جنگ و اخلاق جنگ در اديان

 جنگ و اخلاق جنگ در دين اسلام

اسلام راهبردهاي روشني براي زمان آغاز جنگ  وچگونگي انجام جنگ از لحاظ اخلاقي ارائه داده است . جنگ در زمان دفاع از خود، زمان حمله ديگر كشورها به كشور اسلامي و زماني كه ديگر كشورها به مسلمانان خود ستم روا دارد واجب است. جنگ بايد به شكلي منظم، با اجتناب از صدمه زندن به غير نظاميان، استفاده ازحداقل نيروي لازم، بدون وجود خشم و رفتار انساني با اسراي جنگي صورت گيرد. مسلمانان بايد بر اساس اصول عدالت الهي اقدام به جنگ كنند

اسلام راهبردهاي روشني براي زمان آغاز جنگ  وچگونگي انجام جنگ از لحاظ اخلاقي ارائه داده است . جنگ در زمان دفاع از خود، زمان حمله ديگر كشورها به كشور اسلامي و زماني كه ديگر كشورها به مسلمانان خود ستم روا دارد واجب است. جنگ بايد به شكلي منظم، با اجتناب از صدمه زندن به غير نظاميان، استفاده ازحداقل نيروي لازم، بدون وجود خشم و رفتار انساني با اسراي جنگي صورت گيرد. مسلمانان بايد بر اساس اصول عدالت الهي اقدام به جنگ كنند. خداوند در قرآن سوره النساء آيه 76 مي فرمايد : " كسانى كه ايمان دارند، در راه خدا پيكار مى‏كنند؛ و آنها كه كافرند، در راه طاغوت . پس شما با ياران شيطان، پيكار كنيد (و از آنها نهراسيد) زيرا كه نقشه شيطان، (همانند قدرتش) ضعيف است " .  و در آيه 39 و 40 سوره سوره الحج آمده است :  به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل گرديده، اجازه جهاد داده شده است؛ چرا كه مورد ستم قرار گرفته‏اند؛ و خدا بر يارى آنها تواناست. همانها كه از خانه و شهر خود، به ناحق رانده شدند، جز اين كه مى‏گفتند: «پروردگار ما، خداى يكتاست» و اگر خداوند بعضى از مردم را بوسيله بعضى ديگر دفع نكند، ديرها و صومعه‏ها، و معابد يهود و نصارا، و مساجدى كه نام خدا در آن بسيار برده مى‏شود، ويران مى‏گردد و خداوند كسانى كه او را  يارى  كنند (و از آيينش دفاع نمايند) يارى مى‏كند؛ خداوند قوى و شكست ناپذير است. همچنين در آيه 75 سوره النساء مي فرمايد : چرا در راه خدا، و (در راه) مردان و زنان و كودكانى كه (به دست ستمگران)تضعيف شده‏اند، پيكار نمى‏كنيد؟ همان افراد (ستمديده ‏اى) كه مى‏گويند: « پروردگارا ما را از اين شهر (مكه)، كه اهلش ستمگرند، بيرون ببر و از طرف خود، براى ما سرپرستى قرار ده و از جانب خود، يار و ياورى براى ما تعيين فرما.

اما ايده جنگ نامحدود و بدون درنظرگيري حد كاملاً غير اسلامي است. چنانچه در سوره بقره آيه 190 نيز آمده است : و در راه خدا، با كسانى كه با شما مى‏جنگند، نبرد كنيد و از حد تجاوز نكنيد ، كه خدا تعدى ‏كنندگان را دوست نمى‏دارد.

در ادامه گزارش خبرگزاري مهر آماده است: اسلامي ديني است كه از صلح و آرامش حمايت مي كند و سزاي كساني  كه بي گناهي را به قتل رساند  دوزخ مي شمارد. خداوند در قرآن سوره المائده آيه 32 مي فرمايد : به همين جهت، بر بنى اسرائيل مقرر داشتيم كه هر كس، انسانى را بدون ارتكاب قتل يا فساد در روى زمين بكشد، چنان است كه گويى همه انسانها را كشته؛ و هر كس، انسانى را از مرگ رهايى بخشد، چنان است كه گويى همه مردم را زنده كرده است و رسولان ما، دلايل روشن براى بنى اسرائيل آوردند، اما بسيارى از آنها، پس از آن در روى زمين، تعدى و اسراف كردند.

