لوله های آب مهمان جدید شهر تاریخی بیشاپور/ احتمال دور شدن از ثبت جهانی

به گزارش خبرنگار مهر، آثار تاریخی همواره در معرض فرسایش و آسیب قرار دارند. این آسیبها ممکن است در پی عوامل طبیعی رخ دهند و یا عوامل انسانی روند فرسایش را تسریع کنند.

در بخش عوامل انسانی یکی از مواردی که همواره بناهای تاریخی را در معرض آسیب قرار می دهند عملیاتهای عمرانی است که چنانچه با کار کارشناسی و علمی همراه نباشد موجب تخریب بناهای میراثی و تاریخی می شود.

شهر تاریخی بیشاپور نیز ازجمله این بناهاست که امروزه عملیات لوله گذاری آب به عنوان یکی از تهدیدات جدی فرسایش و تخریب، پیش روی بیشاپور قرار گرفته است.

عضو شورای مرکزی انجمن هم اندیشان جوان شهرستان کازرون در این خصوص به خبرنگار مهر گفت:منطقه تنگ چوگان با دارا بودن شش نقش برجسته منحصر به فرد دوران ساسانی و وجود قلعه دختر و همچنین مشرف بودن این تنگه باستانی به مجموعه باستانی بیشاپور، به عنوان یکی از مناطق بسیار حساس تاریخی در ایران محسوب می شود اما با وجود این همه حساسیت تاریخی، طی سالهای گذشته تهدیدهای متعددی را به چشم دیده که هر کدام از آنها تأثیرات نامطلوبی را در شاخصهای تاریخی محوطه برجای گذاشته است.

محسن عباسپور افزود: عمده ترین این تهدیدها هم ناشی از عبور خطول انتقال نیرو و همچنین راهسازی بوده که مصادیق متعدد از تخریبها را از خود برجای گذاشته اند.

وی اظهار داشت: احداث پل فلزی بر روی رودخانه شاهپور که منجر به از بین رفتن یک "بند باستانی" مربوط به انتقال آب به معبد آناهیتا شد و همچنین عبور تاسیسات آب از کانال روباز آب به سمت کازرون که منجر به از بین رفتن برخی آثار موجود در قسمتهای شمالی شهر باستانی بیشاپور شد.

عباسپور افزود: علاوه بر این جاده سازی اخیری که در قسمت شمالی تنگ چوگان در دستور کار دستگاه های اجرایی قرار گرفته از جمله تهدیدهایی بودند که طی سالیان گذشته در مقابل دیدگان مسئولان و کارشناسان میراث فرهنگی و با فشارهای متعدد دستگاه های اجرایی دنبال شده است.

عضو شورای مرکزی انجمن هم اندیشان جوان شهرستان کازرون ادامه داد: در حالیکه کمتر دیده شده دستگاه اجرایی حاضر شود ضمن پایبندی به اصول حفظ میراث، طرحهایی را طراحی و اجرا کند که آسیبی را به محوطه های تاریخی و از جمله آنها تنگ چوگان و بیشاپور وارد نیاورند تا آنجا که در تازه ترین این طرحها، انتقال یک خط لوله آب از چشمه ساسان به سمت شهر کازرون در دستور کار دستگاه های ذی ربط قرار گرفته است.

وی تصریح کرد: از گذشته سه خط انتقال آب، آب چشمه ساسان را به نقاط دیگر منتقل می کردند اولین آنها آبی بود که بر روی نقوش برجسته تنگ چوگان حرکت کرده و آسیبهایی را به نقوش وارد آورده بود و در سال 45 توسط دکتر سرفراز تغییر مسیر داد و با استفاده از لوله های دفنی، این آب به روستاهای پایین دست بیشاپور منتقل شد.

عباسپور ادامه داد: به جز این خط، دو خط عمده دیگر هم در تنگ چوگان وجود دارد که یکی از آنها آب را به تاسیسات آبی بوشیگان انتقال داده و از آنجا به بوشهر پمپاژ می کند و خط دیگر هم آب چشمه ساسان را به روستاهای اطراف کازرون منتقل می کند.

وی گفت: خطی که آب چشمه ساسان را به روستاهای حاشیه کازرون منتقل می کند به دلیل روباز بودن و استفاده از کانالهای سیمانی، اتلاف آب فراوانی داشته و این مسئله منجر شده که سازمان آب منطقه ای فارس تصمیم به اجرای یک خط لوله به جای کانال روباز آب کند تا از اتلاف آب جلوگیری شود.

