گاهی کج⁯فهمی موجب انحراف میلیونها انسان می⁯شود

قم - خبرگزاری مهر: رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به پیامدهای خطرناک استفاده از روایات غیرمعتبر در نظریات گفت: گاهی وقت⁯ها ممکن است بر اثر کج فهمی و بی⁯سلیقگی ما میلیون⁯ها انسان دچار انحراف شوند.

به گزارش خبرنگار مهر در قم، آیت⁯الله محمدتقی مصباح یزدی شامگاه دوشنبه در هشتمین هم اندیشی وحدت حوزه و دانشگاه با موضوع نقش علم دینی در تحول علوم انسانی، با تاکید بر لزوم استفاده از روایات معتبر در نظریات اظهار داشت: برای پیشبرد علوم انسانی با استفاده از منابع غنی اسلامی و تاثیر بخشیدن علم دینی در توسعه و بقا و رشد علوم انسانی باید سعی کنیم پایه⁯های محکمی ایجاد کنیم و چیزی که می⁯خواهیم به علم دینی نسبت بدهیم، مشکوک نباشد.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم درباره نظریاتی که صدها سال پیش چکش کاری شده به استناد روایاتی که متنش مشخص نیست معتبر باشد یا نه، نظری بدهیم درست نیست و در واقع با این کار به جای اینکه به علوم انسانی خدمت کنیم، در پایه⁯های آن تزلزل ایجاد می⁯کنیم.

سهل⁯انگاری باعث رواج انحرافات شد

مصباح یزدی با اشاره به عواقب سهل انگاری در استفاده از روایات غیرمعتبر خاطرنشان کرد: اگر روایتی که به اسم دین گفته می⁯شود معتبر نباشد بعدها می⁯گویند که چون دین این مطلب را گفته پس باطل است و ما به جای اینکه خدمتی به علوم انسانی کرده باشیم ضربه بزرگی به دین می⁯زنیم.

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه بسیاری از انحرافاتی که گروه⁯های الحادی و التقاطی پیدا کردند و ضربه⁯هایی به اسلام و انقلاب زدند از همین سهل انگاری⁯ها بود، تصریح کرد: ما نباید این مسائل را تکرار کنیم.

مصباح یزدی تاکید کرد: مسئولیت علمی ما در این دوران از تاریخ از همه ادوار تاریخی مهمتر است. وظیفه ما از وظیفه همه علما در طول تاریخ اسلام سنگین⁯تر است و انحراف ما موجب انحراف میلیون⁯ها انسان می⁯شود و گاهی ممکن است در اثر کج فهمی ما و رفتاری که کسی بی⁯سلیقگی کرده باشد نزاع ها و درگیری⁯هایی رخ دهد و خون⁯هایی ریخته شود و فسادهایی به وجود آید.

وی گفت: من در عین حال که علاوه بر دست فقها، پای همه آنها را می⁯بوسم و خدا را قسم می⁯دهیم که به همه آنها اجر عنایت کند فکر می⁯کنم آن تلاش⁯هایی که در بسیاری از مسائل فقهی انجام شد باید در بخش⁯هایی از دین لااقل در آن اندازه انجام بگیرد.

استاد برجسته حوزه اضافه کرد: مسائلی وجود دارد که اهمیت آن بیشتر از مسائل فردی است و ما باید بین اهمیت و مسئولیتمان توجه بیشتری قائل شویم و مواظب باشیم که وقتمان را طوری هدر نرود که بعدا پشیمان شویم.

وحدت حوزه و دانشگاه هنوز ابهاماتی دارد

وی گفت: برای اینکه بدانیم علم دینی چه نقشی در علوم انسانی دارد باید ابتدا تعریفی از علم دینی و علوم انسانی داشته باشیم و در علم دینی نیز باید علم و دین و هم نسبت بین این دو را تعریف کنیم.

وی ادامه داد: بعد از سی و چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی و مطرح شده وحدت حوزه و دانشگاه، هنوز یک ابهام⁯هایی در این تعبیرات وجود دارد و این ابهامات نه تنها برای افرادی که تازه وارد صحنه حوزه و دانشگاه شدند بلکه بین کسانی که سوابق زیادی در حوزه و دانشگاه دارند وجود دارد و گاه تفسیرهای نامطلوبی انجام می⁯شود.

مصباح یزدی تاکید کرد: تصور بسیاری از افراد این است که علم دینی در مقابل علم دانشگاهی گفته می⁯شود و با علوم جدید و قدیم مترادف است، مثلا اگر از کسی بپرسند که در حوزه چه درسی می⁯خواند می⁯گوید علوم قدیم و در مقابل آن در دانشگاه علوم جدید می⁯خواند، یعنی تقابل بین این دو تقابل قدیم و جدید است.

