سنت طولانی مدتی در فلسفه وجود دارد که بر اساس آن اخلاق و خرد (reason) ارتباط نزدیک و موثقی با یکدیگر دارند. به عبارت دیگر پیوند میان اخلاق و عقلانیت در سنت فلسفی امری قابل توجه است و عقلانیت و اخلاق بر هم منطبق هستند.
برای نمونه وقتی انجام دادن کاری برای ما غیر اخلاقی تلقی می‌شود در این صورت انجام آن کار غیر عقلانی نیز تلقی خواهد شد. به عبارت دیگر کار غیر اخلاقی، غیر عقلانی نیز هست.
جان استورات میل نیز هم به این سنت فلسفی وفادار بوده است. دیدگاه میل درباره اینکه چه چیزی برای ما عقلانی است پیچیده و دشوار است. چرا که بر اساس دیدگاه او ما شیوه‌های عقلانی مختلفی برای انجام و یا عدم انجام کارهای مختلف خواهیم داشت.
دیدگاه او دربردارنده دلایلی درباره مراقبت و دلایلی درباره اخلاق است. میل معتقد است که دلایل اخلاق بر دلایل مربوط به مراقبت و احتیاط، تقدم و اولویت دارند. بر این اساس میل به سنتی فلسفی‌ای تعلق دارد که پیشتر ذکر آن رفت.
استدلال بنده این است که این موضوع نوعی گسست و عدم انسجام را در آرای میل نشان می‌دهد. بر اساس دیدگاه او بنیان اخلاق عملی مبتنی بر تشویق شادی است. از نظر او مهمترین اقدام مراقبتی برای ما ترویج شادی برای دیگران است.
دلایل مراقبت و احتیاط تنها نوعی از استدلال است که میل می‌تواند به طور منطقی و بدون تناقض مورد شناسایی قرار دهد.
بنده بر اساس دیدگاه میل و با الهام از او نظریه‌ای را بیان کرده‌ام که البته با دیدگاه میل متفاوت است. این نظریه این است که حقیقت و دلیلی که اشتباه بودن انجام کاری را به ما نشان می‌دهد، دلایل انجام ندادن آن نیست.
انسان موجودی ضعیف و احساساتی است که همواره بر اساس عقل و خرد رفتار نمی‌کند. به عبارت دیگر رفتار انسان همواره بر اساس عقل و خرد نیست و احساسات نیز منشأ رفتار او خواهد بود.
علاوه بر عقل و خرد، اخلاق و وجدان درونی ما انگیزه اقدام و یا عدم انجام کاری است. به عبارت دیگر علاوه بر عقل و خرد، اخلاق و وجدان درونی دلایل رفتار و عملکرد ما هستند.
اما از آنجایی که اخلاق قوانین عام و کلی را بیان می‌کند، و از آنجایی که آنچیزی که ما به عنوان دلیل برای رفتار و اقدام بر می‌گزینیم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به خصوصیات فردی باز می‌گردد، لذا می‌توان نتیجه گرفت عقل و خرد همواره ملازم و منطبق با یکدیگر نیستند.
بر این اساس، نظریه بنده از سنت فلسفی که در آن عقلانیت و اخلاق بر هم منطبق می‌شوند فاصله دارد.
.......................................
دیل میلر رئیس دانشکده فلسفه و مطالعات دینی دانشگاه اولد دومینیون امریکا و استاد فلسفه این دانشگاه است. حوزه‌های تخصصی و مطالعاتی میلر فایده‌گرایی اخلاقی، نتیجه‌گرایی اخلاقی و فلسفه اجتماعی - سیاسی است. "اخلاق، احکام و عواقب"، "فلسفه جان استوارت میل" از جمله آثار او به شمار می‌روند.
نظر شما