خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: اصلاح و نوآوری در تمام مکاتب و نهضت‌های آزادیبخش جهان در 200 سال اخیر به دلیل وجود نقص و کاستی در بخشی از معرفت و اندیشه آن نهضت و صاحبان آن نسبت به اندیشه دینی بوده است. بدون شک دین به عنوان مکانیزم و آمریت قدسی و فرازمینی خود که منشائی ازلی دارد، ناقص و ابتر نیست، اما حضور آن در جوامع بشری و تصرف اعضا جامعه در آن در طول سالیان گذشته، به آن رنگ زمان و مکان و تاریخ و جغرافیا بخشیده است و منجر به سستی و گاه بدفهمی عمومی شده است.
نهضت اصلاح‌گرایانه امام خمینی (ره) اما در این میان دارای تفاوت‌های عمده و قابل اعتنایی نسبت به حرکت‌های مشابه داشته است که باید آن را در نگاه اول در دستیابی امام به مکتب و معرفت فردی در کنار اطلاع از شرایط اصلاح و احیاء نظام اجتماعی دانست که این موضوع به ویژه در دوران آغاز نهضت ایشان که با تحجر و عوام‌زدگی در حوزه حرکت‌های اجتماعی همراه بود، مورد توجه است.
انقلاب اسلامی ایران به عنوان مهم‌ترین نتیجه عملی تفکر حضرت امام خمینی (ره) تحقق عینی شعار نه شرقی و نه غربی است که در نخستین سال‌های ورورد به دهه چهارم از آن به نظر می‌رسد تنها به واسطه علم و فن‌آوری و فرهنگ عقلی و معنوی است که امکان برون رفت از رخوت و رکود را برای آن فراهم می‌سازد.
کتاب «نهضت تولید علم» به کوشش احسان احمدی بر مبنای بیانات مقام معظم رهبری در دیدار نخبگان و حوزویان در راستای تدوین شاخص‌های نهضت تولید علم از سوی انتشارت علمی و فرهنگی تدوین شده است. این اثر مجموعه‌ای از بیانات مقام معظم رهبری در راستای نهضت تولید علم و جنبش نرم‌افزاری است که در فاصله سال‌های 71 تا 86 در جمع نخبگان بیان شده است.
این کتاب در بخش نخست خود به بخشی از بیانات مقام معظم رهبری توجه نشان داده که در ذیل عنوان اهمیت علم به عنوان هسته تحول و استقلال جویی در نظام جمهوری اسلامی مطرح است: «بارها گفته‌ام و صدبار دیگر هم خواهیم گفت، و اگر دانشجو و مدیر و استاد و مسئول و وزیر از ما توصیه‌ای بخواهند، توصیه ما همین خواهد بود که با علم و تحقیق و کاوش، در این اقیانوس عظیمی که خداوند متعال در برابر انسان قرار داده است و قدرت ژرف‌کاوی در این اقیانوس را هم به انسان داده، هر چه می‌توانید پیش بروید»
این کتاب با وجود آنکه در بسیاری از بخش‌های خود تنها به یادکردی از بیانات معظم له بسنده کرده است، اما با یک تقسیم بندی صحیح و دقیق و نیز انتخاب عناوینی برای هر بخش از بیانات به کار رفته در هر بخش توانسته است مخاطبان خود را برای استفاده از متن به مسیر مشخصی هدایت کند.
احمدی در بخش دیگری از کتاب خود در ذیل عنوان «جایگاه علم در رشد و شکوفایی تمدن اسلامی» به موضوع اهمیت علم توجه نشان داده که در ادامه و در دومین بخش از این کتاب نیز به موضوع جایگاه علم در جهان اسلام و نیز معرفی معیارهای سنجش علم و عالم در اسلام از منظر بیانات مقام معظم رهبری و نیز جایگاه علم در اسلام و روش کشف علم در سنت نبوی پرداخته است.
این کتاب همچنین در دومین بخش از خود به نگاه مقام معظم رهبری در بررسی موانع رشد و تکامل جوامع بشری می‌پردازد. این بخش با موضوع نگاه استعماری به علم آغاز و در ادامه به موضوع نقش حکومت‌های استبدادی در عقب‌ماندگی علمی در ایران اشاره می‌کند. بررسی موضوعاتی چون کشف حجاب، جریان فساد در دوران حکومت پهلوی و نیز نوع نگاه به علم و فن‌آوری پیش از پیروزی انقلاب اسلامی از مهم‌ترین موضوعات قابل توجه در این بخش از کتاب به شمار می‌رود.
یکی از نکات قابل اعتنا در این کتاب، ترتیب صحیح و توالی موضوعات ارائه شده به مخاطبان است که در فهم سلسله‌وار موضوعات ارائه شده در متن، اهمیت بالایی دارد. موضوع نقش نحبگان و روشنفکران در عقب‌ماندگی علمی ایران و بررسی ریشه‌های تاریخی این موضوع از جمله موضوعات قابل توجه در این بخش از این کتاب به شمار می‌رود.
رنسانس فکری و نهضت بیداری اسلامی، موضوع سومین بخش از این اثر است که با نگاهی به نقش حضرت امام (ره) در احیاء این موضوع در کنار نقش روشنفکران دینی در این راستا و نیز نخبگان علمی جهان اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در بخش مهمی از این فصل کتاب موضوع مسئولیت حوزه‌های علمیه در نهضت بیداری اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. مساله آینده‌نگری و آینده‌سازی حوزه‌های علمیه و نیز تحول در کتب درسی حوزه و نیز ایجاد کرسی‌های آزاد اندیشی در حوزه در این بخش قابل اعتنا و توجه است.
مولف همچنین در بخش جداگانه دیگری به موضوع نقش و رسالت دانشگاه‌ها در حوزه پیشرفت و تحول و نیز وحدت دانشگاه با حوزه‌های علمیه در این راه توجه نشان داده است.
بخش پایانی و کلیدی این اثر نیز به موضوع نهضت تولید علم و جنبش نرم‌افزاری اختصاص یافته است که در نخستین بخش از آن به موضوع آینده نهضت بیداری اسلامی در ایران می‌پردازد. نگاه مقام معظم رهبری به سند چشم‌انداز حوزه‌های علمیه و نیز تدوین ملاک‌ها و تعاریف نهضت جنبش نرم‌افزاری و بررسی مدل‌های غیراسلامی و غیرایرانی پیشرفت از منظر بیانات معظم له نیز از جمله مهم‌ترین موضوعات قابل توجه در این بخش از کتاب است.
همچنین چیستی و چرایی تحول و نیز مدیریت این مقوله نیز از جمله موضوعاتی است که در این بخش از کتاب از منظر بیان رهبری انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفته است که یکی از مهم‌ترین چالش‌های روز کشور در عرصه کلان برنامه ریزی و مدیریتی به شمار می‌رود.
نهضت تولید علم را با توجه به نوع طبقه‌بندی و محتوای ارائه شده در درون خود در مجموع می‌توان یک کتاب مرجع به شمار آورد. کتابی که برای بسیاری از محققان و پژوهشگران عرصه علوم انسانی و نیز علوم تجربی می‌تواند به مثابه چراغ راه در جهت تدوین استراتژی کاری آنها قرار بگیرد.
--------------------
حمید نورشمسی
نظر شما