عضو شورای مرکزی انجمن هم اندیشان جوان شهرستان کازرون اظهار داشت: در کنار اجرای این لوله گذاری و بر اساس آنچه که در اسناد مناقصه قید کرده، این سازمان قصد احداث یک ایستگاه پمپاژ را هم دارد.

وی افزود: احداث ایستگاه پمپاژ با در نظر گرفتن اینکه قطر لوله های جدید 60 سانتیمتر خواهد بود، خود به خود حکایت از افزایش میزان بهره برداری از آب موجود در چشمه ساسان را دارد و باتوجه به اینکه جریان آب باقی مانده در تنگ چوگان، پایین ترین میزان خود را طی چند دهه گذشته دارد بدون تردید این کار موجب کاهش چشمگیر دبی آب باقی مانده در این محوطه باستانی خواهد شد و با حذف این آب چشم انداز طبیعی و باستانی محوطه تنگ چوگان و بیشاپور نیز از بین خواهد رفت.

عباس پور گفت: در این خصوص باید توجه داشت یکی از علل احداث شهر باستانی بیشاپور در این منطقه، وجود رودخانه و چشمه های متعدد بوده و در صورت ادامه روند بهره برداریهای بی رویه از این منابع آب، در گام نخست یکی از هویتهای ساختاری شهر بیشاپور را حذف خواهیم کرد.

وی اظهار داشت: همچنین از سوی دیگر باید در نظر داشت لوله گذاریهای جدید آب در محوطه ای بسیار حساس به لحاظ تاریخی در حال انجام است تا آنجا که مثلاً در بخشی از اجرای این عملیات، فاصله محوطه کارگاهی با یکی از نقش برجسته های موجود در تنگ چوگان حدودا 10متر خواهد بود از این رو بدون شک تردد ماشین آلات مربوط به حمل و لوله گذاری در این محدوده خود به خود اثرات نامطلوبی را از خود به جا خواهد گذاشت.

عضو شورای مرکزی انجمن هم اندیشان جوان شهرستان کازرون ادامه داد: از دیگر تهدیدهای بالقوه ای که این لوله گذاری به دنبال دارد، حساسیت زیاد در مسیر انتخاب شده است تا آنجا که حدود یک کیلومتر از کانال روباز فعلی دقیقا در حریم درجه یک آثار بیشاپور قرار دارد که در زمان اجرای پروژه و تردد ماشین آلات مربوطه و همچنین با توجه به سوابق متعدد موجود، ممکن است آسیبهای فراوانی را به آثار مدفون در زیر خاک وارد آورد.

وی افزود: از این رو لوله گذاری در این کانالهای روباز و یا در کنار آنها، علاوه بر آنکه این کانالها و خط انتقال آب را به صورت میهمانی دائمی برای بیشاپور در خواهد آورد خسارتهای جبران ناپذیری را هم برای آثار بیشاپور در پی خواهد داشت.

عباس پور تصریح کرد: علاوه بر اینها مسیر لوله گذاری پس از عبور از بیشاپور، از محوطه باستانی "سرآب دختران" نیز عبور می کند که در این محوطه نیز آثار مربوط به دوران ساسانیان را داریم و حساسیتهای بالایی تاریخی نیز در این محوطه وجود دارد.

وی گفت: باید تاکید شود چنانچه دستگاه اجرایی مربوطه لوله گذاری را از محدوده خارج از حریم بیشاپور آغاز کرده و ایستگاه پمپاژ آب جدیدی را اضافه نکنند و حتی به دنبال منابع آبی دیگری برای تزریق به این خط لوله به جای استفاده از چشمه ساسان باشد، به طور حتم تأثیرات مثبت فراوانی را برای اهالی منطقه به دنبال خواهد داشت اما نادیده گرفتن این مسائل باعث خواهد شد یک خط انتقال نیروی دیگر نیز از بیشاپور عبور کرده و زخمی به زخمهای کهنه این سرزمین 1700ساله وارد کند.

عضو شورای مرکزی انجمن هم اندیشان جوان شهرستان کازرون اظهار داشت: سرزمینی که براساس وعده های داده شده قرار است در سال 2013 به عنوان کاندیدای ایران برای ثبت در فهرست آثار جهانی به یونسکو معرفی شود و بدون تردید این دست از خطوط انتقال نیرو در آن، امتیازهای منفی فراوانی را برای بیشاپور و احتمال دور ماندن آن از ثبت در فهرست آثار جهانی به دنبال خواهد داشت.