برخی⁯ها اعتقاد دارند که وقت علوم دینی گذشته است

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه افرادی که دور از میدان و مرکز تحقیق هستند این تصورات را دارند، تصریح کرد: اینکه برای آنها گفته شود علم دینی چه نقشی در علوم انسانی دارد می⁯گویند هیچ نقشی ندارد، مگر علم دینی هم در علوم انسانی نقشی دارد؟

وی ادامه داد: اینها اعتقاد دارند که وقت علوم دینی گذشته است و امروز با این پیشرفت⁯های جهان جای علوم جدید است و این علوم هستند که بشر را به ترقی می⁯رساند. البته چنین تصوری در ذهن بسیاری از افراد وجود دارد اما برخی⁯ها زمان را صلاح نمی⁯بینند که اظهارات خودشان را ابراز کنند چراکه فضا به گونه⁯ای است که فکر می⁯کنند به عنوان ضد انقلاب مطرح می⁯شوند و این حاکی از آن است که علم دینی به درستی تعریف نشده است.

مصباح یزدی این تعریف علم دینی که قبل از گالیله و... در حوزه⁯های دینی تدریس می⁯شد را تفسیر غلطی دانست و تاکید کرد: باید تفسیر درستی از علم دینی داشته باشیم که قابل طرح باشد و روشنفکران و محققان و پژوهشگران وقتی از علم دینی یاد می⁯کنند که چه نقشی در علوم انسانی دارد مطمئنا منظورشان چنین تفسیری نیست.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) کشف واقعیت را علم دانست و تاکید کرد: علم فقط مساوی با تجربه نیست بلکه علم شناختی است که انسان را با حقیقت آشنا می⁯کند.

وی ادامه داد: کسی که این اصطلاح را جعل می⁯کند و در فضای کارش اعلام می⁯کند علم یعنی تجربی، اشکالی ندارد اما ما وقتی می⁯گوئیم علم دینی، منظورمان این نیست.

دین جدی⁯ترین مسائل زندگی انسان است

مصباح یزدی با طرح این سئوال که دین یعنی چی؟ گفت: در فرهنگی که در دنیا رایج است و فرهنگ ما را تحت تاثیر قرار داده، دین اینهایی است که انسان درباره ماوراء عالم ماده اعتقاداتی داشته باشد و برای اینها قداستی قائل باشد و مناسکی و انجام وظیفه⁯ای که برای خود قائل است انجام دهد. در بهترین تعریف آن دین این است که انسان اعتقاد به خدا داشته باشد و کسی که این اعتقاد را دارد دینی است و چنانچه کسی این اعتقاد را نداشته باشد غیردینی است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: ما که می⁯گوئیم علم دینی باید روشن شود منظورمان تک بعدی نیست یا معلوماتی که مورد نظر ادیان باطله جعلی است مورد نظر ما نیست، بلکه دینی که ما می⁯گوئیم باید سه عنصر اصلی داشته باشد که اعتقاد به خدای متعال، اعتقاد به قیامت و اینکه رابطه⁯ای بین خدا و خلق وجود دارد که راه را نشان می⁯دهد، از جمله این عناصر است.

وی اسلام را مصداق کامل دین دانست و تاکید کرد: اسلام تمام شئون زندگی انسان را از فردی و اجتماعی و بین⁯المللی را پوشش می⁯دهد، رنگی است که به زندگی انسان می⁯خورد و آن رنگ این است که انسان را با خدا ارتباط می دهد.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: این جور نیست که دین فقط رابطه انسان و خدا باشد بلکه جدی⁯ترین مسائل در زندگی انسان است و ارزش دیگری به زندگی انسان می⁯بخشد.

هر آنچه که در قرآن و روایات آمده دینی نیست

مصباح یزدی با اشاره به تعریفی از علم دینی گفت: اگر معلوماتی داشته باشیم که یقینی باشد و از منابع اختصاصی دین به دست آید این علم دینی می⁯شود.

وی ادامه داد: فراموش نکنیم که علم باید باشد، یعنی چیزی که از کتاب و سنت اقتباس می⁯کنیم باید کشف درونی باشد. به این سادگی نمی⁯شود گفت که این علم دینی است و وقتی می⁯توانیم این را ثابت کنیم که بدانیم این علم است و از منابع دینی اقتباس شده و نتیجه⁯ای که می⁯گیریم نتیجه یقینی باشد والا اگر نتیجه ظنی باشد اختلاف نظراتی وجود خواهد داشت.

