به گزارش خبرنگار مهر، همایش تفکر اجتماعی و جامعه شناسی در خاورمیانه معاصر در دومین روز خود یکشنبه 8 خردادماه با برگزاری نشست تفکر اجتماعی و جامعه شناسی متفکران مسلمان به کار خود ادامه داد.
در این نشست دکتر محمود ذواوی استاد جامعه شناسی دانشگاه تونس به بررسی موضوع "کاوش‌هایی در روش شناسی و نظریه سیاسی جدید علم عمران ابن خلدون" پرداخت و گفت: ابن خلدون یکی از شناخته‌شده ترین متفکران اسلامی در حوزه جامعه شناسی است. ابن خلدون در غرب و شرق به عنوان کسی شناخته می‌شود که اصول علوم اجتماعی را بنیان‌گذاری کرد. در واقع او یکی از پیشگامان تفکر اجتماعی به شمار می‌رود.
وی تصریح کرد: کتاب ابن خلدون به عنوان مقدمه حاوی نظریات جامعه شناسی این اندیشمند مسلمان است. ترجمه کتاب "مقدمه" به زبان‌های گوناگون در شرق و غرب نشان از اهمیت آرای او در مغرب نیز می‌دهد.
وی افزود: او در کتاب "مقدمه" در مورد سیاست نیز صحبت کرده است و در مقام یک دانشمند علوم سیاسی به معنای واقعی کلمه ظاهر شده است. او در آرای سیاسی خود به بررسی اشکال و تعبیرات دولت در جوامع مسلمان می‌پردازد.
استاد جامعه شناسی دانشگاه تونس یادآور شد: در زمانه فراخوان دانشمندان علوم اجتماعی کشورهای جهان سوم برای علوم اجتماعی دگرباره ابن خلدون قطعاً تنها جامعه شناس کلاسیکی است که بهتر از هر کس دیگر نمایانگر جامعه شناسی غیرغربی است.
وی تصریح کرد: باید توجه داشت که ابن خلدون رساله جامعه شناسی خود با عنوان "مقدمه" را چند قرن قبل از آگوست کنت نوشت. او روش خاص خود برای مطالعه جوامع مسلمان عرب را با استفاده از مفاهیم جدید، عصبیت یعنی احساس گروهی، بدویت یعنی فرهنگ ابتدایی، حضره یعنی فرهنگ متمدن ابداع کرد. اینها مهمترین مفاهیم علم جدید ابن خلدون یعنی علم عمران بشری که به معنای تمدن انسانی و سازمان اجتماعی است هستند.
در ادامه این نشست دکتر محمد توکل استاد دانشگاه تهران به بررسی موضوع "اجتماع و مسئولیت: مقایسه شلر، علامه اقبال و علامه طباطبایی" پرداخت و گفت: مفهوم مسئولیت و مشخصاً مسئولیت اجتماعی یک مفهوم پرتاکید در پدیدار شناسی اخلاقی ماکس شلر و فلسفه اسلامی علامه اقبال و علامه سید محمد حسین طباطبایی است.
وی افزود: باید توجه داشت که این سه شخصیت به طور تصادفی انتخاب نشدند و هر سه متعلق به سه سنت فلسفی متفاوت هستند.
این استاد دانشگاه یادآور شد: شلر یکی از ستون‌های مکتب پدیدارشناسی غربی است که فلسفه اجتماعی او زمینه‌ای قوی برای اختلاط تفکرات فلسفی و جامعه شناسی است. اقبال هم یک فیلسوف تحصیل کرده آلمانی- انگلیسی است که تاملات فلسفی غربی و اسلامی را در بازسازی تفکر اجتماعی- اسلامی ترکیب کرده است. علامه طباطبایی قوی ترین نیروی فلسفی- اشراقی معاصر حداقل در ایران است که نوآوری‌های موثری در طرح و برداشت های اجتماعی در ارتباط با فلسفه ایده‌آلیستی کلاسیک دارد. ماکس شلر از متفکران برجسته غرب به شمار می‌رود. اقبال هم از فیلسوفان سنی مهم در قرن بیستم بوده است. علامه طباطبایی نیز یکی از مهمترین فیلسوفان شیعه در دوران ما بوده است.
این استاد جامعه شناسی تاکید کرد: مفهوم مسئولیت در افکار شلر به لحاظ اهمیت و کاربرد به مفهوم تکلیف در فلسفه اخلاقی اسلام قابل مقایسه است. برای شلر مفهوم جامعه اخلاقی به طور کامل مرتبط با مفاهیم فرد، دیگری و جامعه است.
در ادامه این همایش مقاله دکتر الپ ارسلان باچیک گنچ با عنوان چهارچوب یک جامعه شناسی علم: رسایل با عنوان یک مورد معرفت شناختی توسط یکی از دانشجویانش قرائت شد. براساس این مقاله: جامعه شناسی علم حوزه‌ای نسبتاً جدید است که به ویژه در سالهای اخیر به سرعت در حال پیشرفت است. اغلب بحث‌ها در غرب در ارتباط با این رشته جدید بی حاصل است چون به نظر می‌رسد آنها معرف شناختی که فعالیت‌های علمی بر آن استوارند را نادیده می‌گیرند . باید یادآوری کرد که علم اساساً نتیجه فعالیت‌های انسان که فعالیت‌های علمی نامیده می‌شود است. همینطور علم یک بعد معرفت شناختی دارد که از نظام دانش انسانی سرچشمه می‌گیرد و یک بعد اجتماعی دارد که از با هم بودگی طبیعی انسانی ناشی می‌شود. بعد اولی معرفت شناختی و بعد دومی جامعه شناختی است و بر مبنای این دوگانگی می‌توان گفت که براساس بعد معرفت شناختی علم که عمدتاً یک فعالیت شناختی محسوب می‌شود ایستا و عام و جهانی است. اما بر اساس بعد جامعه شناختی علم نتیجه یک فرآیند پویا در تاریخ است که ویژگی‌های جامعه شناختی خود را با توجه به اجتماعی از دانشمندان و رسوم و عرف‌ها که سنت علمی نامیده می‌شود آشکار می‌کند.
نظر شما