یزد شهر مدارس تاریخی/ نماد فرهنگ یزد نیازمند توجه میراث فرهنگی است

به گزارش خبرنگار مهر در یزد، این مدارس در گذشته ها مهد پرورش علمای بزرگی بوده اند که امروز نام و خاطره آنها مدالی از افتخار بر گردن دارالعلم یزد است.

البته نامگذاری یزد از سوی رهبر معظم انقلاب در سفر دیماه سال 86 ایشان به عنوان دارالعلم، به طور قطع بی ارتباط با وجود مدارس تاریخی و اندیشمندان بزرگی که در این مدارس پرورش یافتند نبوده است.

مدارس تاریخی یزدی که از دیرباز مهد علم و دانش بوده است، امروز به نماد فرهنگی و تاریخی این استان تبدیل شده است.

گرچه این مدارس به رغم قدمت بنا و ارزش معنوی بسیار بالایی که دارند، طی سالهای متمادی مورد بی مهری برخی متولیان و مسئولان حفظ و نگهداری آثار تاریخی قرار گرفته اند و بخشهایی از برخی از این مدارس تخریب شده است، اما هنوز هم می توان از آنها به عنوان فضاهای منحصر به فرد در میان مدارس تاریخی کشور یاد کرد.

در این گزارش تلاش شده تا چند مورد از قدیمی ترین مدارس تاریخی یزد معرفی شوند تا ضمن دعوت گردشگران برای بازدید از آنها، بخشهایی از پیشینه فرهنگ و تمدن یزد به نمایش درآیند.

مدرسه امام خمینی (ره)

مدرسه علمیه امام خمینی (مدرسه شاهزاده) در ضلع جنوب شرقی مسجد جامع کبیر یزد و جنب چهار سوق و بازار شاهی قرار دارد.

این مدرسه و حسینیه همجوار آن، از بناهای شاهزاده "محمد ولی میرزا" است و ساخت آن در سال 1240 هـجری قمری به اتمام رسید.

مدرسه امام دارای سه حیاط شامل حیاط همکف، حیاط تحتانی (باغچه سرا) و حیاط کوچک ضلع شمال غربی است که این حیاط به عنوان مدرسه بانوان مورد استفاده قرار می گرفته است.

نمای بیرونی مدرسه ایرانشهر

نمای کلیه قسمت های مدرسه آجری و تنها حیاط کوچک ضلع شمال غربی، نمایی با اندود کاهگل دارد.

سقف مدخل‌ های چهارگوشه بنا با آجر کاربندی شده است و هشتی ورودی در ضلع جنوبی بنا است.

ساختمان مسجد و مدرسه نیز در همین ضلع قرار دارند و دو راهروی ورودی که به هشتی متصل است، در طرفین مسجد دیده می شود.

این بنا در طول زمان کاربردهای مختلف از جمله مدرسه علوم دینی، بیمارستان و نوانخانه داشته است و هم اکنون به عنوان مدرسه علمیه از آن استفاده می شود.

این مدرسه به شماره 2185 در سال 77 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مدرسه ایرانشهر

این مدرسه در برزن گودال مصلی شهر یزد قرار دارد و ساختمان سازی این مدرسه در سال 1315 هجری شمسی آغاز و در سال 1317 شمسی پایان یافت.

طرح این دبیرستان از "آندره گدار" معمار فرانسوی است.

این مدرسه، اولین مدرسه دولتی در شهر یزد است و علاوه بر آن به عنوان مرکز تجمع فرهنگی نیز محسوب می شود.

قوس های تخم مرغی که از مشخصه معماری عصر ساسانی و قوس های خیزدار مربوط به عصر صفوی در این بنا، شاهکار معماری ایرانی را به نمایش گذاشته است.

این مدرسه نیز در سال 77 به شماره 2048 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مدرسه رستمی مریم آباد

مدرسه رستمی مریم آباد در مرکز محله مریم آباد شهر یزد قرار دارد.

طبق نظر انجمن زرتشتیان مریم آباد و رحمت آباد، بانی این مدرسه "تهمینه رستم" است و بنای آن در سال 1315 هجری شمسی ساخته شده است.

این مدرسه دارای یک تالار اصلی مرکزی با پوشش ضربی ساده است و کلاس های مدرسه در طرفین این تالار به قرینه قرار گرفته اند.

در ضلع جنوب شرقی، ورودی اصلی مدرسه، ورودی تالار و نیز یک ایوان کوچک با پوشش ضربی که در طرفین آن دو اتاق کوچک به قرینه ساخته شده، قرار دارد.

