مغالطه‌های یک مدیرعامل

مصطفی آجورلو در روز سه شنبه 26 مردادماه 1389با تأکید مجدد بر اینکه دلیل اخراج علی کریمی تظاهر به روزه‌خواری و توهین به مسئولان فدراسیون فوتبال بوده است، به ارائه توضیحاتی در این باره پرداخت. (به نقل از خبرگزاری مهر)

اما با توجه به اینکه ایشان بنا بر تأکید خودشان از یکسو سالهاست که در حوزه فوتبال تجربه مدیریت دارند و از سوی دیگر نه فقط با فوتبالیستهایی در ارتباطند که ممکن است برای بسیاری از کودکان و جوانان ایرانی، چون الگو باشند، بل سخنان شخص ایشان نیز می‏تواند منشأ اثر در جامعه باشد، آنگاه ضرورت ذکر چند نکته مغالطه‏آمیز در گفته‏های ایشان اجتناب ناپذیر به نظر می‏رسد.

 "یقیناً" به جای "دلیل"

مدیرعامل باشگاه استیل آذین در رابطه با سخن علی دایی مبنی بر اینکه در حق علی کریمی ظلم شد گفته است: "طی روزهای گذشته برخی سعی داشته‏اند با شیطنت‌های خود بازیکنان و برخی از چهره‌های فوتبال را مقابل این جریان قرار دهند. یقیناً اگر دایی از من موضوع را سؤال می‏کرد موضع او متفاوت می‌شد."

به نظر می‏رسد کاربرد واژه "یقیناً" در اینجا کوششی برای این امر بوده است تا آجورلو، مخاطبان خود را قانع کند که ادعای وی را بپذیرند؛ ادعایی مبنی بر اینکه اگر علی دایی موضوع را از شخص ایشان سؤال می‏کرد، موضع او متفاوت می‏شد و احتمالاً چندان هم از تصمیم مدیرعامل استیل آذین در برخورد فعلی‏اش با علی کریمی حمایت نمی‏کرد.

در واقع "واژه‏های اقناعگر"ی همچون "مطمئناً"، "یقیناً"، "آشکارا" و "به وضوح" از آن دست واژگانی هستند که برای تأثیرگزاری خطابی مورد استفاده قرار می‏گیرند. البته بی‏شک کاربرد این واژگان گاه اجتناب ناپذیر و حتی ضروری است اما گاهی نیز ضرورت دارد که تنها به استفاده از این واژگان برای اقناع مخاطب اکتفا نشود؛ به ویژه اگر موضوع بحث، مناقشه‏انگیز باشد و این واژگان به این منظور به کار روند که نتایج ناموجهی را به ناروا به مخاطبان بقبولانند.

بنابراین شاید بد نباشد اگر مصطفی آجورلو توضیح دهد که قرار است چه چیزی به دایی بگوید که می‏تواند سبب تفاوت موضع کنونی وی شود، نه اینکه صرفاً با واژه‏ای چون یقیناً در صدد باشد از کوتاهترین راه ممکن عقیده خود را بیان کند.

 خودت هم از این کارها کرده‏ای...

مدیرعامل باشگاه استیل آذین در بخشی دیگر از سخنان خود چنین گفته است: "برخی افراد که پیشینه توهین به جامعه خبرنگاران ورزشی را داشته‏اند و اهالی رسانه‌های ورزشی را متهم به دریافت پول و باج خواهی از اهالی ورزش می‏کردند، حالا وارد میدان شده‏اند و می‌خواهند مسائل شخصی خود را مطرح کنند. سوال من از آقایان این است زمانی که جامعه رسانه‏ای ورزش را به باج‏خواهی متهم می‌کردید، اعتقادی به لزوم پوشاندن معایب دیگران و خودداری از تهمت زدن نداشتید؟"

سخن آقای مدیرعامل در اینجا کاملاً متین اما ای کاش ایشان توضیح می‏داد که این نکته چه ربطی به اصل بحث دارد. دریافت پول و باج‏خواهی از اهالی ورزش توسط اهالی رسانه‏های ورزشی و نیز متهم کردن آنها توسط این افرادی که پیشینه توهین به جامعه خبرنگاران ورزشی را داشته‏اند، البته امر ناپسندی است، هرچند ممکن است واقعاً برخی از افراد گروه اول چنان باشند و برخی از افراد گروه دوم، محق. اما اینکه فردی پیشینه توهین به جامعه خبرنگاران ورزشی داشته باشد یا به لزوم پوشاندن معایب دیگران و خودداری از تهمت زدن معتقد باشد یا نباشد، ربط مستقیمی به وضعیتی که مدیر عامل استیل آذین در آن قرار گرفته است ندارد.