قرآن هدف از جنگ را تنها انگيزه هاي در خور توجه مي داند نه پاداش دنيوي . همانطور كه خداوند در قرآن كريم سوره النساء آيه 74 مي فرمايد : كسانى كه زندگى دنيا را به آخرت فروخته‏اند، بايد در راه خدا پيكار كنند و آن كس كه در راه خدا پيكار كند، و كشته شود يا پيروز گردد، پاداش بزرگى به او خواهيم داد.

مسلمانان از حمله به سربازان زخمي منع شده اند مگر اين كه شخص زخمي به جنگ ادامه دهد. ديدگاه حضرت محمد (ص) درباره جنگ با غير نظاميان در حديثي چنين بيان شده است كه در جنگي حضرت(ص) زني رامي بيند كه كشته شد و اين عمل را تقبيح مي كند

مسلمانان از حمله به سربازان زخمي منع شده اند مگر اين كه شخص زخمي به جنگ ادامه دهد. ديدگاه حضرت محمد (ص) درباره جنگ با غير نظاميان در حديثي چنين بيان شده است كه در جنگي حضرت(ص) زني رامي بيند كه كشته شد و اين عمل را تقبيح مي كند. زماني كه دشمن شكست خورده سربازان باقي مانده را بايد به عنوان اسير جنگي زنداني كرده و از كشتن آنان اجتناب كنند. خداوند در سوره محمد آيه 4 مي فرمايد : و هنگامى كه با كافران در ميدان جنگ روبه ‏رو شديد گردنهايشان را بزنيد، (و اين كار را همچنان ادامه دهيد) تا به اندازه كافى دشمن را در هم بكوبيد؛ در اين هنگام اسيران را محكم ببنديد؛ سپس يا بر آنان منت گذاريد (و آزادشان كنيد) يا در برابر آزادى از آنان فديه ( غرامت) بگيريد؛ (و اين وضع بايد همچنان ادامه يابد) تا جنگ بار سنگين خود را بر زمين نهد، ( آرى) برنامه اين است و اگر خدا مى‏خواست خودش آنها را مجازات مى‏كرد، اما مى‏خواهد بعضى از شما را با بعضى ديگر بيازمايد؛ و كسانى كه در راه خدا كشته شدند، خداوند هرگز اعمالشان را از بين نمى‏برد.

جنگ و اخلاق جنگ در دين مسيحيت

برخي ها مي گويند مسيحيت مدرن عليه جنگ يك پيشفرض دارد، اما ديگران مي گويند پيشفرض مسيحيت مدرن عليه بي عدالتي است و تعصبات ضد جنگ از بي عدالتي ناشي مي شود كه در زمان جنگ به وجود مي آيد.

نظريه بنيادين مسيحيت مدرن اين است كه جنگ به ندرت توجيه شده است و بايد از آن اجتناب كرد مگر اين كه شرايط جنگ عادلانه فراهم شده باشد. يك فرد مسيحي ممكن است اعتقاد داشته باشد كه شواهد و استدلال هاي مورد نياز براي حمايت از جنگ متعالي تر از شواهدي است كه رهبران ملي براي جنگ بدان نياز دارند. مسيحيت به هيچ عنوان ضد جنگ نيست. برخي ها مي گويند كه مسيحيت مدرن عليه جنگ يك پيشفرض دارد، اما ديگران مي گويند كه پيشفرض مسيحيت مدرن عليه بي عدالتي است و تعصبات ضد جنگ از بي عدالتي ناشي مي شود كه در زمان جنگ به وجود مي آيد.

اين ديدگاه مي گويد كه هدف مسيحيت گسترش صلح و عدالت در سراسر جهان است : ممكن است كه جنگ گاهي ابزاري براي تحقق اين امر باشد و آغاز جنگ ممكن است گاهي بهتر از اشاعه بي عدالتي و قرباني شدن افراد بي گناه باشد. مسيحيان بسياري از هر نوع جنگ احتراز مي كنند. اين  امر درمورد فعالان صلح يا كساني كه بايد به سختي آنها را قانع كرد كه جنگ توجيه شده است صدق مي كند. مسيحيان استدلال مي كنند كه آيين احتراز از جنگ بر اساس تعاليم مسيح به وجود آمده است. گروه هاي مسيحي كه بر آيين احتراز از جنگ تاكيد دارند منونيت ها و كويكرها هستند.

