عذرخواهی؛ پای لنگ مدیریت ایرانی/ آموزه‌ای اسلامی در ورطه فراموشی

به گزارش خبرنگار مهر، سوانح، حوادث هولناک و اتفاقات غیرمترقبه و البته سوءمدیریت در کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی، آب و هوایی، فقدان توسعه یافتگی متوازن و دلایل دیگر طی سالیان گذشته سبب شده بخشی از مردم ما از امکانات کافی برخوردار نباشند و گاهی خبرهایی مبنی بر آسیبهای جسمی و روحی شدید به مردم شنیده شود.

دکتر نورالله مرادی استاد دانشگاه با تاکید بر پیشینه و بنیانیانهای فرهنگی ایران و اسلام معتقد است: متون کهن ایرانی سرشار از ستایش پذیرش اشتباه و عذرخواهی است. بوستان سعدی، سمک عیار، فتوت نامه ها و دیگر آثار کهن از پذیرش اشتباه به نیکی یاد کرده اند.

وی می گوید: پذیرش اشتباه مهمترین اصل در ارتقاء فرهنگ عمومی یک جامعه است و اساسا عذرخواهی گونه ای رفتار در انسانهای مسئولیت پذیر است آدمهایی که تعهدات اخلاقی نسبت به جامعه و عملکرد خود نشان می دهند.

به گفته مرادی پذیرش اشتباه و عذرخواهی و حتی استعفا روشی پسنیده است که متاسفانه در میان مدیران ایرانی کسر شان محسوب می شود و تا زمانی که این فرهنگ در میان مدیران ما جا نیفتد پای مدیریت ایده آل می لنگد و این حلقه مفقوده همچنان ناپیدا خواهد بود.

خبرگزاری مهر بارها در گزارشهای تکان دهنده قطع انگشتان دست مردم روستاهایی در کهگیلویه و بویراحمد را منتشر کرد که سبب ایجاد همدردی شدید هموطنان و مسئولان و کمک برای ساختن پل و امکانات و خدمات عمومی در این مناطق شده است ولی آنچه سوال برانگیز است واکنش نامطلوب مدیران استانی و نمایندگان مردم بود.
 
استاندار این استان نه تنها از مردم و آسیب دیدگان عذرخواهی نکرد که با فرافکنی موضوع را شانتاژی رسانه ای خواند و گفت: مشکلات این مردم حل شده است. نوزری تاکید کرد: خبرنگار این خبرگزاری دستش با عوامل پشت صحنه در یک کاسه است و این گزارش واقعی نیست!

تصاویر هولناک اما منشتر شده بود، رسانه ها و مردم درباره گاودانه حرف می زدند و کهگیلیویه و بویراحمد سرسبز و زیبا نه به خاطر زیبایی اش که به دلیل مظلومیت روستائیان دست بریده، شهره خاص و عام شد. دیگر گریز برای مسئولان نبود. آنها به گاودانه رفتند تا راهی بیابند. عذر اما نخواستند و انگار نه انگار که جانی فدا شده و زخمی بر پیکری بیگناه نشسته است.

سید علی محمد بزرگواری که نمایندگی مردم شهرستان کهگیلویه و بهمئی را در مجلس برعهده دارد در واکنش به این موضوع که هر روز ممکن است یک فرد دیگر در روستا از ناحیه دست نقص عضو شود، بیان کرد: روستاییان اغراق می کنند. شما هم مسئله را خیلی بزرگ می کنید. می شود با شنا کردن از رودخانه عبور کرد!

بعد از انتشار خبرهای خبرگزاری مهر در مورد گاودانه مسئولان به روستا رفته و با مردم صحبت کردند

با این حال آن سوی دنیا و در سرزمین آفتاب تابان که سونامی هولناک بر اثر زلزله ای ویرانگر تمامی زیر ساختهای بخشهای آسیب دیده را ویران کرد و این حادثه طبیعی فاجعه ای هسته ای را نیز در فوکوشیما موجب شد، مسئولان امر با تعظیم در برابر مردم یا استعفا دادند یا ضمن عذرخواهی در صدد برطرف کردن هر چه زودتر مشکلات این منطقه برآمدند.
    
ماساتاکا شیمیزو رئیس شرکت نیروی برق توکیو و مدیران ارشد این شرکت که مالک و مدیر نیروگاه برق "دای ایچی" فوکوشیما است در برابر مردم آسیب دیده روستای "نامی" که از خانه و کاشانه‌شان آواره شده و برای اسکان موقت به اردوگاهی در "نیهونماتسو" منتقل شده‌اند، حاضر شد و در برابرشان به زانو افتاد و بابت قصورهایی که در اداره  نیروگاه داشتند‌، عذرخواهی و بعد هم استعفا کرد.
 
به نظر می رسد فرهنگ عذرخواهی سنتی دیرین در میان مدیران ژاپنی است و آنان هر بار که مشکل یا نقصی در خدمات نسبتا مطلوبشان بوجود می آید از مردم عذر خواسته و صحنه مدیریت را با استعفا ترک می کنند ولی این سنت علی رغم تمام تاکیدات دینی و عرفی در ایران در میان مدیران و حتی مردم کمتر دیده شده است.

