فعاليت هاي قرآن پژوهي انجام شده ناچيز است |
نماينده مجلس خبرگان رهبري |
نماينده مجلس خبرگان رهبري با تأكيد بر اين كه هر چه در راستاي دستيابي به علوم ، مطالب ، حقايق وآموزه هاي قرآن تلاش كنيم ، باز هم موارد قابل طرح و بررسي بسياري وجود دارد ، گفت : كتاب عظيم و آسماني قرآن كريم تمام نشدني است ، كنكاش در مورد موضوعات طرح شده در آن ، بسيار وسيع بوده و فعاليت هايي كه تاكنون انجام شده ناچيز است. حجت الاسلام هاشم هاشم زاده هريسي ، قرآن پژوه و نماينده مجلس خبرگان رهبري اظهار داشت : علوم قرآني دو نوع است ، علومي كه در قرآن آمده و به عنوان آموزه هاي هدايتگر انسان مطالبي را در اختيار خلق قرار مي دهند و ديگرعلومي است كه به قرآن مربوط مي شود . وي با اشاره به اين كه علوم درون قرآني ، در واقع همان آموزه هاي قرآن و مطالبي است كه در قرآن عنوان شده است گفت : علوم مربوط به قرآن نيز علومي هستند كه به بحث قرآن شناسي و موارد مربوط به قرآن مي پردازند .
حجت الاسلام هريسي با تأكيد بر اين كه هر دو موضوع درياي بيكراني از مطالب هستند كه كاوش در آنها پاياني ندارد ، افزود : به دليل ژرفا و عمق نامحدود كتاب آسماني قرآن كريم ، هر چه در رابطه با اين دو موضوع مطالعه ، تحقيق و كاوش صورت گيرد ، به پايان كار نرسيده و همچنان در اول راه هستيم . وي افزود : در جامعه اي كه قرآن حكومت مي كند ، كشف اين علوم براي اداره كشور بسيار ضروري و سازنده است ، كه البته بايد گفت تا به امروز ما كار چنداني انجام نداده ايم و براي رسيدن به جايگاه مناسب و مطلوب راه طولاني را در پيش داريم . نماينده مجلس خبرگان رهبري با اشاره به اين كه تا كنون فعاليت هاي مثبتي در زمينه پژوهش در علوم مختلف قرآني صورت گرفته است ، اين اقدامات را ناچيز اعلام كرد و گفت : از طريق مطالعه و مكاشفه در موضوعات مختلف قرآني ، مي توان به مسائلي چون جهاني شدن ، كشف مواهب الهي در جهان ، شناخت مواهب الهي و چگونگي استفاده كردن از اين مواهب ، از جمله مباحثي است كه مي توان از قرآن كريم استخراج و به بهترين شكل به كار گرفت . نماينده مجلس خبرنگار رهبري با تأكيد بر اين كه روش بكارگيري و كليات موارد فوق و ديگر مطالب قرآن كريم را بايد از قرآن استخراج كرده و در مورد آنها بحث و گفت و گو كرد يادآورشد : مسائل تربيتي ، هدايتي ، معنوي و اخلاقي بيش از امور دنيوي و مادي اهميت دارند كه مي بايست از طريق قرآن كريم كشف و در زندگي فردي و اجتماعي به كار گرفته شوند .
پژوهش راهكاري براي آموزش صحيح قرآن كريم است |
مدرس و كارشناس مؤسسه شكوفه هاي فرهنگ تهران |
آموزش صحيح و تأثير گذار قرآن كريم نيازمند پژوهش هاي عميق ، كلان و كاربردي است .
