رسانه‌ها منعکس کننده پیام فرهنگ و هویت کشورها هستند

تعریف دیپلماسی

دیپلماسی ریشه در روابط میان دولت و شهرها در یونان باستان دارد. این مفهوم در میان دولت شهرها در دوره رنسانس احیا شد. گسترش این مفهوم را در میان دولتها بعد از دوره رنسانس شاهد هستیم.[1]

دیپلماسی هنر و فن اداره سیاست خارجی، تنظیم روابط بین‌المللی و حل و فصل اختلافات بین‌المللی از شیوه‌های مسالمت آمیز تعریف می‌شود. همچنین می‌توان دیپلماسی را دانش ارتباط میان سیاستمداران و سران کشورهای جهان دانست.[2]

دیپلماسی به دانش ارتباط میان سیاستمداران و سران کشورهای جهان گفته می‌شود. دیپلماسی، وسیله‌ای‌است که سیاست خارجی با استفاده از آن، به جای جنگ، از راه توافق به هدفهای خود می‌رسد و بر اساس این تعریف آغاز جنگ، شکست دیپلماسی‌است ولی گروهی بر این عقیده‌اند که دیپلماسی در دوران جنگ و پس از آن نیز می‌تواند دوام داشته باشد.[3]

انواع دیپلماسی

دیپلماسی در دنیای امروز دستخوش دگرگونیهای اساسی شده است. به گونه‌ای که امروزه چهار نوع دیپلماسی از سوی کشورهای جهان به کار گرفته می‌شود که عبارتند از: دیپلماسی پنهان، دیپلماسی آشکار، دیپلماسی عمومی و دیپلماسی خط دو.

دیپلماسی در شکل سنتی محدود به دیپلماسی آشکار و پنهان بود. ولی امروزه شاهد اعمال اشکال دیگر دیپلماسی هستیم که تحت تأثیر عواملی مانند بسط و گسترش روابط بین‌الملل، تحولات تکنولوژیک، همبستگی و وابستگی متقابل واحدهای سیاسی به یکدیگر، تعارضات ایدئولوژیک، توسعه وسایل ارتباط جمعی و افزایش نقش افکار عمومی است.

دیپلماسی خط دو که تعامل میان بازیگران جدید عرصه بین‌المللی را در کنار دولتها در برمی‌گیرد، ناشناخته‌ترین و در عین حال رو به رشدترین نوع دیپلماسی در جهان امروز است. دیپلماسی خط دو به نوعی از دیپلماسی گفته می‌شود که بازیگران آن را بخش غیر دولتی تشکیل داده و حوزه‌ها، موضوعات و عرصه‌هایی را در بر می‌گیرد که اغلب در گذشته متولی آنها دولتها بوده‌اند.

شکل دیگری از دیپلماسی که در دنیای امروز مورد توجه است، دیپلماسی عمومی به شمار می‌رود.

دیپلماسی عمومی

عبارت دیپلماسی عمومی در حوزه مطالعات روابط بین‌الملل اصطلاحی است که در سال 1960 به طور عمده برای توصیف جنبه‌های جدید دیپلماسی بین‌المللی رایج شد.

دیپلماسی عمومی عبارت است از ارتباطات معطوف به منافع ملی یک کشور از طریق ارتباط با مردم خارج از مرزهای جغرافیایی.

چارلز کیگلی معتقد است دیپلماسی عمومی به نوعی شکل جدیدی از تبلیغات است که به معنای گسترش نظام‌مند اطلاعات به منظور تأثیرگذاری بر افکار عمومی است.

به طور کلی می‌توان گفت در دیپلماسی عمومی حوزه‌هایی مورد توجه است که در دیپلماسی سنتی مورد توجه نبوده است. از سوی دیگر دیپلماسی عمومی به حوزه‌هایی می‌تواند دسترسی داشته باشد که دیپلماسی سنتی نمی‌تواند در آن حوزه‌ها اعمال نفوذ کند.

در دیپلماسی عمومی بخشی از مخاطبان افراد و نهادهای غیردولتی هستند که برقراری ارتباط با آنها نیازمند مهارتهای خاص خود است.

از مهمترین ویژگیهای دیپلماسی عمومی "شفافیت" و تلاش برای انتشار اطلاعات است، در حالی که در دیپلماسی سنتی "ابهام" ویژگی مهمی به شمار می‌رود.

موضوعات و مسائل دیپلماسی سنتی در ارتباط با سیاستها و رفتار افکار عمومی خارجی دیگر است و در جایی که سیاستها و رفتار یک دولت نشأت گرفته از نگرشهای شهروندان آن است، دیپلماسی عمومی در پی آن است تا با تحت تأثیر قرار دادن شهروندان یک کشور و تغییر نگرش آنها بر رفتار و سیاستهای آن اثر بگذارد.

رسانه به مثابه ابزار دیپلماسی عمومی

رسانه‌ها با قدرت نفوذ فوق العاده خود در جوامع گوناگون قادرند تصویر مثبت یا منفی از یک کشور را در جهان خلق کنند. این مسأله باعث شده تا مدیریت رسانه‌ها مورد توجه خاص دولتها قرار گیرد.

در دیپلماسی عمومی چگونگی تعامل دستگاه‌های دولتی و رسانه‌ها یکی از مهمترین عوامل موفقیت اهداف دیپلماسی عمومی قلمداد می‌شود. عملکرد دیپلماسی عمومی به گونه‌ای است که دولتها نیازمند ایجاد شبکه ارتباطات حرفه‌ای و گسترده هستند.

پیامی که این شبکه به مخاطب خارجی می‌رساند نشان دهنده هویت و طرز فکر عامه یک کشور است و همواره باید ابعاد سازگاری و استمرار را در خود داشته باشد. از طرف دیگر چنین پیامی بازگوکننده این است که یک کشور خود را چگونه فهم و تصویر می‌کند.

گام مهم دیگر این است که اطلاعات حرفه‌ای و قابل قبولی از طریق شبکه ارتباطی به زبانهای گوناگون در اختیار مخاطبان قرار گیرد که تا حد زیادی اعتبار این گونه شبکه‌ها را بالا ببرد.[4]

در حال حاضر اینترنت این امکان را فراهم آورده که بتوان آخرین اطلاعات را به راحتی در اختیار مخاطبان قرار داد. تقویت اطلاعات و دانش مخاطبان داخلی این امکان را فراهم می‌کند که در تعامل با جهان خارج، اطلاعات درست یا مورد نظر یک کشور منتقل شود و کمتر به حدس و گمان و یا ارجاع به اطلاعات منابع دیگر که با اهداف دیگری به جز منافع ملی یک کشور تأسیس شده‌اند، استناد شود.

یادداشتها

1-Iain McLean, Concise Dictionary of Politics, Oxford University Press 1996.
2- http://en.wikipedia.org/wiki/Diplomacy
3- http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1099665
4-ناصر هادیان و افسانه احدی، جایگاه مفهومی دیپلماسی عمومی، فصلنامه بین المللی روابط خارجی، سال اول، شماره 3، پائیز 1388، صص 86-117.