اخلاق و معنویت در اشعار حافظ/ حافظ به مدارا با دشمنان دعوت می‌کند

دکتر سید یحیی یثربی به مناسبت روز بزرگداشت حافظ درباره ماندگاری و تازگی اشعار حافظ به خبرنگار مهر گفت: هنر عطیه و بخشش آسمانی و الهی است. این بخشش در زمینه‏های مختلف از نظر قدرت و عظمت فرق می‎کند. هنر در بعضی اشخاص خیلی قوی است و در بعضیها ظهور کمتری دارد.

وی افزود: بنابراین آنجاهایی که هنر ظهور نیرومندی داشته باشد دو خاصیت دارد یکی اینکه این هنر، هنرهای دیگر را تحت الشعاع قرار می‏دهد  مثل خورشیدی که ستاره‏های دیگر را در پوشش خود فرا می‎پوشد و بیش از آنها جلوه می‎کند.

استاد بازنشسته فلسفه و عرفان اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: خاصیت دوم هنر برتر این است که ماندگار می‎شود. یعنی این تأثیر را نه تنها در زمان خود بلکه در زمانهای دیگر هم خواهد داشت، که نه تنها زمان خود را تحت الشعاع قرار می‎دهد بلکه آثار زمانهای دیگر را نیز تحت الشعاع قرار می‏دهد. ماندگاری حافظ به خاطر همین است که جلوه‏ای برتر از هنر که همان بخشش خداوندی است در حافظ ظهور و تجلی یافته است.

این محقق و پژوهشگر حوزه فلسفه و عرفان اسلامی یادآور شد: اینچنین نیست که هرکسی که تلاش کند حافظ بشود، این لطف سخن را خدا به حافظ داده و این نعمتی خداداد برای حافظ است. بنابراین حافظ باطنی دارد که این اعطای الهی و باران رحمت هنر را به گلزاری تبدیل می‎کند که جاودانه است و می‏درخشد.

یثربی در مورد دلایل ماندگاری اشعار حافظ نیز گفت: بخاطر اینکه باطنی داشته که این بخشش و اعطای الهی در او توانسته به صورت برتر جلوه کند و دیوان کوچکی دارد که دیوانهای 5 و 10 برابر او هم داریم ولی حافظ مانده و بخاطر همین اثر و هنرمندی اوست که توانسته با زبان عادی زبانی که کوچکترین چرخش اصطلاحی در او نیست یعنی به زبان عادی مردم کوچه و بازار اشعارش را بسراید. می‎گوید آنان که خاک را به یک نظر کیمیا کنند همه این مصرع را می‎فهمند من در کتابم "آب طربناک" که درباره حافظ است هیچ یک از اشعار حافظ را توضیح و شرح ندادم البته بعضی از اشعار که به زبان محلی و یا عربی است نیاز به توضیح دارد.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: در دیوان حافظ بیتی که بتوان آن را معنی کرد وجود ندارد. این اشعار همه فهم هستند البته  ایهامهای دارند که بی نظیر‏ند. یعنی صنایع بلاغی و بیانی خیلی ظریفی را بکار برده است که معلوم می‏شود این کار فقط از او برمی‏آید.

یثربی در مورد سوق دادن جامعه به معنویت با خواندن اشعار حافظ نیز گفت: ما نباید از دیوان حافظ انتظار داشته‎ باشیم که بیاید در جامعه جای همه چیز را بگیرد. معنویت جامعه یعنی داشتن ایمان، صفا و صداقت در یکایک افراد جامعه که به هزار چیز وابسته است. ما باید همه آن هزار چیز را تجهیز کنیم تا به آن برسیم والا اگر در آنها اخلال کنیم از دست حافظ و حتی قرآن هم که ماندگارترین و جاویدترین آیین الهی است بهره‏ای نخواهیم برد.

وی یادآور شد: ما ده‏ها عامل اخلاق و معنویت داریم پیشاپیش همه آنها قرآن و دین اسلام قرار دارد و بدنبال آنها همین کتابهای اخلاق و روایات و احادیث معصومین(ع) است. در کنار اینها ادبیات سرشار از اخلاق داریم برای مثال حافظ به ما راهنمایی می‏کند که با دوستان با مروت و با دشمنان با مدارا رفتارکنیم .