقیقات بیشتری در سایر نقاط دارد.
عمر شوکا 15 سال است
شوکا معمولا حدود 15 سال عمر می کند،جفت گیری شوکاهای ایران بیشتر ازاواخر تیر تا پایان مرداد است و در این فصل معمولاً ماده ها نوزادان سال گذشته خود را که به دنبال دارند ترک کرده و برای جلب نرها صدای شبیه پارس بم سگ از خود درمی‌آورند.
شوکا قلمرو طلب است، این قلمروطلبی در فصل جفت گیری به خوبی مشهود است، در بین گوزنها احتمالا کمترین جفت گیری فامیلی (همخونی) در شوکاها مشاهده می شود.
دشمن طبیعی شوکاها شغال، گربه وحشی جنگلی، پلنگ، شغال، پرندگان شکاری هستند، در کنار شوکا در جنگلهای استان گیلان پستانداران دیگری را نیز می توان مشاهده کرد.
حیات وحش گیلان از مهمترین و ارزشمند ترین زیستگاه های موجود در ایران است
مدیرکل محیط زیست استان گیلان در این ارتباط گفت: از نظر حیات وحش استان گیلان از مهمترین و ارزشمند ترین زیستگاههای موجود در ایران است بطوری که از جنبه‌های زیبا شناسی، بوم شناسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی (ژنتیکی)، آموزشی و تفرجی از چنان اهمیت زیادی برخوردار است که ارزش منطقه را از نقطه نظر جایگاه حیات وحش در ساختار و کارکرد سیستمهای موجود در کشور خشک و نیمه خشک ایران کاملا توجیه می کند.
کامران زلفی نژاد با اعلام اینکه استان گیلان خاستگاه ومحل زندگی دو نوع از گوزنهای بومی ایران به نامهای مارال وشوکاست، افزود: در حال حاضر وجود مرال و شوکا در ارتفاعات جنگلی هشت شهرستان گیلان از قبیل تالش، فومن، رودبار، شفت، رودسر، سیاهکل، لنگرود و ماسال ثبت شده است.
وی ادامه داد: هر چند از تعداد واقعی مرالها در جنگلهای شمال اطلاع کاملی در دست نیست اما براساس آثار و مشاهده های مستقیم بیش بینی می شود که تعداد 150 راس در استان وجود داشته باشد.
وی همچنین از انتقال چهار راس مرال برای نگهداری در پارک سیاه داران تالش خبر داد و اظهار داشت: چهار راس مرال از پارک طبیعت گردی لوندویل آستارا به پارک سیاه داران تالش انتقال و تحت مدیریت شهرداری تالش نگهداری و پرورش خواهد یافت.
مدیرکل محیط زیست گیلان ادامه داد: این مرالها در سال 88 و 87 از مجتمع تولیدی گوشت زیاران که به صورت محصور نگهداری می شدند پس از هماهنگی به عمل آمده به تعداد 22 راس به پارک طبیعت گردی لوندویل آستارا انتقال یافتند.
وی گفت: با توجه به اینکه این مرالها در شرایط اسارت نگهداری شده بودند امکان رها سازی در طبیعت برای آنها مقدور نبوده و به منظور زیبا شناسی و تفرج بازدید کنندگان در پارک نگهداری می شوند.
زلفی نژاد بیان داشت: پارک سیاه داران تالش نیز با توجه به ارتفاع مناسب از سطح دریا و وسعت مناسب و اعلام نظر کارشناسی سازمان محیط زیست منطقه مناسبی برای تعدادی از این مرالها شناخته شده است.
گوزنهای بومی ایران در یک قدمی انقراض
یک کارشناس مسائل محیط زیست در این باره گفت: استان گیلان خاستگاه و محل زندگی دو نوع از گوزنهای بومی ایران به نامهای مارال وشوکاست که در معرض انقراض قرار دارند.
علی محمد زاده با اعلام اینکه تعرض انسانی به جنگلهای انبوه، آخرین زیستگاه های جانوری گیلان را در معرض تهدید قرار داده است، افزود: گوزنهای جنگلهای گیلان که از جانوران شاخص جنگلهای شمال محسوب می شوند که به دلیل تجاوز انسانی به زیستگاهها نسل آنها در خطر تهدید قرار دارد.
وی همچنین با اشاره به اینکه مناطق زندگی این گوزنها عموما مناطقی شکار ممنوع تلقی می شوند، ادامه داد: جنگلهای سیاهکل، فومن، تالش و ماسال عمده زیستگاههای این جانوران و آخرین پناهگاه ومحلی برای تکثیر، زاد و ولد طبیعی آنها بشمار می روند.
از اینرو با داشتن این گنجینه های پراهمیت نسبت به دیگر نقاط مملکت نمونه ای کم نظیر است، هر چند از حیث ترکیب ناحیه جغرافیایی، جانوران استان گیلان دقیقا مناسب با شرایط بوم شناسی این خطه از تنوع بسیار برخوردارند، اما به سبب برآورده شدن منافع آنی برخی سودجویان و فقدان مدافعان قاطع، تعدادی از آنها به دلیل قتل عام در مقیاس وسیع در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند.
به هرحال جدا از شکار بی رحمانه جانوران به کمک سلاحهای مدرن، کاهش و نابودی کامل جنگلها و پوشش گیاهی که به معنای کاهش و یا نابودی زیستگاه های حیوانات است و نیز توسعه مناطق روستای و شهری و آلودگی ها عامل عمده دیگری از جهت به خطر افتادن و یا ناپدید شدن حیات وحش به شمار می رود.
نظر شما