"ارزش‌داوری" واقعی است

هر رابطه انسانی و هر گفتگویی در بستر (Context) و زمینه‌ای شکل می‌گیرد و پیش‌ می‌رود و این امر می‌تواند بدین معنا باشد که هیچ رابطه یا گفتگویی تنها بر پایه‌های عقلانیت محض بنا نمی‌شود و به نحو منطقی نیز پیش نمی‌رود.

به دیگر سخن حتی می‌توان گفت که زبان، نه فقط به معنای واژگانی که به بیان در می‌آیند، بل به معنایی عام‌تر، تنها بر آنچه عقلانیت از یک سو و دوری گزیدن از عواطف، احساسات، پیش‌داوریها و ارزش‌داوریها، از سوی دیگر، دانسته می‌شود، استوار نیست.

چه بسا که همین عواطف، احساسات، پیش‌داوریها، ارزش‌داوریها و مانند آنها نقشی به‌سزاتر در شکل‌گیری روابط انسانی و گفتگوها بازی کنند. بنابراین اینکه باید در مباحثات عقلانی، خود را از احساسات، عواطف، پیش‌داوری‌ها و ارزش‌داوری‌ها خالی کرد و بعد پا به میدان گذاشت، اگر چه پر بیراه نیست، اما مطلق انگاشتن آن به نظر بیراه می‌رسد.

مسئله خالی شدن از این موارد نیست، بل شاید آگاهی بر این نکته که اینها و بسیاری چون اینها می‌توانند تأثیرات آشکار و نهان بسیاری بر رخداد گفتگو داشته باشند، حائز اهمیت و شایان توجه است. به‌ویژه اگر به یاد داشته باشیم که آدمیان در تمامی زمینه‌ها و ساحات حیات خویش، با عواطف، احساسات، پیش‌داوری‌ها و ارزش‌داوریهای بسیاری دست به گریبانند که "چون از در به بیرون رانده شوند، از پنجره به درون ‌آیند".

به بیان دیگر می‌توان گفت که هر جنبه‌ای از زندگی آمیخته به ارزش است و حالی را در آدمیان بر می‌انگیزد و آنها را به سوی نتایجی سوق می‌دهد که ضرورتاً در چارچوب قواعد منطق صوری نیستند؛ و این احتمالاً بدین معناست که ما - آدمیان - مدام در تمامی محاورات بیرونی و درونی خود ارزش‌داورانه و بر مبنای پیش‌داوری‌هامان عمل می‌کنیم.

بنابراین شاید یکی از مغالطاتی که باید از آن حذر کرد، ایراد اتهام "ارزش‌داوری‌کردن" به دیگری برای ساقط کردن اعتبار سخن وی به تمامی است. "ارزش‌داوری" اگر مغالطه باشد، نخست گوینده را به دام می‌اندازد. اینکه "آنچه گفته شده بی ارزش است، زیرا متضمن یک ارزش داوری است"، خود متضمن یک ارزش‌داوری است و در واقع از همان آغاز کمر به نفی خود بسته است.

آنچه در چنین شرایطی اهمیت دارد، این است که مدعی به وضوح دلایل و استدلالات خود را بیان کرده و طرف دیگر نیز به جای رد ادعا با اتکا بر مغالطه ارزش‌داوری، بکوشد نشان دهد که چرا آنچه گفته شده بی‌ارزش است، نه از آن جهت که ارزش‌داوری است، بل از باب نحوه استدلال کردن، دلایلی که برای پشتیبانی از نتایج بیان شده‌اند وقس علی هذا.