ادبیات سیاه دفاع مقدس؛ پژوهش تازه احمد شاکری

احمد شاکری، نویسنده و پژوهشگر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: این تحقیق برای پژوهشگاه فرهنگ و ادبیات اسلامی انجام می‌شود و پیش بینی‌شده است این پژوهش در چند جلد انجام شود.

وی درباره سرفصل‌های جلد اول این پژوهش گفت: گونه شناسی ادبیات سیاه، بررسی تعاریف موجود در این ادبیات و مقایسه آن با ادبیات دفاع مقدس، تبیین تقدس و دفاع در الهیات اسلامی و در رویکرد سیاه و برخی مبانی نظری، عناوین سرفصل‌های جلد اول این پژوهش را به خود اختصاص می‌دهد.

شاکری درباره ادبیات سیاه در دفاع مقدس تصریح کرد: به نظر می‌رسد ادبیات سیاه در دفاع مقدس که جزو نقاط انحرافی این ادبیات محسوب می‌شود، بر اساس دیدگاه عامه‌پسند و به این دلیل که گفته می‌شود مردم مایل هستند از ناگفته و ناشنیده‌ها و تازه‌های جنگ بدانند، نوشته شده است.

وی تاکید کرد: تازه بودن مطلب ملاک حقانیت نیست؛ چرا که ممکن است خطایی در جنگ اتفاق بیفتد یا خطایی توسط نویسنده به جنگ نسبت داده شود و او این خطا را در خلال داستان خود بیاورد. این خطا حق نیست؛ اگرچه عده‌ای ممکن است مایل باشند صرفا به دنبال خطا بگردند؛ چون تا به حال از روشنی‌ها گفته شده و افرادی مایل هستند به دنبال مسائل تازه باشند که این نوگرایی منجر به تولید ادبیات سیاه می‌شود و این ادبیات را در زمره ادبیات عامه پسند قرار می‌دهد.

این نویسنده و منتقد، شروع دوره جدید ادبیات پس از انقلاب را به معنای دوره جدید سیاسی ندانست و گفت: این دوره جدید به گونه‌ای روایت ادبی است که به وقایع اطراف خود واکنش نشان می‌دهد. بر همین اساس ادبیات پس از انقلاب صاحب یک دوره جدید و بر سنگ بنای جنگ استوار شد؛ چرا که به دلایلی درباره اتفاق مهم انقلاب کمتر نوشته داریم.

وی تصریح کرد: اگر دفاع مقدس را بردارید به سختی می‌توانید گونه‌ای تحت عنوان ادبیات پس از انقلاب پیدا کنید. در نتیجه آسیب ادبیات دفاع مقدس آسیب ادبیات انقلاب بوده و این آسیب، شبیه گونه‌ای انحرافی به نام ادبیات سیاه است.

شاکری ریشه ادبیات سیاه را در انحرافات فکری و فلسفی دانست و اظهار کرد: ریشه ادبیات سیاه که آن را در مقابل ادبیات دفاع مقدس قرار می‌دهد، تقابل بین دین و تقدس و سکولاریزم و درواقع، اساس ادبیات سیاه مبتنی بر تقدس‌زدایی از واقعیت است.

وی درباره ویژگی این ادبیات توضیح داد: شخصیت‌های مطمئن و با اراده تبدیل به شخصیت‌های مردد و مشکوک و سست عقیده می‌شوند. حق و باطل آمیحته و آرمان از ساحت داستان حذف می‌شود؛ چون با وجود آرمان، مرزها روشن است و وقتی عقیده از ساحت رفتار خارج شود، مرزها مبهم و این موجب ایجاد ادبیات سیاه ایجاد می‌شود.

شاکری تاکید کرد: ظرفیت‌های داستانی نیز برای این موقعیت‌های سیاه متصور است که خود مزید علت می‌شود و البته این نکته که داستان با شخصیت خاکستری پیش می‌رود و شخصیت‌های سپید شخصیت داستانی نیستند.

نویسنده مجموعه داستان «سرزمین پدری» افزود: در این ادبیات نویسنده نباید موضع داشته باشد و بی‌طرف است. خروجی همه این موارد منجر به ادبیات سیاه می‌شود و درنتیجه، طیف متنوعی از افراد، سیاه می‌نویسند؛ کسانی که جنگ را قبول ندارند، کسانی که جنگ را قبول دارند، اما مخالف جنگ و موافق دفاع هستند و کسانی ‌که حتی موافق دفاع مقدس هستند، اما معتقدند که در قالب داستان باید قواعد داستان پیش برنده باشد و نه حقایق جنگ.