چاووشی خوانی؛ سنت زیبایی که در قم در حال فراموشی است

به گزارش خبرنگار مهر در قم، چاووشی خوانی در قم همانند بسیاری از نقاط دیگر ایران از گذشته‌های دور در بین مردم مرسوم بوده است و در حال حاضر نیز به صورت پراکنده تنها در برخی از روستاها و محلات قم در هنگام مشایعت زائر برای تشرف به سفر حج یا در زمان بازگشت و در استقبال از زائران این سفر معنوی انجام می‌گیرد.

آنچه در مراسم چاووشی خوانی در برخی از روستاهای استان قم دیده می‌شود به این صورت است که هنگامی که زائران مکه مکرمه یا عتبات عالیات می‌خواهند عازم این سفر روحانی شوند، دوستان و آشنایان به بدرقه آنها می‌روند و شخصی که چاووش خوان است را همراهی می‌کنند و به این مراسم که نقش زیادی در ایجاد فضای معنوی، ارتباط صمیمی و نزدیک بین اهل خانواده، فامیل و همسایگان، تقویت باورهای دینی و اعتقادی و ... دارد مراسم چاووشی می‌گویند که در زبان عامیانه مردم قم به چوشی کردن معروف است.

مراسم چاووشی در هنگام بازگشت زائر از سفر حج به عنوان استقبال یا پیشواز از او نیز اجرا می‌شود که البته این مراسم در قم مرسوم تر از چاووشی در زمان رفت است.

در گذشته‌ها به دلیل کوچکی و خلوتی شهر و روستاها و وقت آزاد مردم، مسیر حرکت در مراسم چاووشی، مسیر طولانی‌تری در نظر گرفته می‌شد اما امروزه به دلیل گسترش و شلوغی شهرها و روستاها و مشغله زیاد افراد، این مسیر بسیار کوتاه و تنها از سر کوچه محل زندگی زائر تا درب منزل او در نظر گرفته می‌شود.

در هنگام مراجعت زائر به خانه‌اش چاووش خوان اشعاری در مدح اهل بیت(ع)، ائمه بقیع، رسول الله(ص)، دعا برای قبولی زیارت، عاقبت به خیری و دعا برای تشرف بقیه مشتاقان و چشم انتظاران به این سفر روحانی می‌خواند تا زائر به درب خانه برسد و وارد خانه شود.

حاج حسین رمضانی اعتدالی یکی از پیرغلامان و مداحان با سابقه اهل بیت(ع) در مراسمات مذهبی از جمله چاووشی خوانی در قم، در خصوص برخی از اشعاری که در مراسم چوشی در هنگام مراجعت زائر از سفر بیت الله الحرام خوانده می‌شود در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اشعار زیادی در این خصوص خوانده می‌شود که از جمله آنها می‌توان به چند بیت زیر اشاره کرد؛

برای آمدن زائران بیت الله/ چه تهیه‌هایی که بدیدیم قربت لله

نثار مقدمشان مردمان ایمانی / نموده‌اند بسی گوسفند قربانی

به صوت خوش همه گو، این کلام با برکات / جهت رسول خدا ختم انبیا صلوات

پس از سلام ببوسیم روی یکدیگر / که تا شود همه شاد خالق اکبر

کنید چون به عزت درون خانه دخول / حضورتان همه گویند حجتان مقبول

کنند ز سیر مدینه با دیده گریان / برای ما همه تعریف شرح این عنوان

که بعد خواهش بسیار از رسول الله / شدیم رو به بقیع در کنار چهار امام

زدیم به سینه از آن قبرهای ویرانه / خدا زیاد نماید عذاب بیگانه

نه فرش و نه چراغی، نه خادم و دربار / نه صحنی و نه ضریحی، نه گنبدی در کار

نگه به قبر حسن، آن ز زهر کینه شهید / فتاد اشک و پیاپی ز دیده‌ها بچکید

به جز مراسم چاووشی از جمله کارها و سنت‌هایی که اهل قم در هنگام رفتن به سفر حج انجام می‌دهند خداحافظی از اهل خانه، فامیل و همسایگان و طلب حلالیت از آنهاست که در این سنت بسیار زیبا کدورت‌ها و دلخوری‌هایی که گاها بین افراد وجود دارد از بین می‌رود و زائر فارغ از هر کینه پا در مسیر سفری معنوی می‌گذارد.

پختن آش پشت پا از دیگر سنتهای بعد از  به سفر رفتن مسافر

از دیگر سنت‌های اهل قم در زمان برگزاری سفر معنوی حج، پختن آش در روز سوم بعد از رفتن زائر به خانه خداست که در این مراسم اهل خانه به کمک آشنایان نزدیک برای مسافر آش پشت پا با این نیت که زائر آنها به سلامت از سفر بازگردد می‌پزند و بین همسایگان و فامیل پخش می کنند.

پا کردن در کفش زائر

در هنگام بازگشت از سفر معنوی حج نیز مردم قم سنت‌های زیبایی به جا می‌آورند که از جمله آنها می‌توان به دود کردن اسپند و ذبح گوسفند جلوی پای زائر به دلیل قائل بودن ارزش برای افرادی که به این سفر مشرف شده‌اند، پا کردن در کفش زائر با این نیت که نفر بعدی که به این سفر مشرف می‌شوند آنها باشند، دعوت گرفتن از دوستان و آشنایان برای شرکت در مراسم مهمانی و ولیمه دادن از سوی زائر، تقدیم سوغات به اهل فامیل و نزدیکان در حد تبرک و وسع زائر که البته در سال‌های اخیر با تجملاتی نیز همراه بوده است، اشاره کرد.

این سنت‌ها و سنت‌های مشابه که ریشه در آداب و رسوم مردم شهرها و کشور ما دارد، هر کدام حاوی پیام‌های زیادی است که نباید اجازه داد در پس گذر زمان، در پشت گرد و خاک فراموشی دفن شوند و جز نام و نشانی از آنها چیز دیگری باقی نماند.