دو ستون آجری، پیشانی ایوان را به سه دهانه مساوی تقسیم می کند و دو حیاط یکی کم وسعت در ضلع جنوبی و دیگری نسبتا وسیع در ضلع شمالی قرار دارد.

نمای جنوبی مدرسه آجری است و کتیبه پیشانی نما که احتمالا سال تاسیس بنا و ... را در خود جای داده بود، اکنون وجود ندارد.

دو قاب آجری قرینه در طرفین نمای جنوبی به چشم می خورد که داخل آن با آجر تخت گل و بوته دار، نماسازی شده است.

این مدرسه به شماره 3811 مورخ در سال 1380 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مدرسه شاه کمالیه

این مدرسه در محله "شاه کمالیه" شهر یزد قرار دارد و این بنا در گذشته مدرسه بزرگ و آب انباری بود که گنبد و بقعه کنونی در میان آن قرار داشت.

متاسفانه به مرور زمان قسمت هایی از این مدرسه به صورت خانه های مسکونی در آمده است.

این بنا در سال 720 هـجری قمری توسط کمال الدین ابوالمعالی پسر برهان الدین لطف الله' وزیر محمد مظفر ساخته شد.

گنبد آن از داخل با نقوش مختلف تزیین و رنگ آمیزی شده بود و بخشی از رنگ های لاجوردی و طلایی این گنبد، هنوز باقی مانده است.

این مسجد دارای درگاهی با ایوان بلند و دو مناره در طرفین آن بود و تنها چهار صفه زیر گنبد که مدفن بانی و فرزندان اوست، بر جای مانده است.

در داخل محوطه، روبروی بقعه، پایابی است که دو نهر آب در آن جاری است و در حال حاضر از آب آن استفاده می شود و در مجاورت این بنا حمامی دایر بود که هنوز باقی است.

این مدرسه به شماره 772 مورخ در سال 1346 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

دبستان خسروی

دبستان خسروی مجاور بلوار بسیج شهر یزد واقع شده است و بر اساس سنگ مرمر منقوش به نشان فروهر و منصوب بر دیوار دفتر دبستان، بانی آن "خسرو شاه جهان" و تاریخ گشایش آن فروردین ماه 1285 هجری شمسی و از بناهای دوره قاجار است.

این ساختمان دارای نمای آجری و پوشش ضربی ساده است و در حیاط مرکزی آن، در سه جهت شمال، جنوب و شرق، ساختمان کلاس ها و امور اداری مدرسه دیده می شود.

بخش اعظم ساختمان مدرسه در ضلع شمالی است و ایوانی مسقف بر ستون هایی با سطح مقطع مربع و قوس های هلالی با خیز کم، در سرتاسر آن مشهود است.

سنگ تاریخ بنا در یکی از اتاق های همین بدنه در ضلع شمالی غربی نصب شده است و کتیبه سنگی باریکی با متنی در ایوان مدرسه دیده می شود.

در بدنه جنوبی و ضلع شرقی فضایی تالار مانند قرار دارد و ورودی مشرف به حیاط تالار با دو ستون به سه دهانه تقسیم شده است و در زیر قسمت اعظم این ساختمان، زیرزمین است.

این مدرسه به شماره 3807 مورخ در سال 1380 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

دبیرستان کیخسروی

این بنا در خیابان شهید چمران شهر یزد قرار دارد و بانی آن "کیخسرو مهربان رستم"، بین سال ای 1300 تا 1306 هجری شمسی این دبیرستان را بنیاد نهاد و این بنا مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است.

نمای این ساختمان از آجر است و از سطح زمین حدود دو متر ارتفاع دارد و 20 پله سنگی تیشه ای، حیاط مدرسه را به هشتی ورودی و از آن جا به تالار مدرسه ارتباط می دهد.

ورودی اصلی تالار دارای سردری نسبتا بلند است که با آجر نماسازی شده و یک کتیبه کاشی با نشان "فروهر" را در خود جای داده است.

در نمای آجری بیرونی بنا در اطراف برخی از پنجره ها، نوار باریکی از کاشی هفت رنگ با طرح مارپیچ دیده می شود و در ضلع شرقی و غربی ساختمان، دو حیاط نسبتا وسیع وجود دارد.

این مدرسه به شماره 3613 در سال 79 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

این مدارس که در گذشته های دور مرکز فرهنگ و ادب و امروز نماد تمدن مردم استان یزد هستند و لازم است بیش از پیش از سوی مسئولان به ویژه مسئولان سازمان میراث فرهنگی مورد توجه قرار گیرند.