تداوم نشست دشتها / کشاورزی آبهای کرمان را می‌بلعد

به گزارش خبرنگار مهر در کرمان، طی سالهای اخیر کشاورزان مناطق مختلف استان کرمان با حفر چاه های متعدد و با برداشت بیش از حد آب موجب کاهش آب در دشتهای استان شده اند به گونه ای که بسیاری از این دشتها به وضعیت بحرانی رسیده و بیلان آب آنها منفی شده است که با ادامه برداشت آب از دشتها، ذخیره آب های زیرزمینی استان به زودی به اتمام خواهد رسید و کشاورزان را با مشکل جدی مواجه خواهد کرد.

این در حالی است که هم اکنون نیز به دلیل اتمام آب برخی از چاه های استان به دلیل خشکسالی با نبود آب مواجه شده اند و با توجه به عدم بارندگی مناسب در استان، پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی می تواند خطر شور و بی کیفیت شدن آبهای شیرین را در پی داشته باشد.

خشک شدن مزارع کشاورزی کرمان

برداشت بیش از اندازه از ذخایر آبهای زیرزمینی باعث دگرگونی در بافت خاک و در نهایت به هم خوردن قدرت پایداری خاک و نشست لایه های مختلف آن نیز خواهد شد که امروزه در نقاط مختلف استان شاهد این پدیده هستیم.

خشکسالی های اخیر علاوه بر خشک شدن منابع آب زیر زمینی باعث پایین آمدن کیفیت محصولات و از بین رفتن رویشگاه های طبیعی شده است.

خشکسالی کیفیت محصولات کشاورزی کرمان را کاهش داده است

اما آنچه بیش از همه موجب نگرانی است، بی توجهی برخی کشاورزان استان به این مسئله است که بدون توجه به وضعیت موجود و بدون استفاده از تکنولوژیهای نوین آبیاری اقدام به برداشت بی رویه آب و آبیاری مزارع خود می کنند.

مزارع کشاورزی جنوب کرمان

مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر در کرمان با اشاره به میزان بارندگی و تاثیر آن بر سطح آبهای زیرزمینی در استان می گوید: متوسط بارندگی سالانه در استان کرمان 140 میلیمتر است که در مجموع از 24.5میلیارد متر مکعب آب سالانه 18میلیارد متر مکعب از آن به صورت تبخیر 1.4میلیارد متر مکعب به صورت روان آب ، 3.85 میلیارد متر مکعب به صورت مستقیم و 1.75میلیارد متر مکعب به صورت غیر مستقیم در سفره های آب زیر زمینی جذب می شود و مابقی آب را به صورت جذب در سفره های زیر زمینی داریم.

سید محسن ثمره هاشمی ادامه می دهد: از 24 هزار حلقه چاه ، هزار و 200رشته قنات و هزار و 900 بند چشمه، 7.6 میلیارد متر مکعب آب استخراج می شود که نشان دهنده بیلان منفی 1.1میلیارد متر مکعبی در استان کرمان است که به همین علت در پنج سال گذشته هیچ پروانه ای جهت حفر چاههای کشاورزی صادر نکرده ایم.

تاثیر خشکسالی بر منابع طبیعی کرمان

چاههای غیر مجاز بزرگترین معضل آب کرمان

وی با اشاره به وجود معضلی تحت عنوان حفر چاههای غیر مجاز در برخی نقاط استان می گوید:  با توجه به وقوع خشکسالی های اخیر و همچنین افت شدید منابع آب زیرزمینی و بیلان منفی دشتها و نیز کسری مخزن منابع آب زیر زمینی بایستی چاره ای اندیشیده می شد تا بواسطه آن ضمن ایجاد تعادل مابین برداشت و تغذیه منابع آب زیر زمینی با تدبیری ویژه، بخشی از بیلان منفی سفره های آب زیر زمینی و کسری مخزن منابع آب زیر زمینی جبران شود لذا با توجه به این امر اجرای طرح تعادل بخشی به عرصه را اجرایی کردیم.

وی ادامه می دهد: این طرح شامل 12 پروژه است که در آن برخورد با چاههای غیر مجاز و توقیف دستگاههای حفاری غیر مجاز و جلوگیری از اضافه برداشت چاههای مجاز را می توان از مهمترین گزینه های طرح تعادل بخشی برشمرد.

ثمره هاشمی می افزاید: در طی یکسال اخیر و تاکنون گروههای گشت و بازرسی که مجری طرح تعادل بخشی هستند، تنها در شهرستان بم  تعداد 164 حلقه چاه غیر مجاز را پر و مسدود و 50 دستگاه حفاری غیر مجاز را توقیف کرده اند.

منابع آبی محدود کرمان در بخش کشاورزی هدر می رود

وی در ادامه از احداث سدها و بندهای مختلف در استان به عنوان راه حل میان مدت کاهش اثرات بحران کم آبی در کرمان یاد کرده و می افزاید: با این روش می توانیم منابع آب زیرزمینی را احیا و مصرف آب در بخش کشاورزی که بسیار زیادتر از سایر بخشها است، بهینه کنیم.