یعنی حتی اگر فرض کنیم که افراد مورد نظر آجورلو، اعتقادی به لزوم پوشاندن معایب دیگران و خودداری از تهمت زدن نداشته باشند و خودشان هم پیش از این مرتکب چنین چیزی شده باشند، باز صورت مسئله و اصل استدلال پاک نخواهد شد. بهتر است آقای مدیرعامل به اصل انتقاد پاسخ دهد نه صرفاً به منتقدین تا مبادا گرفتار مغالطه "خودت هم" شود.

در این مغالطه فرد در مواجهه با انتقادات دیگران بر اعمال یا خطای خود، چیزی شبیه به این می‏گوید که "خودت هم همین کار را کرده‏ای". گویا اگر فرد به تنهایی این کار را کرده بود، خطا محسوب نمی‏شد اما حال که هر دو آن کار را کرده‏اند مشکلی وجود ندارد.

بنابراین بهتر آن است که وی توضیح دهد آیا تصمیم و اقدام اخیر خود را مصداق آشکار کردن معایب دیگران و ایراد اتهام به آنها می‏داند یا نمی‏داند (که البته در جایی دیگر در صدد این کار برآمده است) تا اینکه به یک معنا به برخی از منتقدان خود چنین بگوید که "خودت هم قبلاً همین کار را کرده‏ای".

 عمل به وظیفه یا نگاه ابزاری؟

مدیرعامل باشگاه استیل‏آذین همچنین در مورد علت تأخیر در برخورد با علی کریمی توضیحاتی داده است: "پس از دریافت این خبر به مدت 48 ساعت صبر کردیم و گزارشهای را با دقت مورد بررسی قرار دادیم. ابتدا از طریق یک روزنامه متوجه موضوع شدم و پس از آن با تحقیق از شاهدان مشخص شد که چنین اتفاقی روی داده است. مایل بودم پیش از بازی با استقلال کریمی را اخراج کنم اما حسین هدایتی از من خواست که تا پایان بازی صبر کنیم و بعد از آن تصمیم من، تصمیم مورد تایید ایشان است.

آجورلو در مصاحبه‏ای که از برنامه نود (دوشنبه، 25 مرداد 1389) پخش شد، به صراحت گفت که این تصمیم وی ارتباطی به انتقادات علی کریمی از وی ندارد و دلیل اصلی این تصمیم خود را چیز دیگری عنوان کرد که در متن بیانیه صادر شده از سوی روابط عمومی باشگاه استیل آذین در رابطه با تخلفات کریمی و اخراج وی، "عمل به وظیفه دینی و قانونی" اعلام شده است. در این بیانیه همچنین تأکید شده است که "بی گمان نگاه ابزاری و هدف محور به ورزش بدون لحاظ داشتن جنبه‏های معرفتی، معنوی و انسانی منجر به حاکمیت اخلاق و معنویت در ورزش نمی‏شود".

با این اوصاف به نظر می‏رسد مصطفی آجورلو باید به این پرسش نیز پاسخ دهد که اگر وی پیش از بازی استیل آذین با استقلال به این یقین رسیده بود که علی کریمی شئونات ماه مبارک رمضان را در جریان تمرین رعایت نکرده است، چرا پیش از بازی به وظیفه دینی و قانونی خود عمل نکرد و اعلام و اجرای تصمیم را به بعد از این بازی موکول کرد؟ و آیا به تعویق انداختن، خود مصداق نگاه ابزاری و هدف محوری که بیانیه فوق‏الذکر آن را تقبیح می‏کند، نیست؟

بنابراین یکی از بهترین مؤلفه‏ها در ارزیابی سخنان افراد می‏تواند میزان انسجام این سخنان و نیز میزان پشتیبانی گزاره‏ها از هم یا نقض آنها از سوی یکدیگر باشد. 

جدای از همه این بحثهای منطقی اگر از نگاه دینی به قضیه نگاه کنیم عیان کردن یک سیئه - اگر سیئه‌ای صورت گرفته باشد - کمتر از انجام خود آن زشتی نیست. به‌خصوص آنکه این ادعا در مورد فردی مطرح شده که الگوی بسیاری از جوانان این مرز و بوم است.