مطالبات زنان کشورهای اسلامی بر ابعاد هویتی و فرهنگی متمرکز است

به گزارش خبرنگار مهر، همایش منطقه‌ای "تفکر اجتماعی و جامعه‌شناسی"، هفتم و هشتم خرداد در سالن اجتماعات گنجینه اسناد ملی ایران برگزار شد.

" تأملی نظری در باب علل تمایز موقعیت زنان در کشورهای اسلامی منطقه" عنوان نخستین مقاله نشست "علوم اجتماعی و مسایل خاورمیانه معاصر" بود که روز دوم این همایش توسط علی محمد حاضری و نعیما محمدی ارائه شد.

محمدی گفت: در سالهای اخیر ماهیت مطالبات زنان در کشورهای اسلامی بیش از آنکه مبتنی بر ابعاد اقتصادی و حقوقی باشد، بر جنبه‌های هویتی و فرهنگی تأکید دارد.

وی افزود: دو نوع رویکرد اسلامگرایی و تجددگرایی را در جهان اسلام شناسایی کردیم. در کشورهایی که دارای هویت سنتی و مذهبی هستند هویت زن سکولار به رسمیت شناخته نمی‌شود و در نتیجه هویت مقاومت از سوی این زنان شکل می‌گیرد و بر عکس در کشورهایی که ساخت سکولار دارند، این زنان مسلمان هستند که از خود مقاومت نشان می‌دهند.

این پژوهشگر علوم اجتماعی با اشاره به رویکردهای دیگر در این زمینه تصریح کرد: در رویکرد سلفی سنت معیار قرار می‌گیرد و فراروی از سنت در این رویکرد محلی از اعراب ندارد اما در رویکرد گروههای اسلام اجتهادی از تفسیر سخن گفته می‌شود که مفسران در آن می‌توانند مسایل را به روز کنند. در مقابل این دو رویکرد اما می‌توان از تجددگرایان سخن گفت که جنس مسائل زنان را در چارچوب مواضع اسلامی نمی‌بینند و مسائل را به نحو سکولاریستی مورد بحث قرار می‌دهند. رویکرد دیگر، رویکرد پساتجددگرایی و هرمنوتیکی است که باز با تفسیر سر و کار دارد.

وی افزود: در ایران دوران پهلوی ساختار سیاسی سکولاریستی بود و در نتیجه نقدها از سوی فمینیستهای اسلامی و سوسیالیستی طرح می‌شد. اما پس از انقلاب با ورود اسلام به ساخت قدرت، این زنان سکولار بودند که مطالبات خود را طرح کردند و هویت مقاومت را شکل دادند.

محمدی ادامه داد: در کشور ترکیه ما واکنشی وارونه می‌بینیم؛ به این صورت که وقتی سکولارها در ترکیه به قدرت می‌رسند مقوله حجاب به مسئله اصلی تبدیل می‌شود و الآن که اسلامگراها قدرت را در دست گرفته‌اند، مقاومتهای سکولاریستی شکل گرفته است.

وی با اشاره به شکاف میان سیستم اجتماعی و جهان زندگی گفت: با وجود ساخت سیاسی اسلامی در عربستان سعودی، ما در این کشور نیز شاهد شکل‌گیری جنبشهای سکولاریستی هستیم. در عراق اما ما طیف تکثرگرایانه‌ای از جنبش زنان را می‌بینیم که شاید بتوان گفت این امر به دلیل قابلیت حضور همزمان اسلامگراها و سکولارها در این کشور پس از حمله به آن است.

محمدی گفت: سؤال اصلی در این بحث این است که ما با چه رویکردی می‌توانیم همه جنبشهای زنان را در جهان زیست داشته باشیم اما با مقاومت از سوی سیستم اجتماعی مواجه نشویم؟ این پرسشی است که باید مورد بحث و بررسی بسیار قرار گیرد.

دکتر منصوره اعظم آزاده، سخنران بعدی این نشست بود که به بحث درباره "سلفی‌گری در کردستان عراق" پرداخت و نتایج حاصل از پایان‌نامه هاوژین بقالی، دانشجوی دوره کارشناسی ارشد خود را که با همکاری وی انجام گرفته بود، به دلیل عدم حضور بقالی در ایران ارائه کرد.

وی گفت: با پایان جنگ سرد و عقب‌نشینی سوسیالیسم در برابر نظام سرمایه‌داری و شکست فرآیند نوسازی در بین دولتهای جهان اسلام، زمینه برای رشد فکری جریانی ایدئولوژیک و سیاسی در خاورمیانه با عنوان اسلام مقاومت مهیا شد که هر چند در سراسر جهان حضور دارد اما در مناطق کردنشین عراق و ایران بعد از حمله نیروهای ائتلاف در سال 2003 میلادی به عراق حضوری پر رنگ یافته است.

وی افزود: سلفی گری در واقع امروزه نظم جهانی را به چالش کشیده و به عبارتی بر علیه این نظم عمل کرده است. این گروه خود را بر حق می‌دانند و میان حق و ناحق به مرزی دقیق قائلند و بنابراین می‌توان گفت که امکان گفتگو با آنان وجود ندارد. به علاوه اینکه بسیاری از عملیاتهای انتحاری به آنها نسبت داده می‌شود و نگرانیهای بسیاری از نظر امنیتی نیز در مورد آنها در جهان امروز قابل مشاهده است.

عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا با اشاره به وجود گفتمانهای ناسیونالیستی، سوسیالیستی و اسلامگرایی تا پیش از جنگ خلیج فارس در مناطق کردنشین، تصریح کرد: پس از حمله آمریکا به عراق، دو گفتمان دیگر نیز در منطقه شکل گرفته است که یکی گفتمان غربی است و مفاهیم گفتمان غربی مثل دموکراسی، سکولاریسم و مانند آن را رواج می‌دهد و دیگری گفتمان اسلام رادیکال است که در مقابل گفتمان اول قرار می‌گیرد.