پیش از پرداختن به حوادث سال 1965 باید نگاهی به انتفاضه فوریه 1921این کشور هم داشته باشیم. با وجود آنکه دولت استعمارگر انگلیس تلاش زیادی برای حمایت از دولت دست نشانده خود از خانواده آل خلیفه انجام داد، اما مردم این کشور حاضر به پذیرش این حاکم نشدند وهمواره آنرا نامشروع دانستند.
در مقابل دولت دست نشانده نیز بر دامنه فشارهای خود افزود به نحوی که برای هر فرد شیعی ساکن بحرین مالیات های مختلفی را اعمال ودر صورت ناتوانی در پرداخت، وی را دستگیر و برای بیگاری به یکی از شیوخ آل خلیفه می سپردند.
این فشارها دست به دست هم دادند تا مردم بحرین اعتراضات خود را علیه این ظلم وستم گسترش دهند.
دولت انگلیس که به تازگی با قیام سال 1920 مردم عراق از این کشور اخراج شده بود، تلاش کرد تا با کشاندن شیعیان به پای میز مذاکره با شیخ "حمد آل خلیفه" حاکم وقت بحرین به نحوی این اعتراضات را فرونشاند.
اما فتوای تعداد زیادی از علمای بحرین که با تأسی از قیام تنباکو در ایران مذاکراه با انگلیس و دولت دست نشانده اش را تحریم کرده بودند، دولت استعمارگر انگلیس را به شدت به چالش انداخت.
استعمارگران برای فرار از این شکست قوانین جدیدی را وضع و به مزدوران خود دستور دادند مؤسسات لائیکی جهت کاهش تاثیر موسسه قدرتمند دینی وبخصوص ساختار دینی شیعیان در این کشور تاسیس کنند. در کنار آن با تشکیل دادگاه های دولتی ولغو دادگاه های دینی تلاش کردند تا دامنه نفوذ روحانیون شیعه را در جامعه محدود نمایند.
شیخ حمد هم که به شدت از تعبیت اکثریت شیعیه این کشور از حکم علما در تحریم تعامل با دولتش عصبانی بود با چراغ سبز انگلیس به شهرها و روستاهای شیعه نشین کشورش حمل کرد تا با به خاک وخون کشیدن شیعیان فشاری مضاعف را بر روحانیون وارد آورد.
این مسئله باعث شد تا شیعیان نیز با اجازه علمای دین به مقابله با این تجاوز پرداخته وضربات سهمگینی را بر پیکره نظامیان آل خلیفه وانگلیسی وارد کنند، با گسترش پیروزی های شیعیان در مقابل تجاوز آل خلیفه نمایندگان دولت انگلیس در بحرین مجبور به درخواست کمک از لندن شدند ودر این راستا ناوهای "کروکس" و "تریاد" از سوی دولت استعمارگر و با هدف سرکوب این قیام به سواحل بحرین اعزام کند.
انتفاضه 1956
همانطور که در قسمت های قبل اشاره کردیم، در این دوره شاهد شکل گیری طیف های سیاسی به شکل کلاسیک آن در کشور بحرین بودیم.
این سال ها شاهد شکل گیری دو جریان بود که یکی از آنها به رهبری علمای دین، به طور کامل دولت آل خلیفه را نامشروع وبا تکیه بر اصول دین مبین اسلام خواستار بازگرداندن خلافت به صاحبان اصلی آن بود، در حالی که جریان سیاسی دیگر با هدایت روشنفکران بحرینی به دنبال تحولاتی در چارچوب آنچه که در مصر وسوریه و... رخ داده بود می شد. تلاقی هدف دو جریان در نامشروع دانستن دولت آل خلیفه باعث شد تا دو جریان تلاش های منسجمی را برای انجام تغییرات در کشور آغاز کنند.
طوایف شیعه وسنی بحرین در سال 1954 در نشست مشترکی که در مسجد (الخمیس) منامه برگزار شد، یکصد نفر از شخصیت های دو طایفه را به عنوان نمایندگان مردم در مجلس مؤسسان انتخاب کرد سپس چندی بعد و دقیقا در31 اکتبر 1954 این مجلس در منطقه "سنابس" واقع در غرب منامه تشکیل جلسه داد وهیئت اداری متشکل از پنجاه شخص را انتخاب واز میان افراد مذکور هم شورای اجرای هشت نفره ای برگزیده شدند تا در رابطه با خواسته های مردم با ال خلیفه گفتگو نمایند.
اما دولت که از مواضع علمای اسلامی در نامشروع توصیف کردن دولت آل خلیفه بشدت عصبانی بود به خواسته های مردم اعتنای نکرد و در یک اقدام انتقام جویانه تشکل آنها را غیر قانونی اعلام کرد تا با این کار خود نامشروع شدن دولت توسط روحانیون را تلافی کرده باشد.
این کش وقوس باعث شد تا دولت استعمارگر انگلیس سال 1957 از " چارل. بلگریف" وزیرمختار خود در بخواهد تا این کشور را ترک کند وبه جای او فردی به نام "مستر اسمیت" را تحت عنوان منشی ویژه دولت به بحرین گسیل داشت.
در راستای این طرح به تدریج نیروهای انگلیسی از شهرها وروستاهای بحرین خارج ودر پایگاه نظامی المحرق مستقر شدند تا جای آنها را نیروهای نظامی وامنیتی خلیفه بگیرند ودستشان برای سرکوب مردم بازتر شود.
اقدامات امنیتی ماموران آل خلیفه به شکل غیر قابل تحملی افزایش یافت ومنجر به آن شد که در مارس 1965 گروه های مخالف در اعتراض به این اقدامات اعلام اعتصاب کنند.
تشکل های سیاسی ومردمی بحرین در این راستا سقف خواسته های خود را هم افزایش داده وخواهان ساختار پارلمانی برای فضای سیاسی کشور شده وآن را راهکاری برای خروج از هرج ومرج دانستند. دولت هم در مقابل این خواسته مشت آهنین خود را نشان داده وتعداد زیادی از رهبران تشکل های مردمی را دستگیر و روانه زندان کرد.
حضور یا عدم حضور در ساختار این اعتصاب ونحوه تعامل با ماموران آل خلیفه، در این دوره خاص تشکل های سیاسی فعال در صحنه بحرین را از یکدیگر متمایز کرد تا بعد از این رویکرد هر یک از این گروه ها نسبت به نحوه ترسیم آینده کشور از یکدیگر متمایز ودر این چارچوب دسته بندی گردند.
گرچه این انتفاضه به شدت توسط دولت خلیفه واستعمارگران انگلیسی سرکوب شد اما باید از آن به عنوان نقطه آغازین تحولات فکری جریانهای سیاسی در این کشور حوزه جنوبی خلیج فارس یاد کرد. به هر شکل بحرین شاهد انتفاضه های دیگری هم بوده که هر یک در برهه زمانی مربوطه به آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
نظر شما