حجت الاسلام ياسرموحد فرد ، مسئول طرح قصص قرآني وهمچنين مدرس و كارشناس مؤسسه شكوفه هاي فرهنگ تهران با اعلام اين مطلب گفت : در حال حاضر ، در زمينه آموزش مباحث ديني و قرآني از وجود كتب مرجع محروم هستيم و همين امر ضعف در آموزش مباني قرآني را در پي دارد .وي با تأكيد بر ضرورت انجام پژوهش هاي متنوع و متعدد ، همچنين ابداع و بهره گيري از وسايل كمك آموزشي تأثيرگذار، يادآورشد : رسيدن به شيوه هاي نوين آموزشي و چگونگي ارائه مناسب و ماندگار مباحث طرح شده در كلام الهي ، از دستاوردهاي پژوهش هاي كاربردي خواهد بود . حجت الاسلام موحد تشويق و ترغيب مربيان و فعالان قرآني به انجام تحقيق و پژوهش قرآني را ضروري اعلام كرد و افزود : حمايت از طرح ها و توليدات فرهنگي - هنري در اين زمينه نيز مي تواند راهكاري ارزشمند براي ارتقاء سطح كيفي آموزشي قرآن كريم در كشور باشد . مسئول طرح قصص قرآني مخاطب سنجي از طريق نياز سنجي را ، براي رسيدن به طرح هاي مورد نياز به منظور پژوهش هاي قرآني سازنده، بسيار مؤثر اعلام كرد و گفت : در شرايط فعلي و در زمينه آموزش قرآن كريم ، درك و دريافت نياز مخاطب و اين كه چگونه مي توان فرهنگ قرآني و اهل بيت(ع) را با زبان روز ، جذاب و تأثيرگذار به مخاطبان ارائه كرد ، از اهميت ويژه اي برخوردار است .حجت الاسلام موحد با تصريح بر اين كه بررسي نيازهاي مخاطبان با توجه به سن و موقعيت ضرورتي انكارناپذير است ، گفت : بدون شناخت روحيات ، نيازها و علائق مخاطبان ، نمي توان فعاليت مؤثري داشته ، در جلب و جذب آنها موفق عمل كرد .مدرس و كارشناس مؤسسه شكوفه هاي فرهنگ تهران تأكيد كرد : آگاهي از اطلاعات لازم در اين راستا ، از طريق انجام پژوهش ممكن است و به همين دليل نيز فعاليت در اين زمينه مي بايست بيش از گذشته مورد توجه قرار گيرد .
پژوهش هاي قرآني موجود با ايده آل ها فاصله دارد |
عضو شوراي نويسندگان نشريه ترجمان وحي |
علي رغم رشد خوبي كه در زمينه پژوهش هاي قرآني داشته ايم ، اما همانطور كه در زمينه هاي ديگر هنوز به حد مطلوب نرسيده ايم در اين زمينه نيز با ايده آل ها فاصله داريم . مرتضي كريمي نيا عضو شوراي نويسندگان نشريه ترجمان وحي ضمن اعلام اين مطلب گفت : پژوهش هاي علمي در حوزه قرآني ، همواره و در هر زماني ، نيازهاي زمانه ، فضا و محيط علمي جامعه را برآورده كرده ، به آن جهت داده و در رشد و باروري چنين جامعه اي بسيار مؤثر است . وي با اشاره به اين كه پژوهش هاي پژوهشگران مختلف ، مي بايست مكمل يكديگر باشند گفت : در بسياري موارد ديده شده كه پژوهش ها تكرار مكررات بوده و به حتي در برخي موارد به ابتذال و سادگي كشيده شده اند . كريمي نيا با اعلام اين كه فضاي علمي جامعه ، مسائل سياسي ، گرايش هاي علمي حاكم برجامعه و همچنين گرايش هاي علمي دست اندركاران فرهنگي جامعه ، به پژوهش ها جهت مي دهند ، گفت : همين گرايش ها ومسائل مي تواند در غني سازي و يا ضعف پژوهش هاي پژوهشگران مؤثر واقع شود.
وي با اشاره به اين كه پژوهش هاي قرآني طي ده سال اخير به موازات پژوهش در ديگر زمينه ها رشد خوبي داشته است ، افزود : البته اين كه تا چه حد پژوهش ها كاربردي بوده و يا به كار فرد و جامعه مي آيند چندان مهم نيست چرا كه پژوهش قرآني به هر شكل و در هر موردي كه انجام شود ، بالاخره يك روزي به كار مي آيد ، حالا شايد آن روز 150 سال ديگر باشد .
وي نداشتن يك رهبريت متمركز براي پژوهش ها را دليلي براي وجود برخي ضعف ها اعلام كرد و گفت : به همين دليل بسياري از نيروها هرز مي روند ، كارهاي تكراري انجام مي شود و حتي در برخي موارد كارهايي انجام مي شود كه نمي توان آن را پژوهش ناميد . وي با تأكيد بر اين كه پژوهشگر به هنگام پژوهش مي بايست اعتقادات شخصي خود را در زمان پژوهش كنار بگذارد ، گفت : پژوهشگران بايد در پژوهش هاي خود به موضوعات متفاوت ، براي اقشار مختلف پرداخته و تلاش كنند كه موضوعات تخصصي قرآني و ديني را پررنگ كنند. كريمي نيا تصريح كرد : بدون مسلح شدن به تمام پيش نيازهاي پژوهش ، نمي توان پژوهش هاي دقيق ، مفيد و غني را انجام و در اختيار جامعه قرار داد .
