هر متهم به قتلی، قاتل نیست

بسیار پیش می‏آید که در مناقشات گوناگون، اعم از دعاوی حقوقی تا بحثهای روزمره در باب فوتبال، ناگاه در میانه بحث یکی از طرفین با گنجاندن نتیجه استدلال در یکی از مقدمه‏ها، با مقدماتی درست، استدلالی معتبر را ارائه ‏کند که در نهایت نتایجی درست نیز در پی خواهد داشت.

در چنین مواردی اگر به این امر توجه نشود که خود نکته مورد بحث مفروض انگاشته شده و ما با نوعی مصادره به مطلوب مواجهیم، آنگاه به سادگی طرف دیگر متقاعد خواهد شد، در دام خواهد افتاد و میدان را به طرف اول واگذار خواهد کرد.

به عنوان مثال می‏توان به دعوایی حقوقی اشاره کرد که در آن کسی به اتهام قتل تحت محاکمه است و هنوز نه اتهام قتل درباره وی ثابت شده و نه متهم به جرم خود اعتراف کردهاست. در چنین شرایطی اگر فرد "متهم"، "قاتل" خطاب شود بی آنکه جرمش محرز شده باشد، بی‏شک مصادره به مطلوب رخ داده است، چراکه هدف از طرح دعوای حقوقی فوق، بررسی و اثبات یا رد اتهام "قتل" در مورد فرد مذکور است.

حال آن که قاتل خواندن یک متهم به قتل، در واقع به این معناست که ما نتیجه نهایی دادگاه را آنگونه که خود در نظر داریم، در مقدمات بحث خود وارد کرده‏ایم و در نتیجه حتی می‏توان گفت با این اوصاف ادامه روند بررسی اتهامات فرد در دادگاه نیز به یک معنا سالبه به انتفاع موضوع خواهد بود.

یکی از انواع رایج مصادره به مطلوب در پرسشهای ترکیبی رخ می‏دهند، یعنی در مواردی که به ظاهر پرسشی ساده طرح شده است، حال آنکه می‏توان آن پرسش را به دو بخش یا بیشتر تقسیم کرد. به عنوان مثال اگر محل مناقشه، خشونت ورزیدن پدری نسبت به فرزندش باشد، در حالی که این اتهام هنوز اثبات نشده است، آنگاه این پرسش که از چه زمانی فرد شروع به آزار فرزند خود کرده یا چگونه فرزند خود را مورد آزار قرار ‏داده است، نوعی مصادره به مطلوب خواهد بود.

در واقع در چنین مواردی ما این فرض را در پرسش خود لحاظ کرده‏ایم که فرد، فرزند خود را مورد آزار و اذیت قرار داده اما درستتر آن است که نخست به این پرسش پاسخ داده شود که آیا این فرد واقعاً فرزند خود را مورد آزار و اذیت قرار داده یا هنوز باید او را در حد یک متهم در نظر گرفت. یعنی نخست باید اتهام طرح شده اثبات شود تا در ادامه بتوان چند و چون و کم و کیف موضوع را مورد پرسش قرار داد.

مصادره به مطلوب اما همواره به سادگی قابل تشخیص نیست و گاه برای یافت مصادیق آن باید بررسی همه جانبه‏ای صورت گیرد. بنابراین در هر گفتگو، هر گاه یکی از طرفین پرسشی را طرح کرد، هر چند آن پرسش ساده و واضح به نظر برسد، پیش از هر چیز بهتر آن است که نخست آن پرسش به دقت بررسی شده و در صورتی که از نوع پرسشهای ترکیبی است، اجزاء و حدود و ثغور آن مشخص و جوانب آن به وضوح بیان شوند. پس از آن است که می‏توان گفت آیا مصادره به مطلوب رخ داده است یا نه.