به گزارش خبرنگار مهر در خرم آباد، استان لرستان با موقعیت استراتژیک خود همواره در طول تاریخ به عنوان یکی از مهم ترین گذرگاههای شمال به جنوب کشور مطرح بوده به طوریکه رئیس سازمان میراث فرهنگی استان لرستان معتقد است که این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی در مسیر همگتانه ـ شوش در موقعیت ویژه ای قرار داشته و پل کشکان نیز در 50 کیلومتری جنوب خرم آباد در این مسیر احداث شده است.
پل های گاومیشان،شاپوری، پل آجری، پلدختر، کلهر، کشکان و شکسته از جمله پلهای تاریخی لرستان هستند که بیش از هزار و 400 سال قدمت تاریخی دارند و از معماری و هنر و پل سازی منحصربه فرد برخوردارند.
پل شاپوری، عامل ارتباط لرستان و خوزستان
پل شاپوری یا طاق پل شکسته در قسمت جنوبی شهر خرم آباد واقع شده و عامل ارتباط غرب استان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده و احتمالاً جهت توزیع آب نیز مورد بهره برداری قرار می گرفته است.
طول این پل 312 مترو ارتفاع آن 10.75 متر است که از 28چشمه طاق و 27پایه تشکیل شده و سطح هر پایه 61 متر و فاصله بین دو پایه 7.5 متر است.
هم اکنون پنج چشمه طاق پل سالم بوده و مابقی بر اثر عوامل طبیعی تخریب گردیده است. چشمه طاقهای پل به صورت جناقی ساخته شده و سبک سازی پل در قسمت طولی پل در زیر روگذر پل صورت گرفته است و پایه های پل و موج شکنهای آن به صورت لوزی شش ضلعی از سنگ ساخته شده است.
مصالح پل را سنگهای قلوة رودخانه ای و لاشه سنگ در چشمه طاقها و از سنگ های پاکتراش در قسمت پایه ها استفاده شده است. کف پل سنگ فرش و از نوع سنگ بلوک قرمز است که در اثر فرسایش آب از صورت کادر بودن خارج شده است.
این پل عظیم و دیدنی مربوط به دوره ساسانی و به شماره 1058 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل دختر، اثر ارزنده معماری پیش از اسلام
پلدختر که از آثار ارزنده معماری پیش از اسلام در لرستان محسوب می شود در ورودی شهر پلدختر واقع شده است. این دومین پلی است که در لرستان بنام "کر و دت" یا پل دختر مشهور است.
هرچند این بنا در قرن 4 ه.ق.مورد مرمت و تجدیدبنا قرار گرفته است اما اصل آن بنا به احتمال قریب به یقین مربوط به دوره ساسانی است.
جهت پل شرقی غربی و طول آن 270 متر است. پایه های پهن و قطور این پل که از سنگهای پاک تراش ساخته شده اند در داخل رودخانه هنوز پابرجاست.
در حال حاضر تنها یک طاق از پل موجود است که جاده خرم آباد - اندیمشک از زیر آن می گذرد. بلندای این طاق 18 متر از سطح آسفالت است و نزدیک به 30 متر از آب رودخانه ارتفاع دارد.
درباره وجه تسمیه پل برخی آنرا منتسب به ایزدبانو آناهیتا می دانند.
بی تردید این پل اهمیت ویژه ای در ارتباط بین مناطق جنوب با غرب و مرکز و شمال داشته و علاوه بر اتصال لرستان و ایلام راه اصلی شاپور خواست به جندی شاپور شهر قدیمی خوزستان (دوره ساسانی) به شمار می رفته است.
این بنا به شماره 1678 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل سی پله، رابط لرستان و ایلام
این بنا در منطقه سر طرهان شهرستان کوهدشت بر روی رودخانه سیمره در حد فاصل استان لرستان و ایلام واقع شده است.
پل در تنگترین بستر رودخانه سیمره ، در محلی بنام سی پله واقع شده است و این پل در مسیر یکی از راههای باستانی قرار داشته که سبب ارتباط کرمانشاهان، ایلام و لرستان (سرطرهان) بوده است.
