اهمیت مخاطب شناسی در تبلیغ دینی/نظام اصیل دینی تنها راهکار مقابله با غرب است؛ گزارش مهر از همایش ارتباطات دینی

حجت‌الاسلام مهدی خاموشی در این همایش به مفهوم ارتباطات دینی و اهمیت کیفیت پیام دینی برای جذب مخاطب اشاره کرد و گفت: معتقدم باید دو نگاه داشته باشیم یکی اینکه سبک و روشهای ارتباطات سنتی خود را که دقیق‌ترین و نافذترین پیام رخ به رخ را دارد در نظر بگیریم و نکته دوم اینکه در عصر کنونی روشهای سنتی و چگونگی تطبیق زمانی محتوای آن را دنبال کنیم.

 

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی افزود: در این مسیر باید خطبا و وعاظ ما نگاه دقیقی به مشاهیر این فن داشته باشند که یکی از نمونه‌های معاصر آن محافل سخنرانی مرحوم فلسفی است که ایشان به تمام معنا هنرمندانه سخن می‌گفت و محتوا را دسته‌بندی می‌کرد به گونه‌ای که مخاطب بهره کافی را از سخنان او می‌برد.

 

دکتر خاموشی به اهمیت مطالعات علمی در حوزه ارتباطات دینی اشاره کرد و گفت: اندیشمندان به این مطلب وفاق دارند که علمیت خطیب و سخنران بسیار تأثیرگذار است.

 

وی با تأکید بر اهمیت مخاطب محوری و مخاطب شناسی در نوع تبلیغات دینی تصریح کرد: باید ببینیم چه مکانیسمی به کار گیریم تا در میدان اصلی تبادل اطلاعات قرار گیریم. در حال حاضر تب حضور در فضای مجازی در حال فروکش است و باید فکر دقیقی کنیم که ضرورتهای فضای جدید را بیابیم و همچنین چگونگی در معرض قرار گرفتن را دریابیم.

 

دکتر خاموشی افزود: در مدیریت خود نباید از زمان عقب بمانیم. شبکه‌های ماهواره‌ای تقریباً در حال رفتن هستند به این دلیل که وقتی با فیبر امکان دسترسی به چند ده هزار شبکه تلویزیونی وجود دارد دیگر امکان ماهواره از بین می‌رود پس فتح فضاهای آینده مهمترین مسئله‌ای است که باید برای انتقال پیام خود در مورد آن بیندیشیم.

 

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی در ادامه بر آسیب شناسی حوزه ارتباط دینی اشاره کرد و گفت: برخی کارهایی که موجب ضربه زدن به ارتباط دینی می‌شود را نباید انجام دهیم. به طور نمونه شبکه های زیادی در حال حاضر در حوزه دفاع از شیعه فعال هستند این سئوال مطرح است که این نوع دفاع از تشیع و مکتب اهل بیت(ع) آیا دقیق است یا آسیب زن.

 

وی در پایان نگاه دقیق رهبر معظم انقلاب به رسانه و ارتباطات را بی‌بدیل توصیف کرد و در عین حال بر ضرورت پردازش نظرات ایشان در چگونگی ارتباطات دینی جمهوری اسلامی ایران تآکید کرد.

 

پیش از سخنرانی حجت‌الاسلام خاموشی، حجت‌الاسلام عباس اسکندری دبیر نخستین همایش ارتباطات دینی نیز طی سخنانی به ارائه گزارشی از روند برگزاری این همایش پرداخت و با اشاره به انتخاب 12 مقاله از 50 مقاله ارسالی، بر ضرورت ارتباط دینی در عصر نوین تأکید کرد و گفت: در شرایط کنونی جهان با توجه به تغییرات و تحولات عرصه بین‌المللی و موج بیداری در میان ملتها چه جهان اسلام و چه اروپا، انقلاب اسلامی به عنوان پیشتاز این موج بیداری از هر جهت باید خود را مجهز کند تا همه این حرکتها را بتواند به صورت معنوی هدایت کند.

 

وی افزود: ‌اگر در این شرایط ایران اسلامی نتواند نقش خود را در عرصه جهانی ایفا کند دشمنان ما در کمین نشسته‌اند. جنبشهای زیادی به وجود می‌آید اما استکبار جهانی تمام تلاش خود را برای انحراف آنها به کار می‌گیرد.

