محله حاجی در همدان، گنجینه نهفته خاطرات حج گذاران

به گزارش خبرنگار مهر در همدان، همدان تا پیش از حضور آلمانی ها در این شهر و تغییر دادن شاکله اصلی شهر، نمونه ای از شهرسازی اسلامی بود به نوعی که شهر از چند محله ی اصلی که به بازار بزرگ شهر متصل می شدند، تشکیل می شد.

هر محله دارای چمنی بزرگ در مرکز بود و اطراف آن را مغازه های نانوایی، قصابی، سبزی فروشی، لباس فروشی و بقالی برای خرید روزانه مردم تشکیل می داد.

در این محله های با صفا که در حال حاضر تعداد انگشت شماری از آنها اصالت خود را حفظ کرده اند، مسجد و حمامی نیز به نام همان محله ساخته می شد که استفاده از آن فقط مختص اهالی همان محل بود.

نخستین کاروان حج شهر همدان در محله حاجی ها تشکیل شد

در این میان محله ی قدیمی حاجی ها در همدان که هنوز نیز به همین نام معروف است جایگاه ویژه ای داشت چراکه نخستین کاروان حج در شهر همدان در این محل تشکیل شد و همین امر باعث شهرت یافتن محل مذکور به محله ی حاجی ها در شهر همدان شد.

در محله حاجی ها همچنان مسجد و حمام قدیمی آن وجود دارد و به لحاظ ثبت شدن این دو اثر در فهرست آثار ملی کشور امکان تخریب آنها و از بین رفتن نام محله وجود ندارد.

حمام محله حاجی با مساحتی بیش از هزار متر مربع شامل دو حمام زنانه و مردانه است که در قسمت حمام زنانه، با پیمودن چهار پله به طرف پایین وارد هشتی نسبتاً کوچکی شده و با عبور از یک راهرو باریک وارد فضای سربینه حمام به ابعاد 10 و نیم در 11 مترمربع می شویم.

حمام های سرد و گرم دارای خزینه به ابعاد یک و دو دهم در چهار متر و چهارستون سنگی است و سقف حمام به وسیله قوس های پنج و هفت کند با دهانه های مختلف از یک و نیم تا چهار متر اجرا و برای پوشش فاصله بین قوس ها از گنبد استفاده شده است.

در قسمت حمام مردانه نیز با عبور از چند پله وارد هشتی حمام شده و با عبور از معبری باریک داخل حمام سرد می شویم که حمام سرد دارای گنبدی زیبا و بدون ستون است.

حمام قدیمی محله حاجی یادگار دوران قاجاریه

حمام محله حاجی ها در شهر همدان دارای شش طاق نما است که دو به دو با هم قرینه اند و پی بنا از سنگ است و در ساخت آن از آجر قوامی و ملات ساروج استفاده شده است.

حمام محله قدیمی حاجی از جمله بناهای بسیار زیبای شهر همدان و یادگار دوران قاجاریه در این شهر است که به شماره 3375 در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده و در حال حاضر نیز عملیات مرمت آن در حال انجام است.

گذشته از سابقه تاریخی محله حاجی ها در شهر همدان، آداب و رسوم حاکم بر این محله در ماه زیارت خانه خدا نیز جای صحبت دارد.

به گفته تنی چند از ساکنان این محله قدیمی، بعد از مشرف شدن اولین کاروان حج از این محله، اکثر حاجیان، محله مذکور را برای سکونت خود انتخاب کردند و تا سال های سال با برگزاری آداب و رسوم خاص بدرقه و استقبال از حجاج، اصالت این محله را حفظ کردند.

پژوهشگر تاریخ همدان در گفتگو با خبرنگار مهر در همدان با اشاره به اینکه در گذشته نام گذاری محله ها بر اساس ویژگی هایی خاص انجام می شد، گفت: در شهر همدان محله قاشق تراشان یا سبد بافان به خاطر اینکه شغل اکثر ساکنان این دو محله در زمان های گذشته قاشق تراشی و سبد بافی بود به این نام معروف شده است.

علی اکبر محمودی وثاق، با بیان اینکه حضور شمار زیادی از زائران خانه خدا در محله حاجی همدان باعث شهرت این محله شد، افزود: این محله به مرور زمان به محله حاجی تغییر نام داد و در حال حاضر مسجد این محله از معماری اصیل اسلامی بهره مند است، با بیش از 300 سال قدمت شناسنامه این محله شده است.

محله حاجی ها از محله های نامی و اصیل شهر همدان است

محمودی وثاق به موقعیت جغرافیایی محله حاجی در همدان اشاره کرد و با بیان اینکه این محله از دو جهت یکی نزدیکی به بازار اصلی شهر و دیگری نزدیکی به تپه مصلی شهر همدان دارای اهمیت ویژه ای بوده است، ادامه داد: این محله از محله های نامی و اصیل شهر همدان است و هیئت حسینیه آن نیز سابقه ای دیرینه دارد.

محمودی وثاق در ادامه به بیان آداب و رسوم مردم همدان در هنگام راهی کردن زائران خانه خدا اشاره کرد و گفت: در گذشته حمل و نقل بار و مسافر در همدان توسط گروهی به نام چاروادار انجام می شد.

وی با بیان اینکه در گروه های چاروادار، تیمچه چاروادار حضور داشت و وسیله حمل و نقل نیز اسب و قاطر بود، اظهار داشت: حرکت حجاج با تجمع در مسجد محل یا حسینیه محل آغاز می شد و اقوام و فامیل و دوستان به احترام زائر برای بدرقه ی او در حسینیه یا مسجد حاضر می شدند.

گرده مخصوص همدان توشه ی راه زائران خانه خدا

محمودی وثاق به آیین اسپندگردانی با استفاده از آتش سرخ کن در این مراسم اشاره کرد و گفت: هر فرد که برای راهی کردن زائر به مسجد یا حسینیه قدم می گذاشت تحفه ای را که اغلب شامل نان لواش، تخم مرغ، کره محلی یا گرده مخصوص بود، به همراه می آورد.