پل یاد شده دارای 4 چشمه طاق بوده که اکنون تنها دو چشمه طاق آن باقی است. پهنای هر پایه این پل 6.5 متر و طول آن 17 متر است. اندازه سنگهایی که در پایه به کار رفته 60×60×100سانتیمتر و بعضی نیز بزرگترند. روی هر یک از این سنگها علامت مشخصی کنده شده است.
مصالح بنا از کچ و سنگ است و در آثار مورخان دوره اسلامی اشاره ای به این پل نشده است. این پل سترگ از آثار منحصر به فرد دوره ساسانی بوده و به شماره 4511 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل گاو میشان، فاتح رودخانه سیمره
پل گاومیشان در فاصله 30 کیلومتری شهرستان پلدختر و برفراز رودخانه سیمره در حد فاصل استانهای ایلام و لرستان احداث شده است. جهت پل شمال شرقی به جنوب غربی است.
طول این پل حدود 175 متر و عرض گذر سطح پل نزدیک به 8 متر و 20 سانتیمتراست و در حال حاضر دارای 6 چشمه طاق است.
عرض چشمه اصلی این پل حدود 33 متر و 70 سانتیمتر و مصالح اصلی آن را ملات، آجر و سنگ تشکیل می دهند. معماری پاتاقها به سبک معماری دوره ساسانی است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره های صفوی و قاجاری دیده می شود.
بنا به گفته برخی مورخان نامگذاری این پل به "گاومیشو" به جهت پرورش گاومیش در منطقه بوده است اما با توجه به اهمیت گاو در آیین مهر پرستی ممکن است این نام از آیین مهرپرستی ماخوذ شده باشد.
این پل که از بناهای عظیم دوره ساسانی است به شماره 2222 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل کشکان، مسیر راه باستانی شاپور خواست
پل کشکان در بخش چگنی برروی رودخانه ای به همین نام و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهان احداث شده است. در متون تاریخی از آن به عنوان کژکی یاد شده است. طول پل حدود 320 متر و عرض هریک از دو چشمه شرقی آن 23.20 متر است. ارتفاع آن در بالاترین قسمت 26 متر و در کوتاهترین قسمت 10 متر است و از 12 طاق پل تنها سه دهنه آن تخریب شده و بقیه هنور سالم هستند .برخی از پایه های پل باسنگهای بزرگ وحجاری شده ساخته شده اند. مواد و مصالح این بنای سترگ از سنگ ، گچ و آجر تشکیل شده است.
در کنار این پل بقایای سه پل دیگر از دوره های گذشته وجود دارد که با مشخصات پلهای ساسانی قابل مقایسه هستند.
بنای فعلی منسوب به آل حسنویه و مربوط به قرن 4 ه.ق است که به شماره 355 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید است.
پل صفوی، پلی در مرکز شهر تاریخی خرم آباد
پل آجری "گپ" در مرکز شهر خرم آباد وبرروی رودخانه گلال واقع شده است. این پل دو قسمت شرقی و غربی شهر را به هم متصل کرده و دارای 24 چشمه طاق است و طول آن بیش از 350 متر، پنهای آن 8.5 متر و ارتفاع آن از کف رودخانه تا روگذر پل 8 مترمربع است.
مواد و مصالح آن در قسمت پایه ها از سنگهای تراشیده شده با ملات آهک و گچ و پایه های چشمه طاقها از آجر ساخته شده است. بر سینه شمالی پل کتیبه های سنگی نصب شده است که با حروف مقطعه نوشته شده وبه عنوان طلسم معروف است.
بخش میانی پل و شاه نشین آن شباهت زیادی با شاه نشین پل خواجو در اصفهان دارد که در اثر سیل تخریب شده و مجددا با سیمان مرمت شده است.
این اثر ارزشمند در زمان شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده و منسوب به حسین خان والی لرستان است و در دوره قاجاریه به پل محسنیه معروف شد.
