گیاهان دارویی؛ ظرفیت مغفول مانده در زنجان

به گزارش خبرنگار مهر، بی شک توسعه گرایش به مصرف گیاهان دارویی دارای اثرات مطلوب و خاص است و می تواند با تاثیر ویژه و خاص خود ضمن درمان بسیاری از بیماریها در راستای پرهیز از مصرف خودسرانه داروهای شیمیایی که همراه با اثرات سوء بر سیستم بدن هستند، موثر واقع شود.

 

اجداد گذشته که در دامنه دشت‌ها و کوهپایه‌ها زندگی می‌کردند، با خواص و اثرات درمانی گیاهان طبیعی آشنا بودند، آنها درمان دردهای جسمانی خود را در گونه‌های مختلف گیاهی می‌یافتند.

 

در این میان هرچند در بسیاری از موارد شاهد گرایش به داروهای شیمیایی هستیم ولی در عین حال بیمارانی که از داروهای شیمیایی مایوس می‌شوند، به افراد مطلع گیاهان دارویی مراجعه کرده و مداوای خود را از نسخ گیاهی آنان می‌جویند. شناخت خواص این گیاهان و پراکندگی آنها در سطح استان و معرفی این گونه ها باعث شد.

 

طرح جمع آوری گیاهان دارویی استان از 11 سال پیش به مدت 4 سال در مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی استان اجرا شد. جمع آوری و شناسایی کلیه گونه های استان و تدوین گونه های گیاهان دارویی از اهداف اجرای این طرح بود. این بررسی ها نشان داد که در زنجان نزدیک به 212 گونه گیاهان دارویی شناخته شده وجود دارد که این تعداد متعلق به 68 تیره گیاهی است.

 

بیشترین تعداد گونه های دارویی متعلق به کاسنی با 27 گونه، تیره نعناع با 22 و گل سرخ با 15 گونه موجود است. وی با اعلام اینکه قبلا در استان 49 گونه گیاه دارویی شناخته شده بود که با تحقیق صورت گرفته 163 گونه جدید با توجه به منابع مختلف به عنوان گیاهان دارویی جدید استان شناسایی و معرفی شد.

 

اهداف جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی

 

طبق مطالعه محققان ایران به عنوان کشوری با تنوع آب و هوایی، قابلیت کشت اکثر گونه ها را داراست. از این رو گیاهان دارویی در اکثر مناطق کشورمان دارای اهمیت خاصی بوده و طرح های مختلفی ارائه و اجرا شده اند. یکی از این طرح ها، طرح جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی بوده که در استان زنجان نیز اجرا شد.

 

موقعیت خاص جغرافیایی استان زنجان

 

با اجرای طرح جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی تعداد گونه های شناخته شده استان به بیش از 961 گونه رسید.

 

استان زنجان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی دارای تنوع گیاهان دارویی است، استان زنجان از طرف شمال به خاطر متصل شدن به رشته کوههای البرز تحت تاثیر آب و هوای خزری بوده که گونه های این نقطه متاثر از این نوع خاص آب و هوا است.

 

موقعیت استان از ناحیه جنوب و جنوب غربی با رشته کوههای زاگرس موجب ظهور عناصری اثربخش این نواحی است و در منطقه مرکزی بین دو ناحیه شمال و جنوب به دلیل واقع شدن در میان دو رشته کوه البرز و زاگرس به دلیل وجود خاک های آهکی و گاه شور در برخی نواحی پوشش گیاهی نیمه بیابانی دارد.

 

مهجور ماندن برخی از گونه ها

 

پراکندگی گونه های مختلف این گیاهان از جمله مشکلات پیشروی محققان منابع طبیعی است که منجر به مهجور ماندن برخی از این نوع گونه ها در استان شده است.

 

یک کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری استان با اشاره به پراکندگی گیاهان دارویی در استان اظهار داشت: گیاهان دارویی در اکثر مناطق استان به نسبتی پراکنده می باشد، اما در شهرستان زنجان و ارتفاعات طارم پراکندگی نسبتا زیاد بوده و در بخشهایی از ماهنشان نیز به چشم می خورد.

