دیگر کسی به قصد خرید موج به بازار نمی رود/ هنر موج بافی در معرض خطر فراموشی

این هنر دستی زیبا و اصیل روزگاری جزء اساسی وسایل هر خانه بود و مادربزرگهایمان آن را به جهیزیه و  به شکل های مختلف چون رختخواب پیچ، پتو، پشتی و روی کرسی و سجاده استفاده می کردند. و توی چادر هر عشایری که می رفتی حتما چشمت به این پشمینه  قرمز و مشکی روشن می شد و اما نسل امروز اینهمه زیبایی از این هنر باستانی را، کمتر  دیده و لمس کرده است.
 متاسفانه مدتی است که این صنعت و هنر اصیل  یعنی موج بافی در دیار کردنشینان به فراموشی سپرده شده است. این هنر تنیده شده بر دار قالی افقی، هنر پوشش گرم زمستانی که عجیب ترکیب رنگ قرمز و مشکی آن گیراست و اگر نقش گنجشک و برگ بیدی و چشم بلبل و چشم خروس و پروانه و بز کوهی هم بر آن حک کنند، تابلویی زیبا خواهد شد.....
نام  موج آدمی را بیاد دریا می اندازد و طرحش نشان از دستانی دارد که با خون دل تار و پودش را در هم تنیده اند، اما صد افسوس بر اینهمه هنر و پیشینه و انگشتان توانمند که امروز بی خریدار مانده است. حتی اگر نشان اصالت بگیرد، حتی اگر رنگهایش دلربا باشد و روزی یک زن یا یک مرد پای این دار با هزار امید و آرزو گرمی نفسها و تپش قلبش را به تار و پود موج هدیه کرده باشد تا جانی تازه بگیرد، باز دیگر کسی به قصد خرید موج به بازار نمی رود.
حالا دیگر کسی به وسیله موج منزلش را تزیین نمی کند و رختخواب پیچ قدیمی که تکیه گاه مهمان ها هم بود جایش را به مبلهای راحتی و صندلی های مدرن داده است.
با نگاهی ساده به موج و شیوه بافتنش خواهیم دید که مواد اولیه اش بسیار ساده و تقریبا ارزان است و در دسترس و در بساط هر عشایر و کشاورز و دامداری پیدا می شود و با این مواد ساده بالاپوشی بسیار مناسب برای گرما و سرما چراکه این هنر دستی بخاطز اینکه از پسم بافته می شود دارای خاصیتی است که در تابستان ها خنک و در زمستان ها نقش بالپوشی گرم را ایفا می کند.
روش بافت موج:
 برای بافتن موج، پشم را حلاجی می کنند و بعد دستانی با تجربه آن را  می ریسد و برای دوام آن چند بار آن را دورهم می تابند تا ضخیم و محکم شود.
در مرحله بعد نخ پشمی را با پوست انار، روناس، قرمز دانه، برگ مو،پ وست گردو و ... به رنگ دلخواه در می آورند و به صورت کلاف در اختیار بافنده قرار می دهند و این جاست که نامی به قدمت تاریخ کرمانشاهان بر دار می شود و موج پدید می آید. البته بافتن موج بر دار افقی مختص گذشته هاست و امروز این حرفه هم مثل تمام جنبه های دیگر زندگی، ماشینی شده و بافتن آن را به دستگاه ها سپرده اند اما با تمام این اوصاف هنوز هم نیازمند دست های استاد موج باف و هنر اوست.

 

