به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه خبرگزاري " مهر" ، اين نشست به موضوع بحث تطبيقي درباره ابن عربي و اسپينوزا اختصاص داشت.
دكتر محسن جهانگيري ، استاد فلسفه دانشگاه تهران، در ابتداي نشست درباره زمينه ها و علاقه مندي خود به آراء و انديشه هاي ابن عربي و اسپينوزا گفت : براي رساله دكتري به آراء و انديشه هاي اين دو متفكر بزرگ پرداختم، چرا كه اين دو نفر درياي بيكراني در عرصه عرفان هستند. ابن عربي عالم كثيرالتاليف است و يكي از آثار او كه الفتوحات المكيه نشان از تاليفات بسيار او دارد . اگر چه ابن عربي معتقد است كه آثارش را به امداد الهي نوشته است.
دكتر جهانگيري درباره تاثيري كه ابن عربي بر فرهنگ اسلامي - ايراني گذاشته گفت: تاثيري كه ابن عربي بر جوامع اسلامي خصوصا فرهنگ ايراني داشته بسيار قابل توجه است. در ايران سلسله تصوف نعمت اللهي متاثر از آراء ابن عربي هستند. حتي ملاصدرا هم از اين عارف تاثير گرفته است. مطالبي كه ملاصدرا در اسفار مي گويد همان گفته هاي ابن عربي است. نكته جالب اين است كه ابن عربي هيچ وقت وارد ايران نشده اما آثار او بيش از ممالك ديگر اسلامي در ايران منتشر شده است.
وي درباره عامل معنوي ابن عربي گفت: ما بحث پيدايش عرفان ابن عربي و تاثيرپذيري او از نظام اصفهاني در كتاب ترجمان الاشراق را مي توانيم ببينيم. ابن عربي در زمنيه عرفان سخنان بسيار نويني را مطرح كرده است اما گفته هاي او هنوز در ايران ادامه پيدا نكرده و تحقيقي درباره او نشده است.
استاد فلسفه دانشگاه تهران درباره اسپينوزا گفت: هگل درباره اسپينوزا مي گويد يا بايد اسپينوزايي باشي يا هرگز فيلسوف نباشي. ياكوب بومه نيز مي گويد با بودن اسپينوزا ديگر انتخابي نيست و هر فلسفه اي را كه به درستي انتخاب كنيد به اسپينوزا مي رسيد. گوته نيز بر صراحت و شجاعت اسپينوزا تاكيد مي كند. چرا كه وقتي اسپينوزا از كليسا رانده شد به هيچ فرقه ديگري پناه نبرد و همچنان بر عظمت فكري - فلسفي خود صحه گذاشت.
وي در ادامه خاطرنشان كرد: دشمنان اسپينوزا هم در تاييد اخلاق او سخن گفته اند. زندگي او تجسم انديشه و فلسفه اوست.
دكتر جهانگيري درباره نكات اشتراك و افتراق ابن عربي و اسپينوزا گفت : ابن عربي عارفي ديندار بود . وي در فتوحات مكيه در خصوص به دار آويختن حلاج مي گويد: آن قاضي كه حكم اعدام حلاج را داد نزد خدا معذور است اما حلاج هم پيش خدا معذور است، چرا كه شريعت هيچ گاه كنار نبايد گذاشته شود. اسپينوزا قائل به شريعت نيست يعني به عبارتي دئيست است ، يعني اعتقاد به خدا هست اما به نبوت اعتقاد ندارد . اسپينوزا در زمان مرگ براساس آداب هيچ شريعتي نمرد او همچنين ضد دين هم نبود.
