مسجد جامع کرمان در معرض آبهای زیرزمینی/ نم زدگی شدید ستونهای شبستانها

به گزارش خبرنگار مهر، کرمان با بهره مندی از یک سابقه درخشان تاریخی، در هر کوی و برزن و گوشه و کنار خود برگی از تاریخ را ورق می زند؛ هم اینک وجود بناهای بی شمار و البته منحصر بفرد تاریخی در این استان پهناور از جمله شاخصه هایی است که همگان کرمان را با آن می شناسند.

اما با این وجود، بی توجهی به این بناها که قرنها پا برجا، روزگار گذرانده اند چیزی جز تخریب را به دنبال نداشته است؛ تاسف بارتر اینکه این وضع هم به یک رویه بدل شده بی آنکه کسی حتی خم به ابرو بیاورد.

مسجد جامع کرمان از نظر معماری و مذهبی جایگاه ویژه ای دارد

دراین میان شاید، وضعیت مسجد جامع کرمان که پیش از تاریخی بودن خود، یک بنای مذهبی است و در بین کرمانیها و غیر کرمانیها جایگاه خاصی دارد مسئله ای است که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت.

این مسجد در طول تاریخ وقایع بسیار بر خود دیده؛ در زمان حمله آقا محمد خان قاجار، چون مردم در آن متحصن شده بودند دستور داده شد تا سردر ایوان آن را به توپ ببندند که این کار خرابی بسیاری به بار آورد. به جز این، به روایت تاریخ، قتل مشتاق علیشاه هم در همین مسجد رخ داده است. از دیگر ناملایمتی هایی که مسجد جامع کرمان دیده، آتشی است که شاه پهلوی در مهرماه 57 به جان این مسجد و مردم انداخت؛ این مسجد تاریخی اما، آنقدر صلابت داشت که شعله های این آتش مهیب نتوانست از شکوهش بکاهد.

اما امروز، در سایه بی توجهی ها و سهل انگاری ها، آبی که از آتش ویرانگرتر شده، به جان این بنا و کاشیکارهای بی نظیرش افتاده و ما هم تنها به نظاره آن ایستاده ایم.

بحث بالا آمدن سطح آبهای زیر زمینی کرمان و تبعات ناشی از این پیامد گویی در کرمان فراموش شده است در حالی چند سال پیش این بحث در کرمان بسیار مورد توجه قرار گرفته بود و راهکارهایی برای مهار وضعیت کنونی اندیشیده شد و همچنین لزوم تسریع در تکمیل فاضلاب شهری به خصوص در بافت فرسوده شهر مورد توجه قرار داشت اما با وجودیکه آبهای زیر زمینی همچنان در ابنیه های تاریخی کرمان خودنمایی می کنند و بناهایی از جمله حمام باغ له له را به کلی نابود کرده اند و آب انبارها را مملو از آب فاضلاب کرده اند کمتر مورد توجه قرار دارند.

اما این پدیده در مسجد جامع کرمان هم اکنون به گونه ای پیش رفته است که موجب نگرانی مسئولان این مسجد شده است.

تاریخ مسجد جامع کرمان

به استناد روایتی که در کتاب "کرمان در گذر تاریخ" آمده، مسجد جامع مظفری کرمان در  سال 750 هجری قمری ساخته شده است؛ این روایت می گوید: پس از یکی از جنگ های امیر محمد مظفر (حاکم کرمان در زمان حکومت آل مظفر) شایعه شده که وی در جنگ کشته شده است اما فردای آن روز خبر رسیده که وی تنها زخمی شده و احوالش مساعد است. به استناد این روایت تاریخی، روزی که وی وارد کرمان شده مانند روز محشر بوده؛ مردم ازدحام کرده و صدای صلوات و شکرگزاری آنها به آسمان بلند شده که امیر هم به شکرانه نجات از مرگ و سلامتی خود، فرمان بنای مسجد جامع کبیر را صادر کرده است. گفته می شود فردای آن روز،  یعنی روزی که امیر به دارالحکومه کرمان وارد شده بنای مسجد جامع آغاز شده و اتمام آن پنج سال طول کشیده است.

