به گزارش خبرنگار مهر، بی شک کتاب و کتابخوانی به عنوان سنگ زیربنای فرهنگ هر جامعه‌ای شناخته می‌شود و میزان اقبال مردم آن جامعه به مطالعه و کتاب، شاخصی برای سنجش رشد فرهنگی آنها به شمار می روند اما به راستی تا چه حد از ظرفیت غنی کتاب در جامعه ما بهره گرفته می شود، جای سئوال دارد؟
اما متاسفانه مردم ما با وجود منابع غنی در حوزه کتاب، از لحاظ سرانه مطالعه در وضعیت قابل قبولی نیستند که این امر می تواند دلایل زیادی از جمله کمبود کتاب و فضای کتابخانه ای، عدم تنوع در محتوای کتاب ها، توزیع ناعادلانه کتاب و کتابخانه ها، موفق نبودن در سیاست های ترویجی فرهنگ کتابخوانی و ... داشته باشد.
نباید گذاشت فاصله نسل فعلی و جدید با یار مهربان بیشتر از این شود
به هر روی دلیل آن هر چه باشد باید با برنامه ریزی کارشناسانه در شناسایی و رفع آن همت کرد تا فاصله نسل فعلی و جدید، بیش از این با یار مهربانی همچون کتاب بیشتر نشود.
در این رابطه مدیر کتابخانه های عمومی استان قم در گفتگو با خبرنگار مهر بر سالم سازی فضای شهری و ارتقای فرهنگ عمومی در جامعه تاکید کرد و بیان داشت: پایه و اساس فرهنگ سازی، علم آموزی است و مهمترین ترین ابزار علم آموزی کتاب است لذا کتاب از ابزارهای اصلی فرهنگ سازی به شمار می‌رود و باید برای توسعه فرهنگ مطالعه آن، بیش از پیش تلاش شود.
علی فریدونی تصریح کرد: تلاش در جهت افزایش عضو، امانت کتاب و ارتقای فرهنگ مطالعه مفید، رسالت اصلی نهاد کتابخانه های عمومی کشور است که در استان قم نیز در راستای تحقق این هدف گام های موثری برداشته شده است.
عضویت 43 هزار و 500 نفر در کتابخانه های عمومی قم
البته آمارها نیز این گفته را تصدیق می کند، چرا که در سال‌های گذشته به ویژه در سال 89 استان قم در زمینه جذب عضو و امانت کتاب توفیق خوبی داشته است. به طوریکه تا پایان سال 89، 43 هزار و 560 نفر در کتابخانه های عمومی عضویت داشتند و یک میلیون و صدهزار جلد کتاب به امانت رفته است.
همچنین آمارهای مقایسه ای به گونه ای بوده است که افزایش عضو در سال 89 به نسبت سال 88 نزدیک به 2 برابر و افزایش امانت کتاب نزدیک به 3 برابر رشد داشته ، همچنین در سال 89 نسبت به سال قبل از آن تعداد نسخه کتاب های موجود در کتابخانه های استان رشدی 146 درصدی داشته است.
به گفته کارشناسان امر این رشد را می توان به عواملی مهمی از جمله افزایش کتاب و تنوع آن در کتابخانه ها، اجرای طرح کتاب من، مکانیزه شدن خدمات، فراهم آوردن امکان دسترسی اعضا به اینترنت، تامین مقالات مورد نیاز آنها و تامین امکانات مورد نیاز مراجعان در حد نسبی، فضاسازی مناسب در کتابخانه ها نسبت داد.
به علاوه اقدامات گسترده فرهنگی و تبلیغی انجام گرفته که با استقبال نیز مواجه شده از جمله برگزاری مسابقات استانی، همایش ها، مسابقات کتابخوانی و ... از کارهای دیگری است که در این زمینه موثر بوده است.
طرح" کتاب من" از طرح های موفق در زمینه جذب عضو در کتابخانه‌ها
به گفته دکتر فریدونی طرح "کتاب من" از جمله طرح هایی است که می تواند نقش موثری در جذب عضو داشته باشد، زیرا وقتی مراجعه کننده احساس می کند که منبع مورد نیاز خود را می تواند از پایگاهی خاص تهیه نماید به حضور در کتابخانه ترغیب و تشوق می شود.
وی می‌گوید: این طرح متقاضی زیادی داشته به طوری که تا کنون تعداد4259 جلد کتاب سفارش خرید از طرف اعضا داشته و 976 جلد خریداری و ارسال شده است و تاکید می کند: لازم است که تدبیری اندیشیده شود تا سریعتر کتب مورد نیاز تهیه و برای درخواست کننده ارسال گردد.