وي درباره وحدت وجود و وحدت جوهر نيز گفت: ابن عربي صحبت از وحدت شخصي وجود مي كند و از نظر او وحدت وجود فقط خداست و انسان مظاهر و تجلي صفات خداست، اما اسپينوزا از وحدت جوهر مي گويد جوهر نامتناهي مطلق است. يعني هيچ چيزي را نمي توانيم از جوهر سلب كنيم. البته گاهي هم طبيعت خلاق و خدا هم مي گويد. از نظر اسپينوزا انسان فقط حالات است. در فلسفه اسپينوزا سه بحث جوهر، صفت و حالت بسيار مهم است. حالت نيز آن چيزي است كه تصور و وجودش متوقف بر جوهر است، شناخت عالم وابسته به تصور از خداست. اسپينوزا مي گويد تصور ما وابسته به خداست اما ابن عربي تاكيد مي كند وجود ما فقط از خداست.
دكتر جهانگيري در پايان تاكيد كرد: يك نكته اي اين دو نفر را از هم جدا مي سازد و آن اين است كه ابن عربي اعتقاد به وحدت وجود دارد اما به تعالي و تنزيه خداوند نيز باور دارد. اما اسپينوزا قائل به تنزيه نيست.
دكتر نصرالله حكمت در ادامه اين نشست درباره كتاب "ابن عربي چهره برجسته عرفان" دكتر جهانگيري به ايرد سخن پرداخت .
وي پس از ارايه مطالبي درباره سجاياي اخلاقي دكتر جهانگيري گفت: آثار استاد اندك است اما به لحاظ كيفي قابل استحسان است. از آنجا كه وي قائل به اين است كه علم و دانش نبايد باعث تفاخر شود، گزيده گويي و ايجاز در مطالبشان وجود دارد . ايشان پس از ده سال تلاش و كوشش اثر تحقيقي خود را درباره ابن عربي ارايه دادند. كتابي كه ايشان نوشتند دقيقا به شيوه قدماست كه شما نمي توانيد واژه اي از اين كتاب را حذف كنيد و بگوييد اين كلمه زائد است.
وي درباره مطالعه آثار دكتر جهانگيري تاكيد كرد: وقتي كه كتابهاي ايشان را مطالعه مي كنيد به هيچ عنوان دچار شك و ترديد نخواهيد شد. آثار استاد را بايد با تامل و ژرف كاوي مطالعه كرد. نظم و انتظام آثار دكتر جهاگيري به سبب روش قابل ستودني است. اگر چه در مورد ابن عربي آثار بسياري نوشته شده اما من ادعا مي كنم كه كسي را نخواهيد يافت كه درباره ابن عربي تحقيق كند اما از اثر استاد بي نياز باشد.
دكتر حكمت درباره وجه اشتراك ابن عربي، اسپينوزا و بيكن كه دكتر جهانگيري به آنها پرداخته اند گفت: اين سه تن به مسائل اساسي حيات بشر پرداخته اند اما يك نكته مهم وجود دارد و آن اين كه اين سه نفر هيچ كس را تكفير و تفسيق نكردند اما در عين حال هر سه نفر متهم به الحاد و زندقه هستند و هر سه در تجربه گرايي، عقل گرايي و عرفان در قله اند.
دكتر رضا سليمان حشمت به عنوان آخرين سخنران به بررسي آراء بيكن و اسپينوزا پرداخت و گفت : بيكن فيلسوفي است كه بعد از رنسانس و در سپيده دم تجدد قرار دارد و سلسله جنبان جرياني است كه تجربي مذهبان از او تاثير پذيرفته اند تاكيد فلسفه بيكن بر علوم است و وي مطالب متعارف فلسفي را به الهيات مقدس احاله مي كند. بيكن متاثر از ابن رشديان لاتيني است و به استقراء اهميت مي دهد و در نهايت بيكن پيام آور تصرف طبيعت است.
وي درباره اسپينوزا گفت: اسپينوزا قائل به الهيات عقلي است، يعني الهيات ناسوتي را قبول دارد و در مورد خداوند به بحث عقلي مي پردازد. اسپينوزا تحت تاثير موسي ابن ميمون نيز بوده و از طريق وي با نظريات حكماي اسلامي تا اندازه اي آشنا مي شود.
نظر شما