خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: فعالیت‌های بین‌المللی نشر، قانون کپی‌رایت، مافیای توزیع، فعالیت در حوزه کودک و نوجوان و بسیاری از مسائل دیگر چاپ و نشر کتاب، از موضوعاتی بودند که در گفتگو با مسئولان انتشارات امیرکبیر به آنها پرداخته شد. این گفتگو که در دفتر مرکزی انتشارات امیرکبیر انجام شد، می‌تواند روشنگر بسیاری از برنامه‌های ناشران بزرگ دولتی باشد که قصد توسعه فعالیت‌ها و چاپ آثارشان را دارند.
در بخشی از این گفتگو سعید کرمی معاون علمی فرهنگی انتشارات امیرکبیر پاسخگوی سوالات خبرنگار مهر بود.
*برای شروع صحبت ناگزیرم این سوال کلیشه‌ای را بپرسم که در حال حاضر، انتشارات امیر کبیر چه محصولات و ارمغان‌هایی برای فرهنگ جامعه دارد؟
_این سوال، زیاد هم کلیشه‌ای نبود. امیرکبیر با پیشینه‌ای که دارد همیشه به عنوان مرجعی که مخاطبان مختلفی داشته، شناخته می‌شده است. کتابهای امیرکبیر علاقه‌مندان مختلفی دارد. افرادی که در سطوح عالی آکادمیک تحصیل دارند هم در این طیف هستند. نخبگان ارشد، علاقه‌مندان به مطالعه و مخاطبی که می‌خواهد آخرین تولیدات فضای عمومی نشر را رصد کند، از مخاطبان انتشارات امیرکبیر هستند. این گروه‌ها همواره مخاطبان اصلی و اولیه امیرکبیر بوده‌اند. مخاطبان دیگری هم وجود دارند که در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرند.
*یک شمای کلی از الویت‌ها و برنامه‌های فعلی انتشارات امیرکبیر بفرمایید.
_امیرکبیر در برخی حوزه‌ها به عنوان مرجع شناخته می‌شود. تاریخ، ادبیات، دین‌پژوهی، رمان و اندیشه سیاسی حوزه‌هایی هستند که امیرکبیر همیشه در سطح دانشگاهی مخاطبان زیادی در آنها دارد. این فرآیند رشد و ارتقای سطح و تعداد مخاطبان، افت و خیزهای متعددی داشته است. چنین افت و خیزهایی هم عمدتا به دلیل دولتی بودن انتشارات و تغییراتی است که بعضا در مدیریت رخ می‌دهد. دوران جدیدی که در موسسه شکل گرفته است، عمدتا با یک فضای جدید طراحی شده تا امیرکبیر بتواند خود را در سطوح بالای دانش حفظ کند. به همین دلیل در زمینه ترجمه، مشغول ترجمه کتابهای روز دنیا هستیم و به ندرت کتابی متعلق به سال‌های قبل از سال 2005 در دست ترجمه داریم. اگر هم کتابی از گذشته ترجمه کرده‌ایم، کتابی بوده است که ارزش تاریخی دارد.
در حوزه تالیف هم به دنبال این هستیم که فقط از مولفان صاحب‌نام کتاب منتشر نکنیم. در حوزه تالیف به خصوص دین‌پژوهی کتابهای خوبی در حال چاپ است که مراسم رونمایی‌شان هم با استقبال روبرو می‌شود. این موارد نشان می‌دهد که موسسه امیرکبیر تلاش خود را معطوف به آینده کرده است. البته به طور آیینی و سنتی یک انتظار از امیرکبیر می‌رود و آن این که بتواند به عنوان بخشی از نظام، نقش‌آفرینی معتدل و منطقی داشته باشد و یک دفاع حکیمانه از اصلیت و کلیت نظام داشته باشد. دستاوردها را ارائه دهد و چهره‌های جدید را در عرصه‌های مختلف معرفی کند.
