زلزله همچنان در کمین/ ساخت و سازهای شهری در ایران استاندارد نیست

به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، جمعیت شهری ایران در طول چند دهه اخیر حدود 26 برابر افزایش یافته در حالی که جمعیت روستایی رشد سه برابری را تجربه کرده و این در حالی است که پیش بینی می شود جمعیت شهری کشور تا پایان سرشماری عمومی نفوس و مسکن امسال از مرز 75 میلیون نفر نیز بگذرد و روز به روز بر جمعیت شهری در کشور افزوده شود.

مطالعه شاخص ها و بررسی آمارهای موجود نیز در سایر زمینه ها از جمله اقتصاد و انرژی می تواند مسئله مدیریت و عمران شهری را به عنوان یکی از اصلی ترین و اثرگذارترین عامل ها در راه توسعه پایدار کشور مطرح کند و توجه به این مهم به عنوان یکی از نیازهای اصلی در کشور مطرح کرد.

با نیم نگاهی به وضعیت شهرهای کوچک و بزرگ از منظرهای مختلف از جمله مسکن، حمل و نقل، انرژی و حوادث غیرمترقبه می توان اهمیت توجه لازم و کافی به مسئله عمران شهری را یافت و با ایجاد فرصت های مناسب برای تبادل اطلاعات و ارائه یافته های پژوهشی در زمینه عمران شهری مثمرثمر واقع شد.

ایمنی و چگونگی ساخت و سازهای بی رویه در شهرها، شهرسازی ها و حتی ایجاد شهرهای جدید در کشور در چند سال اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است زیرا کشور ما در منطقه ای از کره زمین قرار دارد که از نگاه زمین ساختی و لرزه‌ خیزی بسیار نا آرام و پرتحرک است و تجربه نشان داده که وقوع هر زلزله شدید در ایران ضایعات جانی و مالی فراوانی را به همراه خواهد داشت.

با توجه به آمار موجود به طور متوسط در پهنه ایران بزرگ سالانه یک زلزله با بزرگی شش ریشتر و هر 10 سال یک زلزله با بزرگی هفت ریشتر به وقوع پیوسته و سالانه حدود 200 زلزله کوچک و بزرگ در گوشه و کنار این سرزمین رخ می‌دهد که حاکی از لرزه‌ خیزی شدید این ناحیه از کره زمین است و همین امر باعث توجه ویژه به مقاوم سازی سازه های شهری و بهبود بافت های فرسوده می شود.

باتوجه به وجود بافت قدیمی شهرهای ایران، وقوع زلزله می تواند تلفات زیادی در این منطقه به همراه داشته باشد و به علت وجود گسل ها در نزدیکی مناطق مسکونی، رعایت استانداردهای مقاوم سازی در امر ساخت و سازها ضروری است و بهتر است به جای صرف اعتبارات در زمینه تزئینات و اقدامات روبنایی ساختمان نسبت به رعایت نکات فنی در ساخت و سازها حساسیت بیشتری به خرج داد.

70 درصد موقعیت کشور در معرض زلزله است

رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در گفتگو با خبرنگار مهر و با اشاره به موقعیت کشور در خصوص وقوع زلزله گفت: موقعیت ایران به گونه ای است که 70 درصد از مناطق کشور زلزله خیز هستند و ریسک وقوع زلزله در شهرهای کشور بسیار بالا است و به همین دلیل باید به این بخش بیش از هر موضوع دیگری حساسیت نشان داد.

منصور ضیایی فر افزود: در 30 سال اخیر ایران شاهد پیشرفت قابل توجهی در تولید علم بوده است اما در زمینه ساخت و سازهای شهری و شهرسازی پیشرفتی نداشته و از دستاوردهای علمی به خوبی استفاده نمی شود و به همین دلیل نمی توان ادعا کرد که میزان پیشرفت در ساخت و سازهای استاندارد شهری هم مناسب بوده است.