ديدگاه مسيحيت از جنگ در طي تاريخ دين دستخوش تغيير شده است. سالها مسيحيان اعتقاد داشتند كه استفاده از خشونت و جنگ براي تبليغ و ترويج دين و برخورد با مخالفان درست است. آنها خشونت را به عنوان اقدامي كه ذاتاً بد است در نظر نمي گرفتند. اين طرز تفكر منجر به جنگ هاي مقدس كه بهترين نمونه آن جنگ هاي صليبي به شمار مي رود شد

ديدگاه مسيحيت از جنگ در طي تاريخ دين دستخوش تغيير شده است. 300 سال اول دوران مسيحيت، آيين احتراز از جنگ به شدت رواج داشت. اين امر به سرعت در زمان كنستانتين تغيير كرد. سالها مسيحيان اعتقاد داشتند كه استفاده از خشونت و جنگ براي تبليغ و ترويج دين و برخورد با مخالفان درست است. آنها خشونت را به عنوان اقدامي كه ذاتاً بد است در نظر نمي گرفتند. اين طرز تفكر منجر به جنگ هاي مقدس كه بهترين نمونه آن جنگ هاي صليبي به شمار مي رود شد . از زمان كنستانتين به بعد نويسندگان و واعظان مسيحي از استعارات جنگي و دليرانه در وصف دين خود سود جستند. اين ايده كه خشونت ذاتاً بد نيست را مي توان در اشكال مختلف نظريه جنگ عادلانه و خشونت(جنگ) به مثابه ابزاري تلقي كرد كه عدالت و صلح را بر قرار مي كند.

دين يهود

گزارش گروه دين و انديشه خبرگزاري مهر مي افزايد: دين يهود خشونت و جنگ را به منظور ترويج عدل در نظر نگرفته است. اين دين تصديق كرده است كه انواع خاصي از جنگ از لحاظ اخلاقي توجيه شده است و گاهي از نظر دين قابل قبول است كه مردم كشته شوند. در دين يهود آمده است پيش از شروع و يا اعلام جنگ بايد تلاشي حقيقي در جهت ايجاد صلح و اجتناب از جنگ صورت گيرد. قوانين يهود تنها به سربازان اجازه داده تا با انتخاب خود در جنگ شركت كنند. شهروندان بي گناه بايد پيش از آغاز جنگ از ميدان نبرد دور شوند.

در كتاب عهد قديم جنگ تاييد و خداوند به عنوان يك جنگجو توصيف شده و كه در مواقع جنگ يهوديان را هدايت كرده و پيروزي را ازآن آنها مي كند و در مقابل دشمنان از آنها حمايت مي نمايد.  اما در عين حال در كتاب عهد قديم از آرزوي يهوديان براي صلح نيز سخن رفته است. در كتاب عهد قديم اشعياء :2 آمده است : خداوند به جنگ هاي بين قوم ها خاتمه خواهد داد و آنان شمشير هاي خود را به گاو آهن و نيزه هاي خويش را به اره تبديل خواهند كرد. قوم هاي دنيا ديگر در فكر جنگ با يكديگر نخواهند بود.

صلح در دين يهود به مثابه امر توصيف شده از سوي خداوند مي آيد. زماني كه عدالت و هماهنگي نه تنها در ميان مردم بلكه در ميان فرد فرد جامعه به وجود آيد، صلح تحقق مي يابد. برخي از استدلالهاي امروز كه دربافت تروريسم مطرح مي شود اين ايده را قبول مي كند كه اگرعدالت در همه جا و براي همه كس وجود نداشته باشد، صلح به وجود نمي آيد. اهميت صلح براي يهوديان در واژه سلام به زبان عبري " شالوم" نشان داده شده است اين واژه به معناي صلح است.

در تلمود ( مجموعه قوانين شرعي و عرفي يهود) آمده است كه فرد مجاز است كسي را كه زندگي او را تهديد مي كند به قتل برساند. اين قانون در مورد كشور نيز اجرا مي شود. پيشوايان ديني يهود در عهد باستان سه نوع جنگ را كه يهوديان بايد به آن توجه كنند را چنين بيان كرده اند: الف) جنگهاي واجب : جنگ هايي كه به فرمان خداوند انجام مي شود همانند جنگ عليه كنعاني ها. ب) جنگهاي دفاعي : اگر يهوديان مورد حمله قرار گيرند دفاع از خود واجب تلقي مي شود.ج) جنگ هاي اختياري : اين جنگ ها از دسته اي هستند كه بنا بر هدف هاي خوب انجام مي شود. زماني كه ديگر جايي براي مذاكره باقي نمي ماند.

