"طیف نگار آلفا مغناطیس" دریچه ای به سوی قلمرو جدید علمی

به گزارش خبرگزاری مهر، با آغاز آخرین مامورت شاتل اندیور، تنها عمر حرفه ای یکی از شاتلهای ناسا به حداکثر خود نرسید، بلکه تلاشی 15 ساله که هزینه ای دو میلیارد دلاری در پی داشته است نیز به بار نشست و طیف نگار آلفا مغناطیس در نهایت به فضا پرتاب شد.

این طیف نگار ابعادی برابر یک اتوبوس دارد و آزمایشگاه فیزیک اختری است که در آن از مغناطیس برای ردیابی ذرات پرتوهای کیهانی استفاده می شود. این پرتوها می توانند حاوی انواع عجیبی از ضد ماده و یا انواع دیگری از گونه های ناشناخته باشند که دانشمندان امیدوارند شناسایی آنها بتواند پرده از برخی از بزرگترین اسرار جهان هستی از قبیل ماده تاریک، بردارد.

با وجود تمامی توانایی های این طیف نگار، AMS برای دوره ای در حس تعلیق بازماندن از سفر به سر برد. در ابتدا قرار بود این ابزار با استفاده از شاتل کلمبیا به فضا فرستاده شود، اما پس از انفجار این شاتل، AMS حامل خود را به همراه تمامی سرنشینانش در سال 2003 از دست داد و وزارت نیروی آمریکا به همراه اعضای آکادمی ملی علوم و برندگان نوبل این ماموریت را مورد بازبینی دوباره قرار دادند.

بازبینی علمی این ماموریت نشان داد که این پروژه باید ادامه پیدا کند، بازبینی توسط کشورهایی که در ساخت AMS  مشارکت داشتند نیز نتیجه ای مشابه داشت و ناسا در نهایت فرصت دوباره ای برای پرتاب این آزمایشگاه به دست آورد.

اکنون سایت "اسپیس" با یکی از پر و پاقرص ترین پشتیبانان این پروژه که AMS را در فراز و نشیبهای متعدد همراهی کرده بود و یکی از مسئولان این پروژه به شمار می رود، گفتگویی انجام داده است، "ساموئل تینگ" فیزیکدان موسسه MIT و یکی از برندگان جایزه نوبل درباره این پروژه توضیحاتی ارائه کرده است:

اسپیس: زمانی که اجازه نهایی برای سفر AMS به فضا صادر شد چه احساسی داشتید؟

تینگ: من هرگز در اینکه این آزمایشگاه به فضا پرتاب خواهد شد هیچ تردیدی نداشتم. فکر می کنم سه روز پس از مراسم تحلیف باراک اوباما بود که ما آگاه شدیم امکان ادامه پیدا کردن این ماموریت به وجود آمده است. ما پیش از آن نیز ماموریت را تغییری نداده بودیم و در حال ادامه دادن به آن بودیم.

* امیدوارید این آزمایش بیش از همه چیز به چه سوالی پاسخ دهد؟

- برای ما به عنوان فیزیکدانان تجربی، مهمترین موضوع درک حقیقت است و اکنون در حال ورود به محدوده ای هستیم که پیش از آن توسط انسان مورد بررسی دقیق قرار نگرفته بوده است. واقعا مشخص نیست چه چیزی قرار است دیده شود زیرا دریچه ای به سوی قلمروی کاملا جدید گشوده شده است. مهمترین مسئولیت من اطمینان حاصل کردن از عملکرد درست تجهیزات AMS است، به همین دلیل است که ما ردیاب آن را سه بار جدا کرده و دوباره سر هم کردیم.

* چرا باید AMS به جای زمین در فضا قرار بگیرد؟

- ما می خواهیم پرتوهای باردار کیهانی را اندازه گیری کنیم. می دانید، ما در فاصله 96 کیلومتری از اتمسفر زندگی می کنیم، گویی 9 متر آب بالای سر ما قرار گرفته است. از این رو پرتوهای باردار کیهانی اصلی را نمی توان از روی زمین ردیابی کرد. به همین دلیل باید به فضا رفت.

"تینگ" به همراه فرمانده شاتل اندیور "مارک کلی"

* چقدر احتمال می دهید که AMS بتواند ماده تاریک را پیدا کند؟

- برای تجربه گراها، مهمترین موضوع بی طرف بودن است. نظر من و شما در این باره یکی است، تا زمانی که پدیده ای را نبینید از چیزی آگاه نخواهید شد. فیزیکدانان به آرا دیگران وابسته نیستند، مثلا اگر صد نفر یک حرف را می زنند و یک نفر حرف متفاوتی می گوید دلیل نمی شود که حرف آن صد نفر درست باشد.

* چرا انسانها باید برای ماده تاریک و ضد ماده اهمیت قائل شوند؟

- تفاوت میان انسانها و حیوانات نبوغ آنها است. این نبوغ است که فیزیک را به جلو پیش می برد تا به ناشناخته ها دست بیابد. بگذار دلیل دیگری برایت بیاورم. صد سال پیش بزرگترین رویداد علمی کشف الکترونها و پرتو ایکس بود. در آن زمان کسی به این دو اهمیتی نمی داد. تنها از دهه 1930 به بعد بود که مردم دریافتند این دو در پزشکی کاربرد دارند و می توان از آنها برای انجام کارهای الکترونیکی استفاده کرد.

در دهه های 1920 و 1930 رویداد مهم علمی مکانیک کوانتومی و فیزیک کوانتومی بود. در آن زمان نیز مردم همان سوال همیشگی را می پرسیدند: ما چه سودی از آن خواهیم برد؟ امروز فناوری اطلاعات، تلفن، تلویزیونها، و تقریبا تمامی زندگی روزمره انسانها از تلاشهای علمی دهه 1930 سرچشمه می گیرند. مهمترین رویداد علمی دهه 1940 فیزیک و انرژی اتمی بود که امروزه به درستی یا به اشتباه مورد استفاده قرار می گیرد.

"تینگ"  به همراه "مارک کلی" فرمانده شاتل اندیور و یکی از فضانوردان شاتل

از زمان اکتشاف یک رویداد تا یافتن کاربرد برای آن، تاخیر زمانی وجود دارد که می تواند تا 30 یا 40 سال نیز طول بکشد، اما زمانی که مورد استفاده قرار گرفت، زندگی انسانها را متحول خواهد کرد.

* فکر می کنید پس از پرتاب اندیور چه احساسی داشته باشید؟

- معمولا زمانی که رویدادهای بسیار مهمی در حال رخ دادن هستند، من آرام هستم، باید به اتاق کنترل بروم تا به آنها بگویم که "برو" یا "نرو"، البته در حال حاضر تصمیمم را گرفته ام که بگویم "برو".

* برای پرتاب شدن شاتل هیجان زده خواهید شد؟

- فکر نمی کنم اینطور شوم. آرام بودن بسیار مهم است، دانستن اینکه توانایی هایت محدود است و باید از آن، به جای بالا و پایین پریدن، با دقت و به آرامی استفاده کنی، بسیار حیاتی است.