*در یکی از مصاحبه‌هایتان گفته بودید که انتشارات امیرکبیر می تواند جایزه‌های مختلف کتاب سال و کتاب فصل را تصاحب کند. در این زمینه هم کمی توضیح بدهید.
_یک سری از کتابهای ما هست که هم در حوزه تالیف و هم ترجمه، کتابهای قابل توجهی هستند. بعضی از کتابهای ما فضای جدیدی را از حوزه‌های تخصصی در کشور تعریف می‌کنند. این موضوع هم از نظر وجاهت و استحکام علمی و جایگاه نویسنده، صدق می‌کند. اعتقادم این است که چنین کتابهایی اگر در یک فضای منصافانه داوری بشوند می‌توانند جوایز کتاب فصل و کتاب سال را به خودشان اختصاص دهند. سال گذشته چند کتاب از انتشارات امیرکبیر به عنوان " کتاب برتر" در زمینه کتابهای مرجع معرفی شدند.
*کتاب "نقش شیعه در فرهنگ و تمدن ایران و اسلام" نوشته علی اکبر ولایتی یکی از پروژه‌های بزرگ امیرکبیر بود که کتابهای جیبی آن هم منتشر شدند. پروژه‌های مشابه این طرح در دست کار دارید؟
_با آقای ولایتی پروژه گسترده دیگری داریم. ایشان در حال تهیه و تنظیم مجموعه‌ای با عنوان "آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و ایران" است که بیش از 100 جلد در قطع جیبی خواهد شد و ناظر به ویژگی های افرادی است که در حوزه فرهنگ و تمدن ایران و اسلام فعالیت‌هایی انجام داده و تاثیرگذار بوده‌اند. هر جلد به یک شخصیت مستقل مانند ابن سینا، خواجه نصیر و... می پردازد. 14 جلد از این مجموعه قبل از نمایشگاه کتاب منتشر شده بود و تا نمایشگاه به 19 عنوان رسید.
*اهمیت مخاطب‌محوری یکی از موضوعاتی بوده که در سخنان قبلی شما مطرح شده است. مخاطب محوری در موسسه امیرکبیر چگونه بروز پیدا می‌کند؟
_وقتی به تولید در حوزه‌های مختلف مانند صنعت پوشاک یا دیگر صنایع توجه می‌کنید می‌بینید که با توجه به سلیقه مخاطبشان به تولید می‌پردازند. در عرصه چاپ کتاب و صنعت نشر هم باید همین گونه عمل کرد. نباید فقط کتابهای حجیم چاپ کنیم چون مخاطبان ما طیف‌های مختلفی را تشکیل می دهند. البته انتشار یک نوع کتاب یا کتابهایی با موضوع واحد را می‌توان از ناشری که فقط در یک حوزه تخصصی کار می کند، توقع داشت. اما مطالبه مردم از یک ناشر عمومی مانند امیرکبیر متفاوت است و باید همه سطوح توقع مخاطب با فعالیت این ناشر تامین شود.
*اگر سلیقه مخاطب با سیاست‌های انتشارات در تضاد بود، چه راهکاری را باید پیش گرفت؟ مثلا مخاطب خواستار ترجمه و ارائه یک رمان خارجی است که ممکن است از خط قرمز‌های انتشارات امیرکبیر فراتر باشد، در آن صورت چه باید کرد؟
_ناشری مانند امیرکبیر باید به چنین مواردی توجه داشته باشد و چون منتسب به سازمان تبلیغات است و در چارچوب قوانین این سازمان قرار می‌گیرد، قطعا به سراغ مولفان یا مترجمانی که در مقابل اهداف و رسالتش قرار دارند، نمی رود. به نظرم آنقدر در زمینه تاریخ، فرهنگ، تمدن، هویت و ادبیات، آثار فاخر و جذاب وجود دارد که پرداختن به آنها برای مخاطب امیرکبیر کافی است و وقتی برای رسیدن به مواردی که خطوط قرمز را رعایت نمی‌کنند، وجود نخواهد داشت.