این بنا به شماره 2354 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل کلهر، پلی منحصر به فرد در پلدختر
این پل در بخش معمولان از توابع شهرستان پلدخترواقع شده است و پایه های آن بصورت بیضی شکل است؛ از ویژگی های آن می توان به وجود سکویی در داخل دو پایه اصلی پل نام برد که این سکو از 12 پله ساخته شده و کاربرد آن دقیقاً روشن نیست ولی احتمالاً به عنوان پشت بند از آنها استفاده شده است.
رنگ ملات پل در قسمت پایه ها متمایل به قرمز رنگ است که به علت ترکیب آن با یک نوع شنهای قرمز رنگ و همچنین یک نوع گیاه به نام تره پی Tarahpey استفاده شده است.
کتیبه ای در قسمت غربی پل بر سینه کوه بالاتر از مسیر گذر روی پل به طرف شمال غربی آن به دستور بدر بن حسنویه نوشته شده است و قرینه آن در قسمت جنوب بر سینه کوه وجود داشته که متأسفانة به علت عملیات راهسازی تخریب گردیده است.
این پل در ادوار مختلف مورد استفاده قرار گرفته است ولی بیشتر قسمتهای آن مربوط به زمان بدر بن حسنویه ( 374 هـ .ق ) است.
این بنا به شماره 2586 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پلهای لرستان ثبت جهانی می شوند
معاون حفظ، احیا و ثبت آثار باستانی سازمان میرات فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان نیز در این رابطه با اشاره به مصوبه ثبت جهانی پل های تاریخی استان لرستان اظهار داشت: در حال حاضر کار مطالعه شش پل تاریخی در لرستان در دست اجراست.
محمد رضا اسدی با اشاره به اینکه این پل های تاریخی شامل پلدختر، پل کشکان، پل شکسته، پل زال، پل کلهر و پل گاومیشان است، خاطرنشان کرد: مطالعه این تعداد پل تاریخی بیش از 80 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
وی با اشاره به روند ثبت جهانی پل های تاریخی لرستان بیان داشت: با توجه به رایزنی های انجام شده قرار بر این است هیئتی از سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری برای بازدید از مراحل مطالعه پل های تاریخی به لرستان سفر کنند.
این مسئول با بیان اینکه در صورت بازدید این هیئت کار آماده سازی پرونده های پل های تاریخی لرستان را شروع خواهیم کرد، یادآور شد: همچنین در حال حاضر پایگاه مجهز پل های تاریخی لرستان نیز در استان ایجاد شده است.
معاون حفظ ، احیا و ثبت آثار باستانی سازمان میرات فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان با اشاره به تعیین حریم 90 درصدی پل های تاریخی لرستان خاطرنشان کرد: همچنین طرح مرمتی این پل های تاریخی دارای بیش از 50 درصد پیشرفت فیزیکی است.
اسدی با اشاره به پیشنهاد ثبت جهانی پل های تاریخی لرستان برای دور سوم سفر هیئت دولت به این استان، عنوان کرد: در صورت اختصاص اعتبارات مورد نیاز می توان کار ثبت جهانی پل های تاریخی لرستان را طی یک دوره زمانی یکساله به اتمام برسانیم.
وی با بیان اینکه هر ساله کشور ایران تنها سهمیه ثبت یک بنای تاریخی را در اختیار دارد، بیان داشت: در این راستا اولویت با استان هایی است که بتوانند مدارک مورد نیاز را مطلوب تر و سریعتر آماده کنند.
معاون حفظ ، احیا و ثبت آثار باستانی سازمان میرات فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان با تاکید بر حمایت تشکل ها یادآور شد: مسئولین استانی نیز باید در این راستا سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری را یاری دهند.
اسدی خاطرنشان کرد: در حال حاضر 60 پل تاریخی در استان لرستان وجود دارد که از این تعداد 24 پل قابلیت مانور مطالعاتی و گردشگری را دارد.
نظر شما