وی اظهار داشت: در حال حاضر ساختمان های مسکونی و سازه های شهری با کمترین نظارت ممکنه در حال ساخت هستند و بدون رعایت آیین نامه های شهرسازی سازه های ناامن و ضعیفی در کشور ساخته می شود که در مقابل زلزله و حوادث غیر مترقبه هیچگونه استحکامی از خود نشان نمی دهند.

استحکام بخش زیادی از سازه های ساخته شده در کشور استاندارد نیست

عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله کشور ادامه داد: در چند سال اخیر از نظر معماری ساختمان ها پیشرفت قابل محسوسی داشته اند اما تنها نقطه ضعف این سازه ها بحث نظارت بر ساخت آنها است و تعدادی از ساختمان های کشور در معرض زلزله قرار دارند.

ضیایی فر یادآور شد: بحث مقاوم سازی ساختمان ها و ایمن سازی آنها در مقابل زلزله چند سالی است در کشور دنبال می شود و تاحدودی موفق نیز بوده است و این نشان از توجه ویژه به عمران شهری و شهرسازی از لحاظ افزایش کیفیت فنی ساختمان های امروزی دارد که البته باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

وی با اشاره به این مطلب که زلزله از حوادث طبیعی است و راه مقابله با آن فقط مقاوم سازی ساختمان های موجود و بناهای در حال ساخت است، بیان کرد: این کار همت مسئولین شهر، مهندسین معمار و ناظر، کارفرمایان و اساتید و کارگران ساختمان ساز و خود اقشار مختلف مردم را می طلبد.

رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در خصوص استفاده از مصالح مرغوب و استاندارد نیز گفت: کارفرمایان آگاه باید از مهندسان ناظر، مجدانه بخواهند که بر ساخت و ساز نظارت لازم را داشته باشند و مهندسان ناظر نیز با شناخت عمیق از مسئولیت خطیر خود، رسالت خویش را به نحو شایسته انجام دهند.

ضیایی فر اقدام برای مقاوم سازی ساختمان های قدیمی را کاری مشکل، با هزینه بالا دانست و افزود: می توان با نصب ستون، اجرای فنداسیون و کشیدن کلاف های فلزی، درصدی از این ساختمان ها را در مقابل خطرات احتمالی زلزله مقاوم کرد ولی این کار کافی نیست و باید اقدامات بهتری در این خصوص انجام شود.

توسعه عمران شهری نیازمند تغییر فرهنگ مردم است

رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کردستان نیز در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: برای توسعه مدیریت در عمران شهری نیاز به تغییر فرهنگ در بین مردم و مسئولان امری ضروری است و دولت و بخش خصوصی بدون مشارکت مردم نمی تواند در این بخش اقدامی قابل توجه را اجرایی کند.

جمال مشتاق اظهار داشت: نهادینه کردن نظارت و مدیریت شهرداری در ساخت و سازهای منازل مسکونی در بین مردم در راستای توسعه و هدفمند کردن عمران شهری موثر است و در کنار این شهرداری و سایر نهادهای مسئول نیز باید با حساسیت و دقت بیشتری موضوع ساخت و سازها را دنبال کرده و برآنها نظارت کنند.

وی با بیان اینکه اعمال نظر مردم در حیطه فضاسازی ساختمان های مسکونی باعث ایجاد چهره نامناسب شهری می شود و میزان استحکام بناها را نیز کاهش می دهد، بیان کرد: تغییر فرهنگ ها در راستای اعمال مدیریت شهرداری بر ساخت و سازها نیاز به برنامه ریزی بلند مدت دارد.

رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کردستان با اشاره به اینکه نبود برنامه مشخص در طرح ها و پروژه های شهری، تصمیم گیری های ساخت و ساز را سخت می کند، بیان کرد: نیازهای شهری برجسته است و نبود سه عامل عدم وجود طرح جامع شهری، عدم تخصیص منابع بهینه و عدم تصمیم گیری درست رسیدن به جامعه هدف را به تعویق می اندازد.