وی با بیان اینکه هر چه که در قرآن و روایات آمده، دینی نیست اظهار داشت: برای مثال در روایات آمده که برای ضعف مزاج کباب بخورید، آیا این دینی است؟ باید شان دین را در نظر بگیریم. اینها ابزارهایی است که پیشوایان دینی برای تبلیغ و موعظه و تربیت از آنها استفاده می⁯کردند.

مصباح یزدی گفت: دین برای بیان اهدافش از مطالب ساده قابل فهم استفاده کرده که اینها دین نیستند. آنچه که با چشم دیدیم یا تجربه تائید کرده کار دین نیست.

نمی⁯خواهم نرخ تعیین کنم

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه دین چیزی است که راه سعادت و شقاوت ما را چه از باورها و چه از ارزش⁯ها مشخص می⁯کند، اظهار داشت: من نمی⁯خواهم در اینجا نرخ تعیین کنم بلکه می⁯خواهم تعریفی از علم دینی داشته باشم و آن این است که علم دینی معلوماتی است که از منابع اختصاصی دین استفاده شود.

وی با بیان تفاوت علم دینی با غیردینی گفت: در علم دینی از منابع اختصاصی استفاده می⁯شود و این معنایش این نیست که در دین دلیل عقلی را معتبر نمی⁯دانیم اما هرچه عقل در هر جایی اثبات کرد دین نیست. درست است که عقل در اسلام جایگاه خوبی دارد اما آیا هرچه عقل اثبات می⁯کند دین است؟

علم جدید گفته⁯های تورات و انجیل را نفی می⁯کرد

مصباح یزدی گفت: بعد از رنسانس تحول جهانی در آموزش و پرورش و تحقیقات علمی انجام گرفت و چیزهایی که سالیان درازی قرن⁯ها معتبر بود تلویحا اعتبار خودشان را از دست دادند و چیزهای دیگری معتبر شدند.

وی با بیان اینکه اصل این تحول در اروپا اتفاق افتاد گفت: در سایه این تحول آنچه در دانشگاه⁯های قبلی غرب معتبر بود از اینکه مفاهیم را با تورات و انجیل می⁯سنجیدند کم کم اعتبارشان را از دست دادند و این زمینه⁯ای شد که تقابلی بین علم دینی در اصطلاح آنها با علوم جدید که بر اساس تجارت به دست می⁯آید پیش آید.

وی ادامه داد: چیزهایی را تورات و انجیل می⁯گفت، علم جدید آنها را نفی می⁯کرد و این نوعی تشویش و اضطراب ایجاد کرد و یکی از عوامل رواج شک گرایی و سفسطه همین بود.

جلوگیری از موج نادرست غرب⁯گرایی

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: ما که امروز در محیط خودمان که اسلامی است، به برکت رهبری⁯های امام خمینی(ره) و خون⁯های شهیدان با خیال راحت و احساس مسئولیت فکر و بحث می⁯کنیم و سئوال طرح می کنیم و نظرمان را اعلام می⁯کنیم باید نسبت به اینها دقیق⁯تر بنگریم و تنها آنچه که موجش از محافل غربی به دانشگاه های ما سرایت کرده اکتفا نکنیم.

مصباح یزدی افزود: یکی از راه⁯هایی که از نفوذ موج نادرست غرب گرایی در امان بمانیم این است که پایه تحول دانشگاهی را محکم بنا کنیم. کسانی هم از ته دل از اینکه گرایش دینی رواج می⁯یابد را نمی⁯پذیرند اما اگر بخواهیم تحول بنیادی باشد باید مبانی فکری خودمان را بر اساس محکمی بنا کنیم که قابل تزلزل نباشد.

مبانی معرفت⁯شناسی هنوز رسوخ پیدا نکرده است

وی با ابراز خرسندی از پیشرفت⁯های انقلاب اسلامی در زمینه معرفت شناسی اظهار داشت: خوشبختانه در این دهه⁯های بعد از انقلاب تحولاتی که در زمینه معرفت شناسی در حوزه⁯های علمیه اتفاق افتاد در طول قرن⁯ها کمتر اتفاق افتاد و پیشگامان آنها مرحوم مطهری و افراد دیگری بودند که شاگردی ایشان را کردند.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تصریح کرد: ما در شرایطی قرار گرفتیم که مبانی محکم معرفت شناسی هم در زمینه علم نظری و هم عملی داریم ولی باید بیشتر کار کنیم چراکه این مبانی محکم هنوز رسوخ پیدا نکرده است.

وی ادامه داد: الان سوار بر یک مجموعه⁯ای از تجربه⁯هایی هستیم که به خصوص در نیم قرن اخیر از علامه طباطبایی و شهید مطهری شروع شده و رشد قابل توجهی به ویژه در حوزه علمیه قم داشته است.