ماکو یکی از مهمترین اجزای دستگاه است که ارتباط مستقیمی با نقش های حک شده بر موج دارد و هرچه تعداد ماکوهای به کار رفته بیشتر باشد نقشها هم بیشتر است و می توان گفت تعداد ماکوها معیاری برای کیفیت موج است.
اندازه موج به علت متغیر بودن عرض دستگاه ها متفاوت است، ولی بیشتر آن را یک پارچه به طول 10 متر و عرض 50 تا 60 سانتیمتر می بافند. پس از بافت آن را به چهار تخته تقسیم کرده و از پهنا به هم می دوزند تا استحکام بیشتری داشته باشد.
این چنین است ماجرای این صنعت دستی فراموش شده که روزی منبع درآمد بسیاری بوده است  و امروز خاطره ی سیاه و قرمزش را تنها از بزرگترهایمان به یاد داریم.
به عقید ه من حتما راهی هست که یادگار نیاکانمان را حفظ کنیم و به آیندگان انتقال دهیم، حتما که نباید  رختخواب توی آن پیچید، می توان  آن را با علم امروز مطابقت داد و از  کیف موبایل و روکش مبل ساخت یا از آن در ساخت آباژورهای تزئینی و دوخت لباس بانوان ومانتو استفاده کرد.
یا مثلا وقتی یک موج باف کرمانشاهی می گوید به دلیل صنعتی شدن زندگی و ورود کالاهای خارجی به بازار، کارش شدیدا با رکود مواجه شده هم دردش شویم و بگوییم تلاش می کنیم نقش خود را برای حفظ هنرهای اصیل که در خطر فراموشی اند ایفا کنیم.
علی محمد کرمی یکی از استادان موج بافی از اجرت پایین این کار پر زحمت می گوید، از بی کیفیتی نخهای موجود در بازار و از بی توجهی نسل جدید و مسئولین مربوط به هنرهای اصیل ساخت دست گلایه می کند.وی که سالهاست عمر خود را صرف حرفه موج بافی کرده با  اشاره ای به تاریخچه این حرفه و صنعت گفت: در گذشته  در طی دو هفته 120 کیلو نخ را به موج تبدیل می کردند و حالا طی دو ماه تنها  هفت کیلو نخ برای بافتن موج تهیه می کنند، و این به دلیل فراموش شدن این صنعت است و اینکه دیگر خیلی تقاضایی وجود ندارد که عرضه ای صورت گیرد. 
وی معتقد است این روزها جوانان به سرگرمی های نوین مشغولند و کسی به دنبال حرفه های کم درآمد و پر زحمتی چون موجب بافی  نمی رود و این یکی از مهمترین دلایل فراموشی این هنر است.
کرمی بی کیفیتی نخها و به دنبال آن نامرغوب شدن موج را از دیگر دلایل رکود این هنر می داند و ادامه می دهد: متاسفانه موج در زندگی کنونی مردم جایگاه ویژه ای ندارد و بیشتر کاربرد آن بین مردم روستا و عشایر است.
در پایان این هنرمند کرمانشاهی از مسئولین خواست نخ مرغوب را در اختیار تولید کنندگان قرار دهند تا آنها بتوانند سفارشات بیشتری از مشتری ها بگیرند تا شاید این پیشینه کردها به فراموشی سپرده نشود.
معاو ن صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه نیز موج بافی را یکی از هنرهای دستی باستانی استان دانست در گفتگو با خبرنگار مهر گفت:این هنر یکی از اصیل ‌ترین هنرهای باستانی این دیار محسوب می‌شود و با وجود آنکه تاریخ دقیقی از پیشینه این هنر در دست نیست با توجه به نقوش حک شده برروی موج می‌توان گفت قدمت آن به بیش از 3 هزار سال پیش برمی‌گردد و هم‌اکنون  به فراخور نوع کابرد و تغییر شیوه زندگی مردم در معرض خطر فراموشی است.
نصرت ا... سپهر افزود : اگر چه صنعت دستی موج بافی در تمام بخش‌های استان وجود دارد، اما عمدتا مربوط به شهرستانهای جوانرود، قصر شیرین و اسلام آباد غرب است.
وی اشاره ای هم به نقوش سنتی حک شده بر موج داشت و یادآور شد: این نقش ها بیشتر شامل آب، گل،  قوچ، میش وحشی و... است.
وی ادامه داد: می توان با تغییر کاربری این هنر متناسب با زندگی امروز، از منسوخ شدن آن جلوگیری کرد، برای مثال می‌توان از آن در وسایلی مانند کیف‌های زنانه، کیف موبایل، انواع چراغ خواب و... استفاده کرد تا این هنر اصیل و کهن به فراموشی سپرده نشود.
وی با اشاره به حمایت‌های لازم از تولیدکنندگان گفت: سعی شده است برای جلوگیری از فراموش شدن این هنر اصیل و کهن به هنرمندان و تولیدکنندگان این صنعت دستی تسهیلاتی پرداخت شود و از این عزیزان در نمایشگاه‌های صنایع دستی و همچنین رسانه‌ها، جشنواره‌ها و همایش‌ها تقدیر و تشکر به‌عمل آید.
وی در پایان خاطر نشان کرد: این صنعت دستی از سازمان یونسکو نشان مرغوبیت کالا را به خود اختصاص داده و در ایران نیز در لیست آثار ملی قرار گرفته و امیدواریم در آینده‌ای نزدیک ثبت جهانی شود.

گزارش : الهام دودمان