رس چاه ها و قناتهای گلستان کشیده شد

گلستان در بخشی از حوضه آبریز دریای خزر واقع شده است و بیش از دو هزار و 100 کیلومتر مربع وسعت دارد، 1.2 درصد از مساحت کشور و 11.7 درصد از مساحت حوضه آبریز دریای خزر را تشکیل داده و شامل حوضه های آبریز اترک سفلی، گرگانرود، قره سو، شرق خلیج گرگان و نکارود علیاست.

 

میزان پتانسیل آب سطحی حوضه های مختلف با توجه به شکل، اندازه، شرایط اقلیمی، پوشش گیاهی و سایر موارد متفاوت است.
 

در حوضه آبریز گرگانرود 828 میلیون متر مکعب، در حوضه آبریز اترک سفلی (سهم ایران -گلستان)257 میلیون متر مکعب، در حوضه آبریز قره سو 100 میلیون متر مکعب، در حوضه آبریز شرق خلیج گرگان 40 میلیون متر مکعب و در حوضه آبریز نکارود علیا(سهم استان گلستان) 10 میلیون متر مکعب جریان دارد.

                     

 

عکس تزئینی است

 

از آنجا که این استان دارای دو اقلیم کاملا متفاوت است به نحوی که جنوب استان منطقه ای کوهستانی و مرتفع با سطحی پوشیده از جنگل های متراکم و شمال استان منطقه ای بیابانی و پست با دمای کاملا متفاوت با جنوب است بنابراین در میزان بارندگی، تبخیر، نفوذ، رواناب و سایر فاکتورهای هیدرولوژی تفاوت عمده و اساسی مشاهده می شود.
  
میزان بارندگی متوسط سالانه در جنوب استان 700 میلی متر، در شمال استان 200 میلیمتر و میانگین آن در استان 450 میلیمتر است که نسبت به متوسط بارندگی در کشور 80 درصد بیشتر است.
  
مقدار تبخیر متوسط سالانه در شمال استان دو هزار میلیمتر و در جنوب استان 800 میلیمتر است، همچنین رواناب حاصله از بارندگی در رودخانه ها و نیز تغذیه آبخوانهای زیر زمینی در این دو بخش استان متفاوت است و پتانسیل تجدید شونده سالانه آب استان در حدود دو میلیارد و 485 میلیارد متر مکعب است که 1.6 درصد از پتانسیل تجدید شونده سالانه آب کشور را در بر می گیرد.

 

 از میزان کل پتانسیل آب استان 50.3 درصد آن یعنی 1.25 میلیارد متر مکعب در آبخوانهای زیر زمینی تجمع یافته و باقیمانده یعنی یک میلیارد و 235 میلیارد متر مکعب یا به عبارت 49.7 درصد سالانه در رودخانه ها جریان می یابد.

 

از مجموع پتانسیل آب استان، ظرفیت استحصال برای 78.6 درصدآن یعنی یک میلیارد و 954 میلیون متر مکعب به وجود آمده است.
   
راه های استفاده از آب های سطحی عبارتند از شق نهر ها,بندها و سدهای انحرافی، موتورپمپها، ایستگاه های پمپاژ، آب بندان ها و سدهای مخزنی کوچک و بزرگ که در استان گلستان در مجموع 62.9 درصد از پتانسیل آبهای سطحی یعنی 777 میلیون متر مکعب را در سال مهار کرده و در اختیار بخش های مختلف مصرف می گذارند.

 

برغم این منابع آبی برداشت های بی رویه از سفره های زیر زمینی موجب شده تا گلستان در تامین آب با مشکل مواجه شود.

 

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان در این زمینه گفت: استان گلستان قطب کشاورزی کشور محسوب می‌شود و در زمینه تامین آب با مشکلات جدی روبروست و با توجه به وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی باید برای کنترل بهره‌ برداری این چاه‌ها تدابیر مناسبی اندیشیده شود.
 

ایرج حیدریان عنوان کرد: با بیان اینکه 87 درصد پتانسیل آبهای زیرزمینی در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تصریح کرد: امکان توسعه از آب زیرزمینی در بخش کشاورزی وجود ندارد.
 

وی افزود: این استان 850 هزار هکتار اراضی قابل کشاورزی دارد و در حال حاضر حدود 650 هزار هکتار آن کشاورزی می‌شود و از این میزان 35 درصد به صورت کشت آبی و 65 درصد به صورت دیم کشت می‌شود.
 

 

عکس تزئینی است

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان با اشاره به بهره‌برداری از آب‌های سطحی خاطرنشان کرد: طرحهای در دست مطالعه و اجرای زیادی در دست اقدام است و امید است در سال همت مضاعف و کار مضاعف، با تلاش بی‌وفقه همکاران گام‌های بزرگی در بخش صنعت آب استان برداشته شود.
 