قم شهر کتابخانه‌های غنی و گنجینه‌ای باارزش از کتب گرانبها
در خصوص فضای کتابخانه ای نیز باید گفت که قم شهر کتابخانه‌های غنی و گنجینه با ارزشی از کتب گرانبهاست چرا که کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی(ره) به عنوان سومین کتابخانه جهان اسلام، همچنین کتابخانه های ارزشمند دیگری از جمله کتابخانه آستانه مقدسه حضرت معصومه(س)، فیضیه، آیت الله العظمی بروجردی(ره) یا مسجد اعظم نیز در این شهر واقع است.
کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی(ره) با بیش از 4 هزار عضو، یک میلیون و 200 هزار جلد کتاب چاپی، 40 هزار جلد کتاب خطی و دارای چندین سالن مطالعه یکی از منابع ارزشمند مطالعاتی است.
اهمیت این کتابخانه بیشتر به دلیل وجود کتاب‌های خطی است که مرحوم آیت الله مرعشی نجفی با تحمل مشقات بسیاری موفق به جمع آوری آنها شده است که از جمله آنها می توان به قرآن کریم به خط کوفی از اواخر سده دوم و سوم هجری، نهج البلاغه شریف رضی اصلی ترین و کهنترین نسخه موجود در جهان، زبور حضرت داود با بیش از 800 سال قدمت به خط لاتین و دعاهای انجیل به خط لاتین که در هفت سده قبل بر روی پوست نوشته شده اشاره کرد.
همچنین کتابخانه آستانه مقدسه حرم حضرت معصومه (س) نیز که در سال 1331 به دستور حاج سید ابوالفضل تولیت تاسیس شد با دارا بودن کتب بسیاری در زمینه های مختلفی چون علوم قرآنی و تفسیر، حدیث، رجال و تراجم، تاریخ جهان، تاریخ ایران، تاریخ اسلام، فرق و مذاهب، اخلاق و معارف اسلامی، علوم تجربی، طب قدیم، پزشکی، اشعار، دائرة المعارف ها، کتب داستانی، لغت نامه ها، حقوق، علوم انسانی، فلسفه، ادبیات و عرفان، یکی از کتابخانه های ممتاز کشور محسوب می شود.
این کتابخانه علاوه بر این که در حال حاضر دارای کتب خطی و قرآن های خطی نوشته شده بر روی پوست، پارچه و کاغذ می باشد هر ساله از طریق کتاب های اهدائی، وقفی و همچنین خرید کتاب، تامین منبع می شود.
کتابخانه فیضیه نیز به دست حاج عبدالکریم حائری در سال 1309 بنا نهاده شد و قدیمی ترین کتابخانه قم محسوب می شود. این کتابخانه دارای 12 هزار جلد کتاب سنگی، 120 هزار جلد کتاب چاپی، 2 هزار و 700 جلد نسخه خطی، هزار جلد پایان نامه حوزوی و 120 عنوان مجله تخصصی حوزوی و علوم انسانی است و روزانه پذیرای تعداد زیادی از پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی می باشد.
چهارمین کتابخانه شهر قم از نظر قدمت نیز کتابخانه آیت الله بروجردی یا مسجد اعظم است که در سال 1340 تاسیس شد و دارای 100 هزار کتاب چاپ سنگی و 6 هزار و 814 جلد نسخ نفیس است و از آن جمله می توان به دست‌خط‌های مولفینی مثل صدر المتألهین، علامه مجلسی، سید حسین طباطبائی بروجردی و شرف الدین محمد مکی بن محمد عاملی و کتاب‌هایی مثل الشفا (سده ششم) و مصباح المتهجد (سده هفتم) اشاره کرد.
قم دارای 57 کتابخانه نهادی و مشارکتی
به جز این کتابخانه‌ها، در حال حاضر استان قم دارای 57 باب کتابخانه نهادی و مشارکتی است که البته این آمار تنها مربوط به کتابخانه‌هایی است تحت پوشش اداره کل کتابخانه‌های استان قرار دارد و تعداد واقعی کتابخانه‌های استان به مراتب بیش از این تعداد است.
استان نیازمند ۱۷ کتابخانه استاندارد جدید / ضرروت کمک خیرین کتابخانه ساز
اما به گفته مدیر کتابخانه‌های عمومی استان قم این تعداد کافی نیست و وی به نیاز استان در خصوص بهسازی و ساخت کتابخانه‌های جدید اشاره دارد و می گوید: با توجه به نیازسنجی‌های انجام گرفته استان نیازمند ۱۷ کتابخانه استاندارد جدید می‌باشد و این نیازسنجی نیز به مسئولین اعلام شده و پیگیری‌ها برای احداث آنها در حال انجام است.