خشک شدن زمینهای کشاورزی در کرمان

ثمره هاشمی انتقال آب از حوزه خلیج فارس را راه حل بلندمدت برطرف کردن مشکل آبهای زیرسطحی استان ارزیابی و ادامه می دهد: هدف از طرح شیرین سازی و انتقال آب به شهرهای جنوب استان، تامین آب شرب مورد نیاز شهروندان و نیز برطرف کردن نیازهای صنایع موجود در منطقه برای سال مقصد طرح (1425) است.

آبیاری مکانیزه در استان کرمان حیاتی است

در همین رابطه، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز در سفر اخیر خود به استان کرمان با تایید وجود بحران در منابع آب زیرزمینی استان گفت: اگر بتوانیم فقط 15 تا 20 درصد از 7.6 میلیارد متر مکعب برداشت فعلی آب زیرزمینی در استان کرمان را کاهش دهیم، به راحتی می توانیم چالش آب در این استان را رفع کنیم .

علی رضا الماسوندی در رابطه با اقدامات انجام شده برای برخورد با صاحبان چاههای غیر مجاز نیز گفت: اساسی ترین بحثی که برای چاه های فاقد پروانه مطرح شد، این بود که صاحبان چاه های غیر مجاز موظف هستند هیچ گونه کاشتی به صورت سنتی نداشته باشند و سیستم آبیاری خود را به شبکه های مدرن آبیاری مجهز نمایند و نیز شبکه های تحت فشار در اراضی توسط خود کشاورز ساخته شود.

نشست دشتهای کرمان ادامه دارد

همچنین در سالهای اخیر نشست زمین در اثر افت سطح آبهای زیرزمینی در چند نقطه استان کرمان گزارش شده است.

به عنوان مثال در منطقه رفسنجان به ازای هر ۱۰ متر افت سطح آب زیرزمینی، سطح زمین حدود ۴۲ سانتیمتر نشست کرده است همچنین در منطقه سیرجان به ازای هر ۱۰ متر افت سطح آب، زمین حدود ۲۷ سانتیمتر نشست داشته است.

در مناطق کرمان، رفسنجان، زرند به دلیل افت سطح آب آثاری همچون نشست زمین، بالا آمدن لوله های جدار چاهها و ایجاد شکاف هایی در سطح زمین به وجود آمده است.

الماسوندی، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در این رابطه گفت: نزدیک به 45 درصد از چاه های استان (حدود 11 هزار حلقه چاه) به صورت غیر مجاز فعال هستند که این مهم باعث شده در محدوده دشت های استان افت بین 0.3 متر تا چهار متر را شاهد باشیم که این افت آب در دشت ها باعث تخلیه آبخوان ها و به دنبال آن پدیده نشست زمین شده است.

نشست زمین امکانات زیر بنایی کرمان را تهدید می کند

با این روند، تمامی سرمایه گذاری های زیر بنایی ما از جمله خطوط ریلی، خطوط لوله های گاز رسانی و جاده ها دچار مخاطره خواهند شد.

روستای خالی از سکنه بدلیل خشکسالی در کرمان

همچنین از دیگر تبعات ناخوشایند و ناگوار برداشت غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی، این است که با هجوم آب شور یعنی جابجا شدن آب شیرین با آب شور، محصولات ما خصوصا در باغات از بین خواهند رفت.

طرحهای انتقال آب برداشت منفی آب کرمان را جبران نمی کند

وی با اشاره به در دستور کار بودن انتقال آب از سر شاخه های زاگرس به صورت پمپاژ به استان کرمان اظهار داشت: لازم است به این نکته توجه شود که حجم های متصور برای انتقال به حدی نیست که بتوانیم 1.1میلیارد متر مکعب بیلان منفی برداشت آب های زیر زمینی را جبران کنیم، پس باید با نگاهی بلند مدت وارد مدیریت مصرف آب در استان شویم.

به نحوی که علاوه بر بحث های تئوری و سخت افزاری، مطالعات جامعی در زمینه مدیریت مصرف داشته باشیم.

با توجه به اهمیت موجود در مسئله برداشت آبهای زیرزمینی و در نتیجه کاهش و افت سطح سفره های آب زیرزمینی، باید عنوان کرد که دولت به عنوان دستگاه اجرایی و نظارتی، باید از دادن مجوز جهت برداشت آبهای زیر زمینی خود داری و در مناطقی که احتمال برداشت آب زیاد است ضمن ارائه روشهای جایگزین، با باطل کردن جواز بعضی از این چاه ها تا رفع خشکسالی اقدام کند.

همچنین دادن تهسیلات به کشاورزان جهت استفاده از روش های نوین کشاورزی از قبیل کشاورزی قطره ای و یا روشهای دیگر که باعث کاهش مصرف آب می شود باعث کاهش مصرف آب می شود نیز می تواند راهکار مناسبی برای کاهش مصرف این منابع پرارزش محسوب می شود.