به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی "چالش‌ها و راهبردهای ترجمه در ایران" صبح امروز دوشنبه با حضور مترجمان،محققان و کارشناسان امور رسانه در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد.
عبدالحسین آذرنگ مترجم و محقق با اشاره به ترجمه در زمان قاجار در این نشست گفت: به رغم تاثیر مستقیم و غیرمستقیمی که ترجمه در عصر قاجار بر ترجمه معاصر داشته است، اطلاعات ما از ترجمه و مترجمین دوره قاجار دقیق نیست. ابهامات زیادی در این باره وجود دارد که با تحقیقات و پژوهشهای گسترده باید رفع شود.
وی گفت: بسیاری از ترجمه‌های عصر قاجار هنوز به انتشار نرسیده‌اند و به صورت نسخ خطی هستند که از این نسخ خطی و کیفیت دقیق ترجمه‌ها نیز آمار دقیقی در دست نیست. در عصر قاجار مجموعا 500 کتاب از زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، روسی، عربی و ترکی عثمانی به فارسی بازگردان شدند و ترجمه مقالات نیز به زبانهای دیگری مانند هندی در این دوره صورت گرفته است.
تعداد کمی از مترجمان عصر قاجار را می‌شناسیم
این مترجم ادامه داد: 130 مترجم در عصر قاجار به بازگردن اشتغال داشتند که از این تعداد حدود 10 الی 15 تن را به صورت محدود می‌شناسیم. به‌کارگیری صفت محدود برای شناخت این افراد به این دلیل است که آنها را در مقام مترجم نمی‌شناسند بلکه دلیل آشنایی با نام آنها به خاطر دیگر فعالیتهای آنهاست. مثلا کسی از مهارت و فنون ناصرالملک به عنوان مترجم آثار شکسپیر در آن زمان اطلاعی ندارد در حالیکه ناصرالملک یکی از نوادر ترجمه فارسی است.
آذرنگ افزود: محمدعلی فروغی دیگر مترجمی است که تمام کتابها را خود برای ترجمه انتخاب می‌کرد و هیچگاه کتابی را به سفارش حکومت ترجمه نکرد. فروغی به همراه یک جریان پشت صحنه برای به صحنه بردن نمایشنامه‌های فرانسوی در ایران، آنها را ترجمه می‌کرد که هنوز افراد عضو این جریان را نمی‌شناسیم.
وی گفت: ترجمه دولتی در سلسله قاجار از زمان عباس‌میرزا در دهه سوم سده 19 آغاز شد و تا شروع سده 20 یعنی دوران مشروطیت به طول انجامید. مشروطیت باعث شد که حکمرانان قاجاری به فکر حفظ قدرت خود باشند و ترجمه دولتی را به فراموشی بسپارند. در دوران استبداد سلسله قاجار یکی از ابزارهای مخالفین حکومت ترجمه آثار اروپایی به فارسی بود.
شکل امروزی ترجمه متاثر از مترجمان دگراندیش عصر قاجار است
این محقق گفت: ترجمه شکل امروزی خود را مدیون مترجمان دگراندیشی است که فارغ از سیاستهای حکومتی قاجار به انتشار کتاب پرداختند. اقتصاد ترجمه از فعالیت این گروه ریشه می‌گیرد نه ترجمه‌های دولتی و سفارشی قاجار. مترجمان دگراندیش بودند که با رویکرد خود موجب تحول در ترجمه شدند چون به خوبی دریافته بودند که با زبان فقیر و واژگان محدود نمی‌توان آثار فاخر و نمایشنامه‌های جدید را بازگردانی کرد.
آذرنگ ادامه داد: اگر تقابل مترجمان دگراندیش با حاکمان قاجار نبود، ترجمه شکل امروزی خود را نداشت. میرزا ملکم‌خان، میرزا حبیب اصفهانی، میرزا آقاخان کرمانی، سردار اسعد بختیاری، محمدعلی فروغی و ... از مترجمان جریان ساز آن دوران هستند که افراد دیگری مانند برخی از دولتمردان نیز به جریانسازی این افراد در ترجمه مدد رساندند.
نباید از دیدگاه کمال به بررسی موضوع بپردازیم
نویسنده کتاب "نشر و انقلابی در راه" با انتقاد از برخی رویکردها گفت: این دیدگاه برای فعالیتهای پژوهشی بسیار مضر است که از جایگاه کمال به دیگر نظریه‌ها و دیدگاه‌ها نگاه کنیم. رویکرد باید پژوهشی باشد و اینکه سریع خط بطلان بر دیگر دورانها بکشیم کار اشتباهی است. اقتباسی خواندن برخی ترجمه‌ها نیز همین‌گونه و حرکتی اشتباه است.
وی گفت: اگر بر پایه ارزشهای امروزی به بررسی ترجمه‌های عصر قاجار بپردازیم به نکات و مطالب مهم آنها پی نخواهیم برد. این بازگردانی‌ها باید در ظرف زمانی خودشان مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرند. اگر روند ترجمه به سمت اخذ و از آن خود کردن حرکت کند که عصر ساسانی، عباسی و جنبشهای ترجمه در ژاپن و سوئد نمونه های این رویکرد هستند، با تسخیر کردن اندیشه دیگران توسط مترجم روبرو خواهیم بود.
نظر شما