در كتاب دوم تورات آمده است كه يهوديان پيش از اعلام جنگ بايد تمام تلاش خود را براي ايجاد صلح به كار گيرند . هر گونه اقدام نظامي پيش از اين امر غير قانوني تلقي مي شود. در ميدان نبرد تنها نظاميان كشته مي شود و به غير نظاميان فرصت داده شود تا صحنه كارزار را ترك كنند، اما مقامات يهودي مي گويند اگر غير نظاميان آگاهانه در صحنه نبرد ماندند حفظ جان آنها به سربازان مربوط نمي شود.

جنگ و اخلاق جنگ در دين هندو

دين هندو اصلي ترين دين هند را تشكيل مي دهد. در سنت هاي اين دين در ميان هندي ها تفاوت هاي بسياري وجود دارد؛ اما در نكات اصلي با يكديگر مشترك هستند. دين هندو نيز همانند اديان ديگر جنگ و خشونت را تقبيح كرده است. محكوم كردن خشونت در تعاليم آهيسما ( همه موجودات به همه وابسته و مقدس هستند، لذا نبايد هيچ موجودي را كشت) وجود دارد.

در كتاب مقدس هندوها آمده است : سلاح هايتان در دور راندن حمله كنندگان محكم باد، بازوهايتان در مقابله با دشمنان نيرومند باد، بگذاريد ارتش تان پر افتخار باشد نه خطا كار . تير سمي پرتاب نكنيد، به كهنسالان و بيماران حمله نكنيد، به زنان و كودكان حمله نكنيد، از پشت حمله نكنيد و در ادامه آمده است هر كس از اين دستورات سرپيچي كند به دوزخ مي رود

دين هندو اعتقاد دارد كه خشونت در دفاع شخصي مانعي ندارد. در كتاب مقدس هندوها " ريگ ودا" 1-39:2 آمده است : سلاح هايتان در دور راندن حمله كنندگان محكم باد، بازوهايتان در مقابله با دشمنان نيرومند باد، بگذاريد ارتش تان پر افتخار باشد نه خطا كار؛ و باز در "ريگ ودا" 6-75:15 آمده است كه تير سمي پرتاب نكنيد، به كهنسالان و بيماران حمله نكنيد، به زنان و كودكان حمله نكنيد، از پشت حمله نكنيد و در ادامه آمده است هر كس از اين دستورات سرپيچي كند به دوزخ مي رود. يكي از تعاليم دين هندو دستان آرجونا است. آرجونا تصميم گرفت به جنگ برود اما متوجه شد طرف مقابل را دوستان و آشنايان او تشكيل مي دهند. او نمي خواست افرادي را كه دوست دارد به قتل برساند، اما كريشنا او را متقاعد كرد كه در جنگ حضور يابد. كريشنا به آرجونا گفت بايد به اين دلايل به جنگ بروي : اين وظيفه توست كه بجنگي چرا كه تو جنگجو متولد شده اي؛ خشونت جنگ تنها به بدن صدمه مي زند نه به روح بنابراين كشتن در جنگ اشتباه نيست و دليلي براي نكشتن دشمن در جنگ وجود ندارد، بنابراين، جنگجو نبايد به خاطر كشتن دشمن متاسف باشد.

جنگ و اخلاق جنگ در دين سيك

گزارش مهر ادامه مي دهد: در دين سيك نيز مفهوم جنگ عادلانه وجود دارد و زبان سانسكريت به آن Dharam Yudh گفته مي شود كه به معناي جنگ در دفاع از عدالت و نيكوكاري است. در چنين جنگي بايد جنگ به عنوان آخرين راه حل تلقي شود، انگيزه جنگ نبايد انتقام يا دشمني باشد، ارتش نبايد دربرگيرند سربازان مزدور باشد، ارتش بايد منظم باشد، از حداقل نيرو بايد استفاده كرد، غير نظاميان نبايد صدمه ببينند، دشمن نبايد غارت شود، سرزمين نبايد پهناورتر شود، دارايي ها بايد به صاحبان آن بازگردانده شود.