 

متاسفانه در اثر تبلیغات سوء و تنوع داروهای شیمیایی در قرن اخیر، استفاده از داروهای گیاهی به فراموشی سپرده شد اما امروزه با پیشرفت علم و آشکار شدن مضرات و عوارض جانبی داروهای شیمیایی، توجه به آثار شفابخشی گیاهان دارویی مورد توجه قرار گرفته است تا رونق دیرین خود را بیش از پیش باز یابد.

 

خواص برخی گیاهان دارویی استان زنجان

 

کاسنی از انواع گونه های دارویی در سطح استان بوده که دارای ساقه ای باریک، راست و انشعابات کم است. گلهای آبی رنگ مایل به بنفش مشخصات ظاهری این گونه هاست. برگهای این گونه حرارت صفراوی را از بین برده و خون را تصفیه می کند. البته درمان خوبی برای خونریزی ریوی محسوب می شود. التهاب معده را برطرف و هر قدر تلختر باشد، در امراض کبدی موثرتر است.

 

آویشن نیز از دیگر گونه هایی است که در اکثر روستاهای سطح استان پراکنده شده است، مقوی معده، خلط آور، ضد تشنج جزو خواص این گونه است. با مصرف آن اعمال دستگاه هضم، به خصوص در افراد عصبانی و کم بنیه تقویت شده، سوء هاضمه و نفخ نیز برطرف می شود. مرزه کوهی نیز از دیگر گونه های پراکنده است که ضد نفخ، اشتهاآور، از بین برنده سرفه، تنگی نفس و درخشانی چهره و...  مفید است.

 

توت یکی از بهترین میوه های بهاره ای است که هم اکنون فصل برداشت آن در طارم فرارسیده است، این میوه دارای طعم بسیار مطلب بوده و انواع مختلف آن در شهرستان طارم به وفور یافت می شود.

 

توت یکی از بهترین میوه هایی است که دارای طعم بسیار مطلوب بوده که در شهرستان طارم انواع مختلف آن به وفور یافت می شود در زمان گذشته آن را بصورت عام المنفعه کشت می کردند و مورد استفاده عموم قرار می گرفت.
 
ای میوه خوشمزه از چند سال گذشته منبع درآمدی برای روستائیان بوده که با عرضه به بازار کمکی در جهت رونق اقتصادی خانوارها شده است.
 
توت‌ها حاوی فیتوکمیکال‌ها هستند که شگفتی می‌آفرینند و باعث بهبود و تعدیل سلامتی می‌شوند. توت دارای فیبر بالا و قند نسبتاً پایین است، بنابراین اگر در حد متعادل مصرف شوند، موجب تغییرات شدید انسولین نمی‌شوند.
 
شاه توت به عنوان اولین میوه از نظر فعالیت آنتی اکسیدانی قرار داده‌اند که دارای فیتوکمیکال‌های قوی مثل آنتوسیانین است. 
 
توت و بیماری‌های قلبی
 
فیبر محلول موجود در توت، میزان کلسترول را کاهش می‌‌دهد. یک گروه از فیتو کمیکال‌ها، فلاوونوئیدها هستند که نه تنها با تقویت جدار رگ‌های خونی، بلکه با کمک به کاهش شکل‌گیری لخته‌های خونی، خطر بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهند. فلاوونوئیدها در انواع توت، مرکبات، کلم بروکلی، پیاز، کرفس، سیب، گلابی، انگور و زیتون یافت می‌شوند.
 

 
عصاره‌ توت‌فرنگی و شاه‌توت به‌طور خارق‌العاده‌ای از رشد سرطان سینه و دهانه‌ی رحم جلوگیری می‌کنند. عصاره‌ توت فرنگی، موثرترین عامل در کاهش رشد سلول‌های سرطانی سینه است.
 
برنامه ریزی اصولی

چنانچه در شیوه تولید گیاهان دارویی برنامه ریزی اصولی در ایجاد اشتغال مولد و بازاریابی صورت گیرد، می تواند علاوه بر درمان بیماریها، در حفظ و نگهداری مراتع و حفظ محیط زیست ایفای نقش کند.
 
در این بین بازاریابی صحیح در کنار رعایت اصول بهداشتی و بسته بندی مرغوب، تولید فصلی، انبارداری، موجب رشد و توسعه گیاهان دارویی بر اساس نیاز مصرف کنندگان خواهد شد. مادامی که تنها به دانش بومی در امر تولید این گیاهان اکتفاء کنیم، همکاری بخشها و اقتصادی شدن آن عاقلانه نخواهد بود.