مفهوم عذرخواهی در مدیران و اساسا فرهنگ این کنش تربیتی و روانی چقدر در میان مردم ما جا دارد؟ مدیران و نمایندگان مردم در کشورهای غربی و حتی کشورهای توسعه یافته شرق که آموزه های دینی ما را ندارند و اساسا بنیان و ساختار حاکمیتشان ساختاری غیر دینی و سکولار است چرا این فرهنگ را به خوبی درک و به موقع ضرورت به ظهور می رسانند؟

این پرسشها و سوالات پیرامون آن بارها در میان مردم و نمایندگانشان مطرح شده است که آیا اگر خطایی و یا لغزشی از کسی سر بزند مطابق حکم دین و قانون و مهمتر از قانون مطابق توصیه های نانوشته عرف نباید از آنان که از این خطا آسیب می بینند عذرخواهی و خطاکاران و آزاردهندگان مورد عتاب قرار گیرند؟

اما خوشبختانه گاهی بنرهای تبلیغاتی که بابت ساخت و یا فعالیتی عمرانی از مردم عذرخواهی کرده ذره ای این زخم فرهنگی را التیام می دهد. در این باره یک نماینده مجلس معتقد است: این رفتار شرکتهای عمرانی که حین ساخت پروژه های خود به دلیل ایجاد آلودگی صوتی و هوایی از مردم آن منطقه عذر خواهی می کنند رفتاری دینی، مدنی و بسیار آموزنده است.

کارشناس مسائل فرهنگی و روانشناختی اجتماعی معتقد اند فرهنگ عذرخواهی نوعی بزرگ منشی محسوب می شود و کسانی که در این کار پیش قدم می شوند نه تنها به پیشبرد اهداف طرفین کمک می کنند که به لحاظ اجتماعی شانی بالاتر و منزلتی قابل احترام تر دارند.

بهروز جعفری نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی معتقد است: " اگر در کشور ما مدیران مسئولیت خود را به گونه ای انجام دهند که نیازی به عذرخواهی نباشد خیلی بهتر است اما مدیریت امری انسانی است و انسان ممکن است خطا کند ولی در این بین باید به آموزه های دینی رجوع شود که از ما خواسته در برابر قصور خود عذرخواهی و در صدد رفع آن بر آییم.

این نماینده مردم در مجلس معتقد است: "صداقت داشتن رمز موفقیت است چرا که اگر خطایی از ما هم سر بزند با رفتاری صادقانه می توانیم مردم را در جریان بگذاریم و از آنها به خاطر بروز این لغزش عذرخواهی کنیم."

جعفری تاکید می کند که تجربه ثابت کرده هرگاه از مردم عذرخواهی شده و مسئولیت مشکلی پذیرفته شده محبوبیت زیادی در میان مردم برای آن مسئول ایجاد شده و این نشان می دهد مردم ما قدردان هستند و اگر با آنها صادقانه و مطابق فرامین دین برخورد شود پاسخ آن زیبنده فرهنگ ماست.

به باور وی متاسفانه در حال حاضر اینگونه نیست و مدیران به خاطر اینکه احساس می کنند در حاشیه ای امن قرار دارند حتی حاضر نیستند به خاطر تخلفی که خود مرتکب می شوند پاسخگو باشند چه برسد به اینکه در تریبونی رسمی از مردم عذرخواهی کنند.

وی معتقد است: اگر مدیران احساس کنند دائم در معرض افکار عمومی هستند و مردم از آنان پاسخ می خواهند قطعا شکل مدیریتی خود را تغییر داده و نوع دیگری برخورد می کنند و اساسا ریشه بسیاری از مشکلات حل می شود و تکبر در برابر مردم نیز دیده نمی شود و مدیر خود را خادم مردم می داند.

وی به ابعاد روانشناختی این موضوع نیز اشاره می کند و می گوید: "خطا بخشی از رفتارهای انسانی است اما اگر خطا و اشتباه تکرار شود به یک رفتار ثابت در فرد تبدیل می شود و دیگر او احساس نمی کند که باید آن را بر طرف کند یا به سبب عوارض آن از دیگران عذرخواهی کند."

این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی به رفتار مدیران کشورهای خارجی اشاره می کند و می افزاید: "با اینکه آنها آموزه های دینی ما را ندارند ولی دقیقا مطابق با فرامین دین در برابر مردم مسئولیت می پذیرند و در برابر خطا و اشتباه خود از مردم غذرخواهی می کنند و با مردم خود صادقانه رفتار می کنند."

حمید رسایی یک نماینده دیگر مردم در مجلس نیز معتقد است: "فرهنگ عذرخواهی در میان مدیران ما در ایران جا نیفتاده و کسی خطا و اشتباه و لغزشهای خود را نمی پذیرد که دلیل اصلی آن نداشتن تقوا و قوای دینی است."

وی تاکید می کند: "عذرخواهی از خانواده توبه است همانگونه که از درگاه الهی توبه می کنیم و خداوند در آن برکت گذاشته می توان با عذرخواهی نتیجه برکت آن را چشید. بسیاری از ما نسبت به پروردگار عالم این رفتارها را نشان می دهیم اما متوجه نمی شویم عذرخواهی یکی از همان روشها است."