در حق سعدی ظلم شده است

حسن انوری نویسنده، محقق و عضو فرهنگستان زبان فارسی  به مناسبت روز سعدی ( اول اردیبهشت ماه) به خبرنگار مهر گفت: در مقام مقایسه میزان تحقیقاتی که درباره شاهنامه، مثنوی معنوی و دیوان حافظ شده است، پژوهش‌های انجام شده درباره سعدی و آثارش وافی به مقصود نیست. به نظرم به سعدی ظلم شده است و تحقیقات چه در دانشگاه‌ها و چه خارج از دانشگاه‌هایمان در این زمینه کم بوده است. سعدی یکی از ارکان ملیت ایرانیان است و جای فعالیت پژوهشی و تحقیقات بیشتری دارد.

وی گفت: بزرگانی چون سعدی و حافظ زاده روزگار خودشان هستند. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت نیازهای امروز جامعه ما را برآورده کنند. ولی باید تحقیق و تفحص بیشتری درباره زمان و شرایط این چهره‌های ادبی بشود و با شرایط امروزی تطابق داده شود تا موجبات بهره‌گیری از درس‌ها و عبرت‌های آن روزگار برایمان فراهم آید. به خصوص عصر سعدی که یکی از خونبارترین روزگار گذشته بوده و با حمله مغول به ایران همراه بوده است.

انوری افزود: سعدی در چنین زمانی که بشریت در حال  سقوط در عمیق‌ترین تنگناهای اخلاقی بوده، عشق را مایه شرف آدمی می‌داند و زیباترین نغمه‌های عاشقانه زبان فارسی را سروده است. این یکی از بزرگ‌ترین درس‌هایی است که سعدی به ما داده است که می‌توان عشق را وسیله توسعه و اقتدار کشور قرار داد.

این عضو فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی درباره تصحیح‌های صورت گرفته بر آثار سعدی گفت: زنده‌یاد غلامحسین یوسفی گلستان و بوستان سعدی را تصحیح کرد. من هم کلیاتی از آثار سعدی را با یک مقدمه مفصل به چاپ رساندم. تولید چنین آثاری در جایگاه خود مفید است اما به تنهایی نمی‌تواند ما را به مقصود برساند. باید بنیاد سعدی پایه‌گذاری  شده و نسخه‌های خطی گلستان و بوستان جمع‌آوری شود و ضمن عکس‌برداری، این میراث کهن حفظ شود. عده‌ای هم باید  با توجه به معیار امروز بین‌المللی، مسئول این بنیاد باشند.

سعدی بیشترین تاثیر را بر زبان فارسی داشته است

وی گفت: سعدی بیشترین تاثیر را بر زبان و ادبیات فارسی دارد. او هم در نثر و هم نظم تبحر داشته است. غیر از سعدی در زبان فارسی کسی را نداریم که در هر دو زمینه چنین تبحری داشته باشد. از حافظ نثر نداریم. شاهنامه نیز به نظم است. از مولانا آثار منثور به جا مانده ولی چندان درخشان نیست اما سعدی هم در نظم و هم نثر، آثاری را خلق کرده است که در نوع خود بی بدیل است. نثر سعدی در گلستان متجلی شده و مقدمه‌ای که برای این کتاب نوشته است، در طول 12 قرن تولید آثار ادبی فارسی بی‌بدیل است.

محمود فضیلت نویسنده و پژوهشگر ادبی هم درباره تحقیقات صورت‌گرفته درباره سعدی و آثارش گفت: در مجموع به نظرم کارهای انجام شده در این زمینه حجم زیادی نداشته و حق سعدی ادا نشده است.

وی افزود: زمینه‌های تحقیقاتی فراوانی درباره سعدی وجود دارد که هنوز کسی سراغ آنها نرفته است. از جمله این موضوعات می‌توان به واقع‌بینی و واقعگرایی سعدی؛ یا توجهش به انسان به همه زیر و بمها و پستی‌ و بلندیهای زندگی اشاره کرد. درباره ساختار روایی و داستانپردازی سعدی هم با وجود پژوهشهای انجام شده آن طور که باید و شاید کار جامعی انجام نشده است.

این محقق ادبی گفت:‌ انسان در مجموع موجود ثابتی است. درست است که جوامع و سطح زندگی بشر درحال تغییر است اما انسان همچنان انسان است و جنبه‌های ژرف و عمقی او اگر تغییری داشته باشد ناچیز است. بنابراین امروز هم می‌توان از سعدی الگو گرفت و آثار و اشعار او می‌تواند برای زندگی ما سرمشق باشد.

تصحیحات آثار سعدی در حد مقبول است

فضیلت درباره تصحیحاتی که بر آثار سعدی نوشته شده است گفت: نگارش عمده این تصحیحها را محمدعلی فروغی و دیگر نویسندگان و محققان کشور انجام دادند که تا حد زیادی مقبول هستند. به نظرم اگر هم کمبود و کاستی در این تصحیحات وجود داشته باشد در حدی نیست که نیاز به بازنویسی و بازنگری وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: سعدی در داستانهایش برائت استهلالی و سهل ممتنع دارد. شاید همین سهل ممتنع باشد که وقتی مخاطب آثار سعدی قرار می‌گیریم فکر می‌کنیم ما هم می‌توانیم چنین تولیداتی داشته باشیم. مخاطب با شنیدن اشعار و سخنان سعدی حس می‌کند این آثار سخنان شاقی نیستند اما هنر سعدی در همین است که مقبول است و مسائل معمولی را که انسان‌های عادی با بی‌اعتنایی از کنارشان می‌گذرند، ثبت می‌کند و مورد توجه قرار می‌دهد.

سخن سعدی تقلیدپذیر نیست

مولف کتاب "آرایه‌های ادبی" گفت: خواننده آثار سعدی وقتی دست به قلم ببرد و بخواهد مثل او بنویسد متوقف می‌شود و متوجه می‌شود که مثل سعدی شعر گفتن یا نثر نوشتن کار آسانی نیست. سخن سعدی به رغم این‌که ساده نماست تقلیدپذیر نیست. اگر نگوییم سعدی هم در فصاحت و هم در بلاغت منحصر به فرد است باید به کم‌مانندی او اعتراف کنیم. این بی مثل و مثالی سعدی از آن جهت است که واژه‌ها، جملات و عبارات تابعی از ذهن سیال سعدی است.

فضیلت افزود: سعدی به محض اینکه درباره موضوعی فکر می‌کند می‌تواند به راحتی آن را مکتوب کند. به همین دلیل یک تلون و گوناگونی در زبان سعدی مشاهده می‌کنیم. او به راحتی از جمله انشایی وارد جمله خبری می‌شود و این برای انسانی که ذهن سیال نداشته باشد کار راحتی نخواهد بود که از این لحاظ سعدی یک استثناست.