فریدونی در این خصوص تاکید کرد: در راستای بهسازی و ساخت کتابخانه‌های بیشتر در مناطق و شهرهای مختلف تشکیل انجمن خیرین کتابخانه ساز و بهره مندی از ظرفیت آنها نیز ضروری به نظر می رسد.
اما وی معتقد است مهمترین اقدام انجام گرفته در مورد کتابخانه ها، طی چند سال گذشته در سطح استان پی گیری تصویب ساخت کتابخانه مرکزی و تخصیص بودجه برای آن بوده است.
مدیر کتابخانه‌های عمومی استان قم پروژه ساخت کتابخانه مرکزی را از جمله طرح هایی می داند که آرزوی هر کتابدار و هر دوستدار کتاب و کتابخوانی است، و در این خصوص تصریح می کند: این آرزو در سفر سال گذشته مقام معظم رهبری به استان قم تحقق یافت و 50 میلیارد ریال اعتبار جهت احداث ساخت این کتابخانه اختصاص داده شد و با توجه به مشکل زمین در استان قم، جانمایی زمین به صورت جدی درحال پیگیری است که انشاء الله به زودی به نتیجه خواهد رسید.
عدم تحقق وعده شهرداری در جانمایی زمین کتابخانه مرکزی قم
البته ذکر این نکته در این جا ضروری به نظر می رسد که بر اساس مصوبات جلسه انجمن کتابخانه‌های استان در بهمن ماه سال گذشته شهرداری و شورای اسلامی شهر می بایست ظرف مدت دو هفته نسبت به تعیین مکان احداث این کتابخانه اقدام کنند که تا کنون عملی نشده است.
فریدونی در ادامه با بیان اینکه کتابخانه‌ها در گذشته تنها برای رفع نیازهای روزمره به کتاب طراحی می‌شد، تصریح کرد: کتاب‌های استان قم نیز تا حد زیادی از شاخص‌های کتابخانه‌های استاندارد از جمله متراژ بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ متر مربع، خدمات دهی به ۲۵ هزار نفر و فضای استاندارد فاصله دارند و کتابخانه‌های موجود استان، تنها به نیازهای محدود دانش آموزان و دانشجویان در سطح کتاب‌های عمومی پاسخ می‌دهند که با راه اندازی کتابخانه مرکزی، نیازهای تحقیقاتی و پژوهشی، محققان و پژوهشگران نیز در حد وسیح مرتفع خواهد شد و انشاءالله که بتواند در آینده به یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های علمی استان تبدیل شود.
وی پی گیری ساخت کتابخانه های محلی اعلام نیاز شده به استانداری را از دیگر فعالیت های در دست اقدام عنوان کرد و گفت: در این راستا پروژه کتابخانه شهدای نوبهار در سال گذشته با طرح توسعه شروع به کار کرد و با کسب موافقت نامه و تامین اعتبار سال 90 به مبلغ 2 میلیارد و 250 میلیون ریال به پروژه ساخت تبدیل شد.
مدیر کتابخانه های عمومی استان قم با بیان این که کتابخانه عمومی شهدای نوبهار در مساحت 2370 متر در سه طبقه و با زیربنای 2000 متر مربع احداث خواهد شد، افزود: همچنین کتابخانه عمومی شهرک فاطمیه با اعتبار 14 میلیارد ریال در منطقه 2 قم در زمینی به مساحت 1780 مترمربع در سه طبقه ساخته می شود و با تعاملات خوبی که درسطح استان وجود دارد امید است که در سال جاری و در سال های آینده گردش امور کتابخوانی از رونق بهتری برخوردار باشد.
پیشبرد امور کتابخوانی درگرو یک حرکت جمعی و بسیج همگانی
به هر روی پیشبرد امور کتابخوانی درگرو یک حرکت جمعی و بسیج همگانی است که همواره مورد تاکید مقام معظم رهبری(مدظله) نیز بوده است.
و در این بین نهاد کتابخانه ها به عنوان متولی کتابخوانی باید در جریان سازی این حرکت ملی پیش قدم باشد و یکی از ملزومات این حرکت ملی وجود کتابدارانی فرهیخته، متخصص و کارآزموده، دارای انگیزه و توان و پتانسیل بالاست که صد البته توجه ویژه به آنان از نظر ارتقاء یابی جایگاه حقوقی، اجتماعی ومعیشتی و... در پویش بسیج همگانی در امر ترویج کتابخوانی، اثری صد چندان خواهد داشت.
................................
گزارش از الهام رحیمی
نظر شما