 

اسکندری تصریح کرد: خیلی وقتها فرصتها را از دست داده‌ایم و امروز نیز حرکتمان بسیار کند است و می‌طلبد کسانی که در حوزه تبلیغ فرهنگ و دین فعال هستند هرچه سریعتر ساز و کارها و زمینه رساندن معارف اسلامی را فراهم کنند چرا که جامعه بشری تشنه این حقایق است.

 

وی در پایان گفت: تقابلی از نظر شیوه‌ها و روشهای فرهنگی و تبلیغی و ارتباطی با غرب داریم. اگر از قرآن و منابع اسلامی به خوبی بهره بگیریم یقیناً توفیق کاری ما بر آنچه دنیای غرب پیش گرفته بیشتر خواهد بود و امروز توفیق از آن کسانی است که فرهنگ ناب اسلامی را تبلیغ می‌کنند.
 
دکتر بنیانیان: نظام اصیل دینی تنها راهکار مقابله با غرب است

دکتر بنیانیان نیز در این همایش به ارائه مقاله خود با عنوان "جایگاه ارتباطات دینی در توسعه فرهنگ دینی کشور" پرداخت و با اشاره به ضرورت توسعه مفهوم ارتباطات، گفت: تا می گوییم ارتباطات دینی سریع محدوده بسیار کوچک ارتباط روحانی با مردم، ارتباط مردم با مسجد و... به ذهن می آید در حالیکه مفهوم ارتباطات به معنی مسیر انتقال فکر، عقیده، اطلاعات و احساس بین افراد گروها برای مقاصد سنجیده شده است و ارتباطات وسیله ارتباط گفتار نیست بلکه گفتار واسطه است.

 

رئیس سابق حوزه هنری بر تأثیرگذاری ارتباطات چهارگانه انسان(ارتباط با خود، خالق، طبیعت و دیگران) بر یکدیگر تأکید کرد و افزود: وقتی هر عملی از اعمال ربطی به اعتقادات ما پیدا می کند دیگر نمی شود دین را از سیاست جدا کرد و هرکسی غیر از این ادعا کرد می خواهد دین دیگری جای دین بگذارد چون اعتقادات دینی انسانها همزمان بر تصمیمات اقتصادی، اجتماعی و ... مؤثر است.
 
وی بر شناسایی نظام تبلیغاتی در متن دین تأکید کرد و گفت: در متن دین نظام تبلیغ نهفته است. نگذاریم این نظام تبلیغاتی نهفته در دین تخریب شود. از درون این تفکر شیعه انقلاب اسلامی و به دنبال آن نظام جمهوری اسلامی به وجود آمد. باید پرسید این چگونه نظامی است که با وجود اینهمه حوادث تاریخی خود را توسعه داده است، و این سؤالی است که باید بر آن تحقیق جدی شود. ما و روحانیون چون در متن این نظام زندگی می کنیم نگاه عالمانه ای به نظام تبلیغاتی نهفته در دین نداریم به مانند ماهی که در درون دریا است و تا از دریا بیرون نیاید مفهوم آب برایش روشن نمی شود.
 
دکتر بنیانیان بر نگرش سیستمی در فهم مفاهیم ارتباطی تأکید کرد و گفت:  فرهنگ نظام واره ای (سیستمی) از باورها و مفروضات اساسی، ارزشها و آداب و الگوهای رفتاری ریشه دار و دیرپا است. پیام رسانی غیرمستقیم دینی حاصل افعال اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است و این سه با یکدیگر تعامل دارند و اگر بخواهیم دین جاری شود باید این سه وجه نظام ارتباطات دینی را بشناسیم.
 
وی در ادامه به تغییرات در فرهنگ جامعه ایران اشاره کرد و افزود: برخی تغییرات آگاهانه است و نقطه شروع آن کار کردن روی اندیشه و اعتقادات فرد است اما بخش مهمی از تغییرات فرهنگی نقطه شروع آن تغییر در رفتارها و نمادهای جامعه است و این مسئله در گذشته در جامعه ما نبوده بلکه با توسعه ارتباطات اتفاق افتاده است.
 
وی با اشاره به فرهنگ سازی آگاهانه، تصریح کرد: در فعالیتهای آگاهانه تبلیغ، مبلغ ضمن توجه به درون فرد، باید به محیط زیست فرد نیز اهمیت دهد و فکری برای پادزهرها عکس العملهای محیط داشته باشد.
 
