موج فزاینده تقاضای ورود به بازار کار / رکود موجب بیکاری مزد بگیران شد

حمید حاجی عبدالوهاب در گفتگوی مشروح با مهر در پاسخ به این سئوال که چرا نرخ بیکاری در کشور همیشه دچار نوسانات و آن هم عموما رو به بالا می شود و آخرین آن مربوط به نرخ بیکاری 14.6 درصدی بهار سالجاری بود که می توان آن را نوعی رکورد در سالهای گذشته محسوب کرد؟ گفت: نرخ بیکاری چون یک عدد است بیشتر روی آن مانور داده می شود؛ ولی باید گفت یک عدد به تنهایی تامین کننده پاسخ مورد انتظار مردم نیست.

افزایش جمعیت فعال یعنی افزایش بیکاری

معاون توسعه اشتغال و کارآفرینی وزارت کار و امور اجتماعی اظهار داشت: ما یک نرخ بیکاری داریم و یک نرخ مشارکت اقتصای که نوسانات آن بر افراد عائله مند و سرپرست خانوار تاثیر گذار است و مورد توجه قرار می گیرد. بنابراین نرخ بیکاری حاصل کسر تعداد بیکاران به تعداد جمعیت فعال است به نحوی که هر موقع جمعیت فعال زیاد شود بیکاری بیشتر می‌شود.

حاجی عبدالوهاب تصریح کرد: در حال حاضر دانش آموزان، دانشجویان و خانه داران غیرفعال هستند ولی اگر فضای ازدواج جوانان رونق پیدا کند خیلی از دختران که امروز به دنبال کار هستند ترجیح می دهند در خانه بمانند و خانه داری کنند. با این اتفاق، جمعیتی که قبلا متقاضی کار بود، به سمت جمعیت غیرفعال می رود.

بازار کار متاثر از مشاغل غیررسمی

وی خاطر نشان کرد: این جابه جایی جمعیت فعال و غیرفعال و رابطه آن با تعداد شاغلین و تعداد بیکاران به نحوی است که نرخ بیکاری را دچار نوسانات متعدد می کند. از سویی دیگر نیز بخش قابل توجهی از فعالیتهای ما را مشاغل غیررسمی تشکیل می‌دهند.

معاون وزیر کار ادامه داد: منظور از مشاغل غیر رسمی، مشاغلی است که تحت پوشش تامین اجتماعی قرار نمی گیرند و مزد آنها رسما در قالب یک قرارداد مشخصی تعریف نشده است. عموما مشاغل موجود در حوزه کشاورزی و خوداشتغالی ها از این دست مشاغل هستند.

به گفته حاجی عبدالوهاب، بنابراین وقتی این بخش از شاغلین دچار حوادث خاصی می شوند و در کشاورزی خشکسالی اتفاق می‌افتد و یا زلزله و سیلی راه می افتد افراد فعال در آن حوزه دچار مشکل می شوند و این موضوع به شدت در نرخ بیکاری تاثیر می گذارد.

نوسان اشتغال در بخش کشاورزی

وی افزود: در تابستان گذشته بعضی از استانهای پرجمعیت کشور با مشکل کم آبی و خشکسالی مواجه شدند و بر اساس آمار مرکز آمار ایران جمعیت شاغل بخش کشاورزی بیش از 600 هزار نفر کاهش پیدا کرد؛ خوب وقتی این جمعیت از حوزه کشاورزی خارج شود می آید به بازار کار در سایر بخشها مراجعه می کند که خدمات و صنایع باشد. بنابراین وقتی متقاضی کار زیاد شود وضعیت نیروی فعال و غیرفعال دچار نوسان می شود چون آن 600 هزار نفر در گذشته شاغل بودند و جمعیت فعال محسوب می شدند.

این مقام مسئول در وزارت کار تاکید کرد: بنابراین صرف افزایش تنهای نرخ بیکاری نمی تواند مبنای قضاوت نهایی باشد. اما یک بخش دیگر کار این است که کشور با یک جمعیت هرم سنی جوان مواجه است که روند صعودی آن تا پایان برنامه پنجم نیز ادامه دارد و باید گفت تا آن زمان نیروی کار کشور زیاد می شود و تقاضا برای کار نیز افزایشی است. 

حاجی عبدالوهاب گفت: همچنین با افزایش ظرفیت مراکز آموزش عالی، خروجی های آن در این سالها به بازار کار رسیده اند؛ بنابراین قبلا که فرد دانشجو و جزو جمعیت غیرفعال بود هم اکنون به حوزه جمعیت فعال وارد می شود و در ردیف متقاضیان کار قرار می گیرد.

نرخ بیکاری

معاون وزیر کار و امور اجتماعی تاکید کرد: چون جمعیت فعال ما دو بخش بیکار و شاغل را تشکیل می دهد، بنابراین در این حوزه این تغییرات اتفاق افتاد که باید گفت بخشی از آن غیرطبیعی نبوده است چرا که در سال 85 و 86 شاهد کاهش روند نرخ بیکاری بوده ایم و این کاهش تا سال 87 نیز ادامه داشت.

وی با بیان اینکه در سال 88 نرخ بیکاری دوباره افزایش پیدا کرد و از 10.4 به 11.9رسید که البته این نرخ در زمستان سال 88 معادل 14.9 درصد بود، گفت: بنابراین بخشی از این افزایش نرخ مربوط به ساختار جمعیت و نقش نیروهای فعال و غیرفعال است و یک بخش دیگر نیز ممکن است به دلیل رکود اقتصادی باشد که باعث بیکاری مزد بگیران شد که می تواند به عنوان یک احتمال مطرح باشد.

افزایش جمعیت متقاضی کار تا سال 93

به گفته حاجی عبدالوهاب، در بخش مشاغل رسمی تحت پوشش تامین اجتماعی آمارهای موجود نشان می دهد که خیلی اخراج از کار ، گسترده نیست که بگوییم چندین برابر سال 87 فقط جمعیت اخراجی از کار داریم. اینکه گفته شد روند بیکاری افزایشی است از موضع جمعیت متقاضی کار روند افزایشی خواهد بود که خود به خود بر روی نرخ بیکاری تاثیر گذار خواهد بود؛ حالا اینکه باز هم نرخ بیکاری بالا برود ما در تلاش هستیم که این نرخ بالا نرود.

این مقام مسئول در وزارت کار تصریح کرد: همین طرح مشاغل خانگی را اگر بتوانیم در نیمه دوم سالجاری راه اندازی کنیم انتظار می رود بخشی از تقاضای ورود به بازار کار را جذب کند، ضمن اینکه آن 11 هزار میلیارد تومانی که بانکها برای طرحهای نیمه تمام و طرحهای مصوب تصویب کرده اند نیز می تواند یک فضای خوبی برای کسب و کار ایجاد کند.

جهت گیری به سمت کاهش نرخ بیکاری

وی با اظهار امیدواری نسبت به اینکه منابع جدید بانکها بتواند در کسب و کار و ایجاد فضاهای جدید شغلی موثر باشد، بیان داشت: تحقق این امر می تواند بخشی از بیکاران را جذب کند؛ بنابراین فکر می کنم روند نرخ بیکاری افزایشی نخواهد بود یعنی جهت گیری به سمتی است که نرخ بیکاری کنترل و کاهش یابد.

حاجی عبدالوهاب در پاسخ به این سئوال که چرا نرخ بیکاری در سنین 15 تا 29 سال و به ویژه در زنان بالاتر است؟ تاکید کرد: اولا هرم سنی و جوان بودن جمعیت کشور برای ورود به بازار کار باید همیشه در ذهن باشد، دوم اینکه سوادآموزی در کشور اوج گرفت و ورود به مراکز آموزش عالی نیز توسعه پیدا کرد و ظرفیت دانشجویان دختر ما در مقابل پسران افزایش پیدا کرد.

دختران شانس کمتری برای کار دارند

معاون وزیر کار و امور اجتماعی با اعلام اینکه بیش از 60 درصد ظرفیت دانشگاهها را دختران تشکیل می دهند که طبیعتا پس از فارغ التحصیل شدن متقاضی کار خواهند بود، افزود: از سویی زمینه جذب دختران نسبت به پسران در بازار کار کمتر است که می توان به فیزیک جسمی و خصوصیات آنان به عنوان دلایل بالاتر بودن نرخ بیکاری آنها اشاره کرد.

وی خاطر نشان کرد: در زمینه برخی رشته های تحصیلی نیز ممکن است شانس دختران در ورود به بازار کار کمتر از پسران باشد که می توان به عنوان نمونه به رشته های مهندسی مکانیک که معمولا بخشهای اقتصادی ترجیح می دهند آقایان را جذب کنند، اشاره کرد. این موانع باعث می شود تا نرخ بیکاری در زنان از مردان بالاتر باشد.

به گفته حاجی عبدالوهاب، حالا اگر ما بتوانیم مشاغل خانگی را به سرعت سرو سامان دهیم بخشی از زنان می توانند در محیط خانه به کارهایی بپردازند که با رشته تحصیلی آنها تناسب داشته باشد و به جای اینکه بخواهند بروند در بیرون از محیط خانه کار کنند آن را در منزل انجام می دهند. مثلا ممکن است یک بنگاه اقتصادی از پذیرش تعداد قابل توجهی دختر در مجموعه خود معذوریت داشته باشد ولی اگر همین دختران در خانه کار کنند و خدمت خود را ارائه کنند مشکل قابل حل است؛ بنابراین یکی از اثرات طرح مشاغل خانگی نیز همین است که نرخ بیکاری زنان به تعادل برسد.

مشاغل خانگی به دنبال متعادل کردن نرخ بیکاری زنان

این مقام وزارت کار و امور اجتماعی در خصوص اینکه آیا ریزش نیروی کار در بنگاه‌ها زیاد شده است؟ تصریح کرد: شما قدر مطلق را ببینید مانند نرخ بیکاری که اگر جمعیت کشور 200 میلیون نفر باشد و بیکاری آن 7 درصد قدر مطلق آن با جمعیت 50 میلیون نفری و نرخ بیکاری 7 درصدی خیلی متفاوت است، در این زمینه باید به هر دو طرف یعنی هم نرخ بیکاری و هم نرخ مشارکت افراد توجه شود.

وی ادامه داد: چیزی که در جامعه دیده می شود "جمعیت بیکار" است نه "نرخ بیکاری" اما کارشناسان بیشتر نگاه معطوف به نرخ بیکاری و مشارکت به صورت توامان با هم دارند اما چون حالا این اسم به عنوان نرخ بیکاری جا افتاده است و همه به مسائل بیکاری توجه می کنند، نگاه ها به سمت نرخ بیکاری سوق داده می شود و بیشتر قضاوتها بر روی نرخ بیکاری صورت می گیرد.

ملزومات سند اشتغال

حاجی عبدالوهاب افزود: وگرنه شما باید به تعداد جمعیت بیکار هم حتما توجه داشته باشید و به ازای آن نیز وضعیت سرمایه گذاری و طرحهای اقتصادی نیز بررسی شود. هم اکنون در سند اشتغالی که برای استانها در دست تهیه است در نظر داریم تا همه اجزای مورد نیاز در اشتغال را دنبال کنیم تا اینکه از این منظر به این مسئله توجه شود تا استعداد سرمایه گذارها بر اساس بازار تقاضا بررسی شود، چون اگر سرمایه گذاریها به نتیجه برسد اشتغال جدید ایجاد خواهد شد.