مشتاق مدیریت اجتماعی و جامع بودن طرح های عمرانی را نیازمند مدیریت و نظارت فنی و مهندسی دانست و ادامه داد: در حال حاضر در شماری زیادی از شهرهای کشور طرح جامع و هدفمند وجود ندارد و به همین دلیل ساخت و سازها بیشتر سلیقه ای و نظارت جامعی روی آنها وجود ندارد.

نظارت جامع بر ساخت و سازها نیازمند مدیریت جامع شهری است

همچنین شهردار سنندج در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به لزوم نهادینه کردن مدیریت جامع شهری در راستای افزایش نظارت بر ساخت و سازها و همچنین رعایت مسائل فنی و عمرانی گفت: اجرای طرح های عمرانی نیازمند اعمال مدیریت شهری جامع و برنامه ریزی کلان در کشور است.

مهدی حسام شریعتی اظهار داشت: به علت نبود نظارت و مدیریت در مهاجرت روستاییان به شهرها در سال های قبل و نبود مدیریت جامع شهری در ساخت و سازها در حال حاضر اعمال مدیریت مناسب و جامع بر بحران های ایجاد شده مهم و تنها راه نجات از شرایط فعلی است.

وی با بیان اینکه در ادامه مهاجرت به شهرها ساخت و سازهای غیرقانونی در شهر افزایش پیدا کرده است، افزود: مردم برای برطرف کردن نیاز اولیه خود یعنی ایجاد مسکن معضل بزرگ در ناهماهنگی شهرها را به وجود آوردند و برای برطرف کردن این معضلات باید مدیریت جامع شهری اعمال شود.

شهردار سنندج با اشاره به اینکه رفع نیاز مسکن برای جمعیت جوان بسیار مهم و یک نیاز ضروری و اولیه به شمار می رود، اظهار داشت: نیاز مردم به مسکن تا سال ها ادامه دارد و بسیاری از زمین های شهرهای مختلف کشور در نتیجه اجرایی شدن طرح های عمرانی صرف ساخت مسکن می شود.

حسام شریعتی با بیان اینکه مهندسی و عوامل فنی در طرح های عمرانی خوب اجرا می شود، افزود: حضور ادارات و سازمان های دولتی مختلف در ساخت و سازها، اعمال قوانین محدود کننده طرح ها برای شهرداری و تراکم در ساخت و سازها توسط مردم زیبایی شهر را از بین می برد.

براساس آمارهای منتشر شده از سوی مرکز زمین شناسی ایران تمام شهرهای بزرگ کشور بر روی گسل های قدرتمند و یا حوالی آنها قرار گرفته اند و از 678 شهر کشور فقط 20 شهر از نظر زلزله کم خطر بوده و اکثر روستاهای کشور نیز با وقوع زلزله 5 درجه ریشتر و شهرها با زلزله 6 درجه ریشتر به شدت آسیب می بینند و به همین دلیل به نظر می رسد که اعمال نظارت بیشتر در حوزه ساخت و سازهای شهری و مقاوم سازی بناهای فعلی یک نیاز جدی و ضروری است.

تلاش برای مشارکت مردم و همچنین اعمال مدیریت واحد و یکپارچه بر روند شهرسازی در کشور از جمله دیگر مواردی است که همواره از سوی کارشناسان مسائل شهری مطرح و مورد تاکید قرار گرفته که البته مدیریت واحد و جامع شهری سالهاست که در کشور مطرح و همچنان در حد یک حرف باقی مانده است و امروزه شمار زیادی دستگاه و سازمان دولتی در این بخش فعالیت می کنند و هر کدام نیز بر اساس برنامه ها و اهداف کاری خود در حوزه شهری ورود پیدا می کند.

جدی گرفتن خطر وقوع زلزله در کشور و تلاش برای رفع مشکلات و معضلات پیش رو می تواند در صورت بروز هر گونه حادثه ای میزان خسارت های مالی و جانی را در این بخش کاهش دهد البته به شراط اینکه شرایط برای جلب مشارکت و همراهی مردم در این حوزه نیز فراهم شود.

...................

گزارش: سروش حبیبی راد