دکتر بنیانیان به فرهنگ سازی ناآگاهانه اشاره کرد و گفت: انتقال و یا تغییرات فرهنگی در جامعه پذیری صورت می گیرد.
هیچ فردی در تغییرات فرهنگی جامعه بی طرف نیست و این مسئله بدیهی را هنور نپذیرفتیم و فکر می کنیم تنها روحانیت مسئول تغییرات فرهنگی جامعه است در حالی که اینطور نیست. همچنین هیچ سازمانی در تغییرات فرهنگی بی طرف نیست و به عبارتی همه انسانها و سازمانهای جامعه در رفتارهای روزمره و تصمیمات موج تغییرات فرهنگی ایجاد می کنند.
 
دکتر بنیانیان افزود: یک نظام دینی داریم مثل قرآن، مسجد، روحانیت، عترت، ایام مذهبی و... که می توانیم آن را توسعه دهیم و در درون هر کدام از آنها سیستمی وجود دارد که تقویت هر کدام موجب تقویت دیگری می شود یعنی این هم افزایی در ذات آنها است.
 
وی تأکید کرد: نظام اصیل دینی تاریخی ما نیازمند بازشناسی عمیق است چون یک سیستم هم افزا است و نباید مسجد را تعطیل کرده و به جای آن فرهنگسرا ایجاد کنیم و این موجب اختلال در کلیت این سیستم می شود بلکه باید مسجد را امروزی کرد.
 
این استاد دانشگاه یادآور شد: نمی توانیم با ماهواره و اینترنت و... به جنگ غرب برویم بلکه با نظام اصیل دینی خود می توانیم به جنگ غرب برویم ما با این وسایل می توانیم فضاسازی محیط کنیم، اما هسته اولیه مسجد و روحانی و ارتباط رو در رو است و متأسفانه این در حال تضعیف است.
 
بنیانیان در پایان گفت: روحانیت با زبانش با متدینین است و بسیج و هیئت های مذهبی و نظامهای آموزشی و صدا و سیما و... هم همینطور؛ طبیعی است ادامه این وضع گروهی را که گرایشهای دینی کمتری دارند غرب از طریق رسانه های خود جذب می کند و اگر این پدیده را نشناسیم و راه حلی برای آن نیابیم با مشکل مواجه می شویم چراکه هر تصمیم اقتصادی، سیاسی و اجتماعی اگر پیوست فرهنگی نداشته باشد ما را با مشکلات فرهنگی مواجه می کند.
 
در پایان نوبت صبحگاهی این همایش حجت الاسلام ابوالقاسمی نیز به تشریح مقاله خود با عنوان"ریخت شناسی رویکردهای ارتباطات دینی در کشور" پرداخت و گفت: جامعه ایران نه سنت گرا و نه مدرنگرا است بلکه همواره در کشمکش بین این دو بوده است. اما باید توجه داشت جامعه ایران دارای فرهنگ ایرانی و اسلامی است و فرهنگ اسلامی در درون خود اصلا حاوی تفکر سنت گرا به معنی روتین نیست، به ویژه فرهنگ اسلامی مبتنی بر مکتب اهل البیت(ع) چون در آن تسامح وجود دارد. اما ذات اسلام به ویژه با گرایش مکتب اهل بیت در درون خود اندیشه های مدرن دارد.
 
وی در پایان تصریح کرد: جامعه ایران با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی خود هیچگاه در این دو طبقه قرار نگرفته ، با توجه به ویژگی های خاص جامعه ایرانی که در طول تاریخ در معرض تهاجمهای زیادی بوده و توانسته بحرانها را مدیریت کند و با توجه به داشتن مکتب غنی شیعی خود اگر به خوبی مدیریت شود به راحتی می تواند از بحرانهای موجود عبور کرده و جامعه نوین ایران را با فرهنگ متعالی که مبتنی بر اسلام معطوف به مکتب اهل البیت(ع) و هویت ایرانی است بنا کند.

 

به گزارش مهر، نخستین همایش ملی "ارتباطات دینی" با هدف بررسی مباحثی چون ارتباطات دینی و الزامات آن در تحقق سند چشم انداز 20 ساله و چالشهای ارتباطات دینی درجهان امروز ، با سه محور مفهوم شناسی ارتباطات دینی، الزامات ارتباطات دینی و رویکردها و راهبردهای ارتباطات دینی دوشنبه 25 بهمن ماه از سوی گروه مطالعات فرهنگ و ارتباطات دینی پژوهشکده باقرالعلوم در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد.