بیشترین سفرنامه‌های حج را ایرانیان نوشته‌اند

حسن رضارفیعی که در کارنامه ادبی خود سفرنامه حج با نام "چراغستان خاموش و مسجد بی محراب" را دارد در گفتگو با خبرنگار درباره جایگاه مفهوم حج در ادبیات گفت: تا جایی که من در جریان آثار ادبی با موضوع حج هستم می‌توانم بگویم ایرانیها در حوزه سفرنامه‌نویسی خوب کار کرده‌اند.

وی ادامه داد: توجه ایرانیان به سفرنامه‌نویسی حج از ادبیات کهن آغاز و به معاصر رسیده است و ما نمونه آن را در آثار ناصر خسرو هم می‌بینیم. فکر می کنم در بحث سفرنامه حج هیچ ملتی به اندازه ایرانیان کار نکرده‌اند که این رویکرد به ویژه در سه دهه پس از انقلاب شتاب بیشتری هم گرفته است. 

مولف اثر پژوهشی "برگهایی از داستان موسیقی ایرانی" درباره دیگر شاخه‌های ادبی و پرداختن به مساله حج بیان کرد: در حوزه شعر و ادبیات داستانی کمتر نمونه‌هایی در زمینه حج دیده‌ام که درباره دلیل آن هم شاید بتوان گفت خاستگاه موضوع حج در سفرنامه بیشتر در از ادبیات داستانی است.

رضارفیعی افزود: ما در ادبیات معاصر نویسندگانی چون دکتر شریعتی و جلال آل احمد را داریم که آثارشان در زمینه حج بسیار شاخص است و می‌توانند به عنوان آثاری جهانی با موضوع سفر حج مطرح شوند.

وی توجه به مساله ترجمه آثار خلق شده در زمینه حج را ضرورتی دانست که نباید از آن غافل شد و عنوان کرد: اینکه ما چقدر توانسته‌ایم پیام آثار ادبی خود با موضوع حج را به جهانیان برسانیم بستگی مستقیم با ترجمه دارد. چندین ناشر بزرگ هستند که در این حوزه فعالند که اینها باید در زمینه ترجمه کتابهای مرتبط با موضوع حج هم وارد شده و آثار ما را به دست جهانیان برسانند.

این نویسنده که سفرنامه حج وی برگزیده جایزه جشنواره "تولدی نو" بوده است اضافه کرد: در حال حاضر عربی زبان مرسوم جهان اسلام و انگلیسی زبان رایج در تمام دنیاست و لازم است آثار مطرح حج به زبان فارسی به این دو زبان ترجمه شود. از آنجا که حج مراسمی متعلق به همه مسلمانان است که اکثر اعمال آن هم بین شیعه و سنی مشترک است به همین دلیل مخاطبان کثیری برای کتاب‌های حج موجود است.

رضارفیعی با اشاره به اینکه در شعر کلاسیک ایران اشاره به نمادهایی از مناسک حج زیاد دیده می‌شود تشریح کرد: گرچه  شعر کهن فارسی‌زبان به موضوع حج توجه داشته ولی این توجه بیشتر در قالب اشارات به نمادها بوده است و ما شعرهای که اختصاصی این موضوع باشد کم داریم و یا اصلا نداریم در حوزه شعر معاصر هم وضع کماکان به همین شکل است البته این موضوعی است که نیاز به پژوهش دارد و نمی‌توان بدین گونه درباره آن حکم قطعی داد.

وی در بخش دیگر صحبتهایش درباره اینکه چرا بیشتر پرداختهای ادبی به موضوع حج در قالب سفرنامه و خاطره‌نویسی بوده است؟ توضیح داد: وقتی کسی به سفر حج می‌رود حالی به او دست می‌دهد که منحصر به فرد است و با خواندن دهها جلد کتاب هم نمی‌توان آن را درک کرد و برداشت‌های هر فرد مختص خود اوست و با دیگری متفاوت.

به گفته وی سفر حج سفری است که حتی وقتی تکرار می‌شود دارای نکات و حس‌های جدیدی است و سفری است که کهنگی ندارد همچنین اگر با دید عمیق به قضیه نگاه شود هر دفعه می‌توان برداشتهای جدیدی داشت که این موضوع فرد را به وجد می‌آورد که دیگران را هم از حس خود بهره‌مند کند.

رضارفیعی در پایان گفت: حتی خواندن سفرنامه‌های حج هم لذتبخش است و به همین دلیل می‌بینیم که این‌گونه سفرنامه‌ها هم بارها و بارها خوانده می‌شوند و جذابیت خود را از دست نمی‌دهند. سفرنامه‌ها آثار جذابی هستند که تنوع مطالبشان هم زیاد است به همین دلیل رویکرد به آنها نیز زیاد است.