به گزارش خبرنگار مهر، جلسه نقد رمان «ظلمات» نوشته محمدعلی علومی، عصر پنجشنبه 8 دی با حضور حسن محمودی، فرحناز علیزاده و نویسنده اثر در فرهنگسرای اخلاق برگزار شد.
علیزاده در این برنامه گفت: در ادبیات بومی باید تمرکز علاوه بر زبان و مکان، روی لباسها، باورها، سنتها و موارد جزئی دیگر هم باشد. چیزی که علومی به زیبایی به آن اشاره میکند، باورهاست. نکته مهم در داستانهای بومی، زبان است. گاهی نویسندهها عینا لهجه و زبان محلی را در داستان میگنجانند و توجه ندارند که این کار شاید باعث سختخوانی شود. یکی از نکات مثبت کتاب «ظلمات» این است که درست است که برخی واژهها خاص هستند، ولی به قدری در متن جا افتادهاند که متوجه مفهوم آنها میشویم و احتیاجی به پانوشت وجود ندارد.
وی افزود: وقتی که در داستان، پا را از روستای خودمان فراتر میگذاریم و از سنتها و باورهایمان طوری استفاده میکنیم که شکل مدرن به خود بگیرد، میتوانیم اثری ماندگار و جهانی ارائه بدهیم. نه تنها «ظلمات» بلکه «سوک مغان» اثر قبلی علومی هم سرشار از بنمایههای اسطورهای است. به نظرم افرادی که این اثر را خواندهاند، به اهمیت نقش مار کفچهای، باد یا ترس از طبیعت در آن پی بردهاند.
این منتقد ادامه داد: به نظرم علومی بیان از اسطورهها را ضرورت میداند. این دغدغه خودآگاه برای بیان اسطورهها که موجب بازآفرینی به شکل امروزی میشود، بیدلیل نیست. نویسنده با دستمایه قرار دادن اسطورهها به سبک و سیاق جدید، میخواهد دوباره این اسطورهها را در زندگی ما زنده کند. داستان به سفر و تشرف هم اشاره دارد که از بنمایههای اسطوره هستند. برخی از نویسندهها، موضوعی را در داستانشان مطرح میکنند ولی از آن استفادهای نمیکنند. به همین دلیل است که داستانهای به اصطلاح بومی، زیاد موفق نیستند. اما علومی با آوردن بنمایههای اسطورهای در داستانش، به دنبال گذشته و تطابق دادنش با امروز است.
علیزاده افزود: این کار در داستان جا گرفته و به اصطلاح نشسته است. چون نویسندگان دیگر، ازاین عوامل فقط به این خاطر که بنمایه هستند، بهره میبرند. به لحاظ شیوه و تکنیک پرداخت، داستان با زاویه دوم شخص شروع میشود. این زاویه به نظر وجدان بیدار یک نویسنده است که در داستان حضور دارد و به او هشدار میدهد که از بعضی جهات به داستان لطمه زده است. از راوی دوم شخص زمانی استفاده میشود که شخصیت خودش قادر به بیان مطلبش نیست. یک جای دیگر هم از این راوی استفاده میشود و زمانی است که یک نفر بخواهد به فرد دیگری نهیب بزند. در این زمینه یا آقای علومی توجهی نداشته است و یا به اصطلاح از دستش در رفته است.
وی گفت: گاهی تغییر دیدگاه و پرشها مخصوصا در انتهای کار، آنقدر رفت و برگشت دارد که خواننده از خود میپرسد چرا؟ برخی مقاطع داستان، تغییر دیدگاه بیدلیل دارند که خواننده را هنگام مطالعه آزار میدهد. البته این مشکل در اواخر رمان وجود دارد و منظورم تمام طول رمان نیست. این رمان حاوی صحنههای ماندگار است و وقتی من مخاطب چشمم را میبندم، صحنههای قشنگی از این داستان را پیش چشمم میبینم. یک نکته مهم دیگر این که آقای علومی از عنصر گوتیک بسیار خوب بهره میبرد.
علیزاده در پایان گفت: «ظلمات» خرده روایت زیاد دارد که گاه بیدلیل جا به جا میشوند. گاهی این خرده روایتها اصلا بیدلیل بیان میشوند و به نظر حضورشان بیهوده میآید.
در ادامه این برنامه علومی گفت: امروز در این جلسه، خیلی به شوق و وجد آمدم و تشویق به کار کردن شدم. از این به بعد بیشتر کار خواهم کرد و بیشتر مینویسم. هنر و ادبیات جدید 100 سال است که به وجود آمده است و ضعفهای ادبیات ما در این دوران جدید، کم کم در حال برطرف شدن است. علت اصلی آن هم برگزاری این جلسههای نقد است.
وی افزود: تا چند سال پیش، وقتی خانم دانشور رمان «جزیره سرگردانی» را مینوشت، نقدی بر آن نوشته نمیشد و کسی آن را نقد نمیکرد. از این جهت باید به جوان بودن عرصه نقد در کشورمان اشاره کنم. نقد ادبی در کشورمان جوان است و در حال پا گرفتن است. یک نکته دیگر این که من باید یک راوی خوب برای مردم بم باشم که صدایی ندارند. من نویسنده به عنوان اولین نویسنده بم باید صدای این مردم باشم و البته وای به حال مردم بم که شخصی مثل من نویسنده آنها باشد.
نظر شما