این مسجد در ابتدا در خارج از شهر قرار داشته اما بعدها به دلیل وسعت ساخت و سازها در وسط شهر جای گرفته است. آن زمان نهر آبی هم از کنار این مسجد جریان داشته است.

در کنار معماری تحسین برانگیز و کاشیکاری های منحصر بفرد این مسجد، "سنگ آیینه" که به دیوار ورودی مسجد از خیابان مظفری نصب شده هم زیبایی این بنا را دو چندان کرده است اگر چه این سنگ که در گذشته مانند آینه شفاف بوده هم اینک این خاصیت خود را از دست داده است چرا که  گفته می شود زمانی انگلیسی ها اشخاصی را اجیر کرده بوده اند که این سنگ را سرقت ببرند ولی چون بسیار سنگین و بزرگ بوده، موفق نشده و تلاش آنها برای از بین بردن این سنگ بی نتیجه مانده است لذا شبانه روغنی را روی این سنگ مالیده اند که از آن پس، شفافی و صافی خود را از دست داده است.

کج شدن درب مسجد و نم زدگی شدید ستونهای شبستانها

اما این بنای تاریخی و مذهبی امروز چنان مهجور مانده که اگر روزی خبر فروریختن آن شنیده شد، جای تعجب ندارد؛ اگر همین حالا هم به مسجد جامع مظفری کرمان سر بزنید از همان گرد و غبار روی کاشیکاریهای سردر ورودی مسجد از سمت میدان مشتاق یا کاشیهای فروریخته سردر ورودی از سمت خیابان شریعتی، یا ستونهای داخل مسجد که به دلیل نم زدگی، گچ های آن را تراشیده و آجرهای زیرینآن نمایان شده، خود از حال و روز نزار این بنای با عظمت حکایت دارد.

این وضعیت را، حسین عزیزی زاده، مدیر موقوفات و مدیر داخلی مسجد جامع کرمان هم تایید می کند.

پمپ ها خاموش شود آب صحن مسجد را فرا می گیرد

وی در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن اشاره به وضعیت بالا آمدن سطح آب زیرزمینی در محدوده این بنا می گوید: در حال حاضر برای رفع این شکل، شهرداری کرمان چاههایی را حفر کرده و با استفاده از پمپ، آب را استحصال می کند.

وی ادامه می دهد: اگر پمپ ها به همین شکل، کار کنند تا حدودی سطح آب زیرزمینی که در محدوده مسجد بالا آمده، کاهش پیدا می کند اما به محض خاموش شدن پمپ ها، مجدد وضع همین خواهد بود.

عزیزی زاده تصریح می کند: تنها راه حل اساسی برای این مشکل احداث شبکه فاضلاب در منطقه است چرا که پمپ ها اگر یک ساعت کار نکنند دوباره مسجد گرفتار آبهای زیر سطحی می شود.

مدیر داخلی مسجد جامع کرمان در ادامه، به خسارات وارد شده به مسجد اشاره کرده و اظهار می دارد: زمین در ورودی های مسجد، در صحن و در دو طرف صفه ها به دلیل وجود این آب در حال فرونشست است.

وی می گوید: حتی در ورودیهای مسجد، به دلیل نم زدگی، کاشیهایی که در نوع خود در دنیا بی نظیر هستند در حال نابودی هستند.

عزیزی زاده اظهار می دارد: ستونهای داخل مسجد هم نم زده بود که گچ های اطراف آن را تراشیدیم تا رطوبت آجر زیر آن خشک شود.

کاشیکاریهای سر در مسجد جامع کرمان در حال ریزش است

وی با بیان اینکه مسجد جامع کرمان حدود 9 سال است که به دلیل بالاآمدن آبهای زیرسطحی دچار مشکل شده است می افزاید: الان دو سال است که شهرداری این پمپ ها را راه اندازی کرده و در کنار آن، خود ما هم یک موتورپمپ 50 اسب بخاری در محدوده مسجد تعبیه کرده و آب را خارج می کنیم.

