تعزیه برگرفته از ذوق هنری، باورها و فرهنگ ایرانی است

دکترمحمدرضا خاکی پژوهشگر، کارگردان و مدرس تئاتر درباره جایگاه امروزی تعزیه در ایران و همچنین ثبت جهانی آن در یونسکو به خبرنگار مهر گفت: ثبت جهانی تعزیه در یونسکو اتفاق مهمی است. باید در جهت حفظ ارزش‌ها و میراث‌های فرهنگی کشورمان تلاش فراوانی صورت گیرد که ثبت تعزیه یک نمونه از آنهاست.

وی ادامه داد: تعزیه نمایشی آئینی است که در سراسر کشور به صورت گسترده و در سبک‌های ویژه‌ هر منطقه اجرا می‌شود. شکل‌هایی از تعزیه خارج از ایام محرم وعاشورا به صورت نمایش در تئاتر شهر اجرا می‌شوند که تقریبا بسیاری از ویژگی‌های اصیل خود را از دست داده‌‌اند و بنابراین تاثیر مناسب بر مخاطب ندارند. این نمایش از ارزشمند‌ترین شکل‌های نمایشی است که باید به آن بها داد.

کارگردان "روال عادی" افزود: جدا از اعتقاد و باوری که مردم به تعزیه دارند باید تلاش کرد که درشکل‌های اجرایی نیز برنامه‌های مناسب و معینی تدارک دیده شود تا بتوان اصالت و شان تعزیه را حفظ کرد. متاسفانه بسیاری از تعزیه‌گردان‌های ما دستگاه‌های موسیقی را به درستی نمی شناسند.

وی خاطر نشان کرد: تا به‌حال از پژوهشگران و هنرمندان اصیل این رشته درخواست نشده این تغزیه‌ها را به صورت درست و اصولی ضبط کنند، تا اسناد عملی و تصویری آن حفظ شود. دستگاه‌های مختلف موسیقی که درتعزیه مورد استفاده قرار می‌گیرد باید به صورت مدون در آید و همان گونه که دکتر مسعودیه به ثبت نمونه‌هایی همت کرده بود عمل شود و نُت نگاری شوند. می‌توان از دانش کسانی که در این زمینه آگاهی دارند استفاده کرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: برای نگارش کتاب‌هایی در این زمینه می‌توان از منابع مختلف که درباره تعزیه در سراسر دنیا وجود دارد استفاده کرد. باید با دقت و آگاهی کامل از این منابع بهره برد. متاسفانه در بعضی از کتاب‌هایی که در این زمینه اخیرا منتشر شده است دقت‌های لازم صورت نگرفته و اغلب دارای اغلاط و نقص هستند.

 وی افزود: گاهی اوقات به نظر می‌رسد که اگر مسئولان نمایشی، تعزیه را به حال خود رها می‌کردند مناسب‌تر می‌بود. تعزیه را مردم به وجود آورده‌اند و آنها هستند که بهتر از هر کس دیگری ضامن حفظ و بقای آن هستند. گاهی دخالت‌های بیجا موجب به حاشیه رفتن این هنراصیل مردمی می‌شود و به آن صدمه می‌زند.

این کارگردان درباره اجرای تعزیه در سالن‌های تئاتر گفت: من تصور می‌کنم اجرای تعزیه در سالن تئاتر اوج بی‌تدبیری است. به گمان من برای شناخت تعزیه اول باید تئاتر را شناخت و سواد شناخت تئاتر را پیدا کرد.

خاکی درباره عقیده عده‌ای که تعزیه را با تئاتر حماسی برتولد برشت مقایسه می‌کنند و اینکه برشت تکنیک فاصله‌گذاری را از تعزیه ایران الهام گرفته است گفت: تعزیه هنر مستقلی است که محصول فرهنگ، ذوق هنری و باورهای جامعه ایران است. با صراحت اعلام می‌کنم که این برداشت‌ها اشتباه محض است. طرح این مسائل بدون ارائه سند و مدرک معتبر، باعث سست شدن زمینه‌های تحقیقاتی و سطحی نگری در شناخت تئاتر معاصر از یکسو و سنت‌های نمایشی از جمله تعزیه از سوی دیگر می‌شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: امیدوارم روزی یک مرکز جدی پژوهشی در مورد تعزیه و نمایش‌های سنتی ایرانی تاسیس شود و اسناد و مدارک معتبراین نمایش‌ها در یک جا گردآوری شود تا بتوان آنها را در اختیارعلاقمندان به پژوهش قرار داد. متاسفانه ما هنوز درزمینه امورپژوهشی ناتوان عمل می‌کنیم.