*یعنی عرضه و ارائه چنین آثاری به عهده امیرکبیر نیست و مخاطب باید آنها را از کانال دیگری تهیه کند؟
_بله. ما محصولات مشخصی را تولید می‌کنیم. مخاطب هم طیف آثار ما را می‌شناسد و کسی که به دنبال فلان شعر از فلان شاعر یا یک رمان از یک نویسنده مشخص است، برای تهیه آن به امیرکبیر مراجعه نمی‌کند. مخاطبان جنس کار و مطالبه خود را می‌شناسند و می‌دانند که برای تهیه آن باید به کجا مراجعه کنند.
*کمی درباره مجموعه صد سال شعر فارسی که تولید مجلدات آن چندی است آغاز شده، توضیح بدهید.
_"100 سال شعر فارسی" شامل اشعار نایاب شعرایی است که در دوران معاصر زندگی کرده‌اند و پیدا کردن دیوان و اشعار آنها، مشکل است. به عنوان مثال یک سری از دست‌نوشته‌های شعرا پیدا شده است که تا به حال چاپ نشده و یا شاعرانی هستند که هنوز اشعارشان به طور کامل چاپ نشده است. آشنا کردن مردم با حال و هوای شاعر و بیان موقعیت جامعه در زمان سرایش شعر از ویژگی‌های کتابهای این مجموعه هستند.
کتابهای مجموعه "100 سال شعر فارسی" یک روایت منصفانه از تاریخ 100 ساله اخیر شعر ایران را دربرمی‌گیرند. پیدا و گلچین کردن این اشعار برای علاقه‌مندان کار ساده‌ای نیست. مخاطب این مجموعه تخصصی نیست و کتابها عمومیت دارند. این مجموعه قابل استفاده برای مخاطبی است که ذوق شعر دارد ولی در این زمینه متخصص نیست. تا به حال 15 جلد از این مجموعه منتشر شده است و به احتمال قوی تعداد عناوین مجموعه به 100 برسد.
* یعنی انتشار کتابهای مجموعه در 4 فاز 25 تایی خواهد بود؟
_ بله.
* طرح احیا و چاپ کتابهای سال‌های 60 تا 64 که مدتی است در امیرکبیر شروع شده به کجا رسیده است؟
_ یک سری سرمایه‌های علمی و ادبی در انتشارات امیرکبیر وجود دارد که متعلق به مردم است. این آثار متعلق به سالها پیش هستند و در حال حاضر برای چاپ مورد بررسی قرار می‌گیرند. در حوزه تاریخ، علوم اجتماعی، سیاسی و... گروه‌های مختلفی در موسسه تشکیل شده که کتابها را بررسی می‌کنند و شایستگی‌شان برای چاپ در شرایط امروزی را اعلام می‌کنند.
* دلیل این که چاپ این کتابها تا امروز به تاخیر افتاده چیست؟
_ گنجینه‌ها باید احیا شوند. این که این کتابها آن زمان چاپ نشده‌اند دلایل مختلفی دارد. شاید آن سالها زمان مناسبی برای چاپ آنها نبوده است. یا شاید امکانات فراهم نبوده و چاپ آنها به تاخیر افتاده است.در ضمن برخی از این آثار قابل انتشار نبوده‌اند.
*یعنی هنوز هم نمی‌توان چاپشان کرد؟ منظورتان مشکلات ممیزی است؟
_ بله. مثلا یک رمان در زمان خودش بسیار موفق بوده ولی چون متعلق به شرایط جریان و حزبی بوده که امروز وجود ندارد، چاپ آن ضرورتی ندارد. به عنوان مثال انتشار رمانی درباره حزب توده که امروز دیگر موجودیت ندارد، زیاد برای ما مهم نیست و در اولویت‌های چندم قرار می‌گیرد. بعضی کتابها هم مشکلات محتوایی دارند و قابل اصلاح نیستند چون در صورت جرح و تعدیل، بدنه متن‌شان ضربه می‌خورد و هویتشان را از دست می‌دهند. چون آن مساله غیرقابل انتشار در بطن کتاب تنیده شده است.
نظر شما