مدیر داخلی مسجد جامع کرمان از بی توجهی میراث فرهنگی به این بنای تاریخی هم خبر داده و اظهار می دارد: نگهداری این مسجد وظیفه میراث فرهنگی است اما آن طور که باید، به این بنا رسیدگی نمی کنند.

وی می افزاید: کاشیکاری های سر در ورودی مسجد در حال فرو ریختن است که به راحتی این وضعیت قابل مشاهده است.

کارشناسان بازنشسته شدند کارگاه مرمت تعطیل شد

عزیزی زاده از راه اندازی و تعطیلی کارگاه مرمت مسجد جامع کرمان هم سخن به میان آورده و اظهارمی دارد: تا حدود دو سال پیش کارگاه ترمیم در مسجد وجود داشت که بعد از بازنشستگی کارشناسان آن، کارگاه تعطیل شد.

وی می افزاید: کاشیکاری های بسیار زیبای سر درب ورودی مسجد از سمت خیابان شریعتی حدود 15 سال است که کاملا فرو ریخته که هرچه برای مرمت پیگیری کردیم نتیجه ای حاصل نشده است.

مصوبه ای دولتی که روی کاغذ ماند

مدیر داخلی مسجد جامع کرمان از دستور ویژه رئیس جمهور برای رسیدگی به این بنا هم خبر داده و می گوید: در سفر هیئت دولت به کرمان این مسئله را با شخص رئیس جمهور درمیان گذاشته و نگرانی خود را از تخریب این بنای تاریخی به عرض ایشان رساندیم.

وی ادامه می دهد: رییس جمهور هم دستور داد تا کمیته ای ویژه برای پیگیری وضعیت مسجد جامع کرمان تشکیل دهند.

وی تصریح می کند: اما آن طور که گفته می شود، این ستاد فقط تشکیل شده و دیگر خبری از آن نشده است.

کاشی های مسجد سه سال غبارگیری نشده است

مدیر داخلی مسجد جامع کرمان ادامه می دهد: در زمان مدیریت پیشین میراث فرهنگی کرمان، طی جلسه ای، مقرر شد که مبلغی بالغ بر 80 میلیون تومان برای بهسازی مسجد جامع و شبستانها هزینه شود اما تاکنون این امر انجام نشده است.

وی همچنین می گوید: کاشیکاریهای این مسجد الان سه سال است که غبارروبی نشده و با وضعیتی که دارد زیبایی خود را از دست داده اند.

از طرح استحکام بخشی خبری نیست

عزیزی زاده اذعان می دارد: در سال جاری هم، گفته شده که طی جلسه ای که معاون عمرانی استاندار با مسئولین میراث داشته اند، میراث کرمان موظف شده تا طرحی برای استحکام بخشی شبستانهای مسجد ارایه کرده و بودجه ای را برای آن اختصاص دهد.

وی می گوید: مقرر شده که تا پایان شهریورماه این طرح ارایه شود اما با گذشت حدود دو ماه از شهریور هیچ خبری از این طرح و بودجه نشد.

وی اظهار می دارد: در این مدت تنها یک بار، مسئولین از مسجد جامع کرمان بازدید کردند و گفتند که بودجه برای مرمت این بنا کم است.

وی تصریح می کند: اما همین بودجه کم را هم هزینه نمی کنند تا کمی اوضاع بهتر شود.

عزیزی زاده می گوید: هر چه زودتر باید چاره ای برای نجات این مسجد تاریخی اندیشیده شود.

مسجد جامع کرمان یکی از مهمترین بناهای تاریخی این شهر کهن محسوب می شود و نماد آثار تاریخی و مذهبی شهر کرمان است از سوی دیگر بلند ترین برج ساعت ایران نیز در این مسجد بنا شده است آنچه که مردم متدین و دوستداران آثار تاریخی کرمان می خواهند انجام سریع طرح نجات بخشی مسجد است پیش از آنکه آبهای زیر زمینی صدمه جدی به این مسجد بزنند.