اين ايده به نظريه جنگ عادلانه كه در غرب رايج است شباهت دارد. سيك ها همچنين اعتقاد دارند معاهده و آتش بس بايد شرافتمندانه باشد، مكانهاي عبادي هيچ كدام از اديان نبايد صدمه ببيند. تفاوت مهم اعتقادات سيك ها با نظريه جنگ عادلانه اين است كه سيك ها اعتقاد دارند كه اگر جنگ عادلانه است بايد آن را انجام داد حتي اگر هيچ گونه احتمال پيروزي در جنگ نمي رود. اگرچه سيك ها اعتقاد شديداً از اقداماتي كه حقوق بشررا ترويج مي دهد و ميان دين و كشورهماهنگي به وجود آورد حمايت مي كنند.

در تعاليم "گورونانك" (گورو به معناي معلم پيشواي ديني) پايه گذار دين سيك درقرن 16 آمده  دين سيك دين صلح است او نوشته : هيچ كس دشمن من نيست، هيچ كس غريبه نيست، من در كنار همه با صلح زندگي مي كنم، خداوند مرا ياري مي كند تا از نفرت و تعصب دور شوم. در زمان گوروي پنجم، "ارژآن دو" دين سيك به طور فزاينده اي نظامي شد، اما اين امر تنها در پاسخ به اقداماتي صورت گرفت كه قصد سركوب كردن اين دين را داشت. ششمين گورو ، " هار گوبايند" گفت كه خشونت گاهي براي ايجاد صلح و حمايت از بيگناهان لازم است. دهمين و آخرين گورو، " گوبايند سينگ" سيك ها را موظف كرد عليه تخاصم بجنگند : زماني كه تمام تلاش ها براي ايجاد صلح ناكام مي ماند برق فولاد قانوني است و شمشير كشيدن حق است.

دين بودا

خشونت در تفكر و رفتار بودايي وجود ندارد. اولين قانون از پنجمن قانون دين بودا اين است كه پيروان اين دين بايد از كشتن و صدمه زندن به موجودات زنده پرهيز كند. دين بودا الزاماً يك سنت صلح آميز است. در متون مقدس بودا موردي در حمايت از استفاده خشونت در راستاي حل منازعه عنوان نشده است

خشونت در تفكر و رفتار بودايي وجود ندارد. اولين قانون از پنجمن قانون دين بودا اين است كه پيروان اين دين بايد از كشتن و صدمه زندن به موجودات زنده پرهيز كند. دين بودا الزاماً يك سنت صلح آميز است. در متون مقدس بودا موردي در حمايت از استفاده خشونت در راستاي حل منازعه عنوان نشده است : در زمان جنگ حس شفقت را در خود تقويت كنند به موجودات زنده كمك كنيد و از ميل به جنگ پرهيز نماييد. شخصيت هايي همچون " دالايي لاما " ( كه برنده جايزه صلح نوبل شد) نيز دركلام و عمل تعهد دين بودا را نسبت به صلح نشان داد: نفرت با نفرت از بين نمي رود، نفرت تنها با عشق از ميان مي رود اين امر از قوانين باستاني به شمار مي رود.


بسياري از بودايي هاي از پيوستن به ارتش تحت هر شرايطي پرهيز مي كنند. قوانين بواديي به پيروان اين دين اجازه داده از خود دفاع كنند اما بودايي ها از كشتن ديگران نهي شده اند حتي در دفاع از خود. كشورهاي بودايي اصولا با اين مخمصه اخلاقي رو به رو مي شوند كه چگونه بدون نقص اصول ضد خشونت از حقوق شهروندان دفاع كنند.

اما در دين بودا چندين نمونه از حضور بودايي ها در اقدامات خشونت وجود دارد: درقرن چهاردهم جنگجويان بودايي شورشي را به راه انداختند كه منجر به بيرون راندن مغول از چين شد؛ در ژاپن، رهبران بودايي به جنگجويان سامورايي مديتيشن آموزش دادند كه بهتر بجنگند؛ در قرن بيستم استادان ذن ژاپني در حمايت از جنگهاي ژاپن مطالبي نوشتند؛ در سري لانكا قرن بيستم جنگ داخلي ميان اكثريت بودايي هاي سيلاني و اقليت هندو تاميلي درگرفت كه 50 هزار نفر كشته شدند.

 منبع : سايت انگليسي زبان  بي بي سي ؛ گفتني است كه مطالب بي بي سي به صورت پراكنده منتشر شده است كه در متن فوق به صورت يك جستار توسط گروه دين و انديشه خبرگزاري مهر ترجمه  تنظيم شده و در ترجمه استنادات كتاب هاي مقدس اديان از ترجمه هاي رايج اين متون استفاده شده است .