حیدریان افزود: در بخش تامین آب اولویت اصلی ما، تامین آب شرب سالم برای شهروندان است و سعی می‌کنیم با سرعت بخشیدن به روند اجرای برنامه‌های کوتاه‌ مدت، میان مدت و بلند مدت، مشکلات کم آبی شهروندان گلستانی را برطرف نماییم.
 
به گفته وی، مقوله آب در برنامه پنج ساله چهارم محور توسعه استان است و امید است که با همکاری مسئولان کشوری و استانی بتوانیم در جهت توسعه استان و رفع مشکلات مردم گام موثری برداریم.
 

با توجه به آنکه کشاورزی محور توسعه این استان است و چالش عمده در به فعلیت رساندن این ظرفیت مهم و حیاتی، محدودیت منابع آب است به نظر می رسد برنامه ریزی در این خصوص بسیار ضروری است.
 

پتانسیل آبهای زیرزمینی استان را بالغ بر یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب و این درحالیست که میزان مصرف این پتانسیل یک میلیارد و 177 میلیون مترمکعب است که حدود 94 درصد آنرا تشکیل می دهد.
 

از این میزان مصرف حدود 145 میلیون مترمکعب در بخش شرب، 35 میلیون مترمکعب در بخش صنعت و 995 میلیون مترمکعب نیز در بخش کشاورزی به مصرف می رسد.
 

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان گفت: با توجه به محدودیت پتانسیل منابع آبی استان حداکثر می‌توان دو میلیارد و پنج میلیون مترمکعب از پتانسیل آبی استان را به بخش کشاورزی اختصاص داد.
 

سید محسن حسینی اظهار داشت: استفاده بهینه از منابع آبی موجب توسعه پایدار این منابع می‌شود و منابع آبی متعلق به آیندگان نیز هست و باید با استفاده صحیح از این سرمایه‌های ملی زمینه حفظ و حراست از آن را فراهم کرد.
 

وی با بیان اینکه مرمت سازه‌های آبی و شبکه‌های آبیاری از مهمترین راهکارهای اصلاح الگوی مصرف در بخش آب است، تصریح کرد: لحاظ ارزش افزوده و اقتصاد آب در تخصیص آب جدید، هماهنگی دستگاه‌های اجرایی، پوشش انهار سنتی و انتقال آب با لوله از دیگر راهکارهای موثر در کاهش هدر رفت آب و استفاده بهینه از این منابع است.
 

معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای گلستان بیان داشت: توسعه شبکه مدرن درجه یک و دو، استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار، نظارت بر حفر و تجهیز و بهره ‌برداری اصولی از چاه‌ها، رعایت الگوی کشت، جلوگیری از کشت محصولات پرآب طلب و ایجاد تشکلهای آب بران و استفاده از آبهای نامتعارف از جمله راهکارهای اصلاح الگوی مصرف در بخش آب است.

200 هزار هکتار اراضی گلستان کشت نمی شود

 

حسینی افزود: 200 هزار هکتار از اراضی قابل کشت در استان به علت فقدان آب، کشت نمی‌شود و حدود 400 هزار هکتار نیز زیر کشت دیم است.
 

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان با بیان اینکه در سال 1402 کمبود آب در بخش کشاورزی استان به بیش از سه میلیارد مترمکعب می‌رسد، خاطرنشان کرد: استفاده از پسابهای تصفیه‌ شده، افزایش راندمان آب در بخش انتقال و توزیع، کشت محصولات قابل سازش با آب شور، انتقال آب از حوضه آبریز مازندران به گلستان و آگاهسازی کشاورزان می‌تواند از مشکلات استان در سالهای آتی بکاهد.

 

 تعداد 18 هزار و 173 حلقه چاه مجاز آب در استان وجود دارد که از طریق آنها حدود یک میلیارد و 170 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی برداشت می شود.
 

در استان شش هزار و 36 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق مجاز وجود دارد که سالانه میزان 694 میلیون مترمکعب آب از این چاه‌ها استحصال می‌شود.
 

تعداد چاه ‌های کم عمق مجاز استان نیز 11 هزار و 626 حلقه چاه است که به طور متوسط سالانه به میزان حجم  364 میلیون مترمکعب آب از این چاه‌ها استحصال می‌شود.
 

چاه‌های کم عمق کمتر از 30 متر، چاه‌های نیمه عمیق بین 30 تا 70 متر و چاه‌های عمیق بین 70 تا 350 متر عمق دارند.