همدان شهر دباغخانه های فراموش شده

به گزارش خبرنگار مهر، چرم همدان به علت کیفیت و کمیت خاص آن مشهورترین و مرغوب ترین چرم در سراسر کشور شمرده می شد و آوازه کیفیت آن به کشورهای دیگر نیز رسیده بود.

در گذشته در شهر همدان سه دباغخانه شامل دباغخانه سنگ شیر، دباغ قانتور واقع در بلوار سفید آبی و دباغخانه آقایی واقع در بلوار سفید آبی فعال بود که متاسفانه پس از گذشت زمان دباغخانه سنگ شیر و قانتور به مرور تعطیل و از بین رفته اند.

بی تردید استفاده از چرم از زمان انسانهای نخستین رواج داشته و انسان اولیه برای محافظت از پاهای خود در مقابل سنگ و خار و خاشاک تکه پوستی سخت به دور آن می پیچید یا آب را در مشک نگهداری کرد و سپس به مرور زمان، دانش استفاده از چرم فزونی یافت و قبایل اولیه از چرم، چادر، بستر، زیرانداز، زره، افسار و کفش ساختند.

روایات تاریخی نشان می دهد که در زمان حضرت موسی مصریها چرم را برای ساختن دمپایی بکار می بردند ولی به علت کمیابی و ارزشمند بودن تنها فرعون ها از آن استفاده می کرد.

در همین خصوص همدان نیز از سالهای دور در این زمینه فعال بوده و صنعت چرم در استان همدان وجود داشته و رونق آن از سالهای 1340 به بعد بیشتر شده است.

در شهرهای ملایر و نهاوند نیز دباغخانه وجود داشته است

در گذشته، در شهرهای ملایر و نهاوند نیز دباغخانه وجود داشته و در همدان نیز دباغخانه سنگ شیر، قانتور و آقایی هر دو در چهارباغ سفیدآبی فعال بوده اند.

در حال حاضر فقط دباغخانه آقایی با سه حجره قدیمی به صورت نیمه فعال است و از پوستهای گاو و گوسفندی که از شهرهای استان به همدان منتقل می شوند، اندکی به مصرف کارگاه های شهر همدان می رسد و بقیه توسط تاجرهایی از تهران و تبریز به بازارهای بزرگ راه می یابد.

یک مقایسه کلی بین چرم دستی اصیل و مرغوب و چرم ماشینی، نشان می دهد که چرم دستی به علت طولانی شدن مدت عمل آوری و استفاده از مازوج و آرد جو در دباغی، نسبت به چرم ماشینی دارای کیفیت بسیار بالاتری است.

زیرا در تولید چرم ماشینی مدت عمل آوری، ظرف چند روز انجام می شود و برای دباغی کردن هم به جای مازوج از ماده ای به نام "استراک" استفاده می کنند.

چرم ماشینی در مقابل آب و آفتاب مقاومت چندانی ندارد

در نتیجه چرم ماشینی در مقابل آب و آفتاب مقاومت چندانی ندارد ولی چرم دستی دارای مقاومت بسیار بالایی در مقابل آنهاست.

به همین دلیل از چرم ماشینی فقط برای ساخت کیف و کفش و کارهای ظریف استفاده می شود و به وسیله ماشینهای مخصوص و برحسب واحد "پا" اندازه گیری و به فروش می رسد.

اما از چرم دستی در مواردی مانند ساخت ملزومات احشام، حیوانات، وسایل شکار، بعضی وسایل کشت و زرع و قاب خشاب استفاده می شود و بر حسب واحد کیلوگرم به فروش می رسد.

با این تفاسیر پرواضح است که هرچند تولید چرم سنتی زحمت بسیار دارد اما آنچه مسلم است اینکه دوام و استقامت کالای تولیدی این چرم بیشتر خواهد بود و به زحمت آن می ارزد.

بر همین اساس ناگفته پیداست که توجه به دباغخانه ها که خود علاوه بر حفظ اصالت تولید چرم یادگاری از دوران گذشته محسوب می شود، نه تنها مانع از فراموشی این صنعت می شود بلکه روند تهیه چرم در این مراکز به قدری تعجب برانگیز است که گردشگران را حتی برای دیدن آنچه در گذشته کسب و حرفه مردم نامیده می شده است به همدان فرامی خواند.

........................

گزارش: طاهره شهابی