برخي فعاليت هاي قرآني بين اقوام مختلف رسوخ كرده است |
مترجم منظوم قرآن كريم |
در حال حاضر فعاليت هاي دامنه دار بسياري در زمينه علوم مختلف قرآني صورت مي گيرد و خوشبختانه اين اقدامات مختص داخل ايران نيست ، بلكه مرزهاي كشور را پشت سر گذاشته ، به اقصي نقاط جهان نيز رفته و جاي خود را در بين ملل و اقوام گوناگون بازكرده است . كرم خدا امينيان كه در زمينه ترجمه قرآن كريم فعال است ، ضمن بيان اين مطلب يادآورشد : طي دو و يا سه دهه اخير تلاش هايي در راستاي قرآن پژوهي و ديگر شعبات آن انجام شده و اگر چه آمار درستي از اين فعاليت ها در اختيار نيست ، اما به جرأت مي توان گفت كه فعاليت هاي اخير ، نسبت به كارهاي گذشته برتري دارد . وي با اشاره به اين كه امروز در سايه پيشرفت و رشد رسانه اي ، تبادلات فكري ، برخورد فرهنگ ها و آساني مبادلات ، شرايط تغيير كرده است ، گفت : به دليل همين تغيير است كه پژوهشگران سعي مي كنند هر چه بيشتر نظريات خود را به مباني آيات الهي نزديك كرده و بيش از گذشته به كشف راز و رمز آيات قرآني بپردازند. امينيان تأكيد كرد : دشمنان از وحدت جهان اسلام ، در سايه پيشرفت علوم قرآني بسيار هراس دارند و به همين دليل نيز با بمباران هاي فكري و صرف هزينه هاي سنگين تبليغاتي ، تلاش مي كنند كه چهره اين فعاليت ها را مخدوش سازند . امينيان در مورد فعاليت هاي برون مرزي قرآني كه انجام شده است ، گفت : در قم نهادي با نام مركز ترجمه قرآن به زبان هاي خارجي راه اندازي شده و قرآن پژوهان بزرگي نيز در آن فعال هستند ، اين گروه در راستاي ترجمه قرآن به تمام زبان هاي دنيا فعاليت مي كنند و اقدامات آنها چنان وسيع و گسترده است كه در آفريقا با 30 تا 40 زبان محلي ، قرآن به تمام آن زبان ها ترجمه و در اختيار آنها قرار دارد . وي با تأكيد بر اين كه از سوي مركز فوق ، در دورترين نقاط دنيا ترجمه هاي ايران به زبان هاي مختلف و مورد نياز وجود دارد افزود : البته اين ترجمه ها تشريفاتي نيستند بلكه در مناطق مختلف ، كساني هستند كه وظيفه تفهيم و تبيين مباني و مباحث قرآني را بر عهده دارند . امينيان در ادامه يادآورشد : متأسفانه به اندازه اي كه در خارج از كشور تبليغات ديني و قرآني داريم ، در داخل تبليغ نداريم ، بي ترديد لازم است به داخل كشور نيز بيش از پيش پرداخته شده و در زمنيه سازندگي افكار جوانان ، با ارائه مباحث قرآني به زبان ساده و همچنين بهره گيري از جاذبه هايي چون فيلم و نمايشنامه ، جوانان را هر چه بيشتر با مباني و اصول سازنده قرآني آشنا كرد . وي تصريح كرد : آشنايي عميق جوانان با مباني و مباحث مختلف و زندگي ساز قرآن ، سدي در مقابل فرهنگ هاي مخربي خواهد بود كه تلاش مي كنند چهره اي مخدوش و تاريك از اسلام ارائه دهند .
پژوهش زمينه اي براي فهم ارزشمند قرآن است |
حجت الاسلام محمد علي ايازي |
پژوهش هاي قرآني زمينه اي براي فهم و تفسير مفاهيم ارزشمند و سازنده قرآن كريم خواهند بود . حجت الاسلام محمد علي ايازي كه 25 اثر قرآني را در كارنامه فعاليت خود دارد ، ضمن بيان اين مطلب اظهار داشت : دوران پژوهش در حوزه علوم قرآني ، دوران نوجواني را طي مي كند و به همين دليل هنوز ضعف هاي بسياري در اين زمينه وجود داشته و مي بايست فعاليت هاي بيشتري در اين حوزه انجام شود . وي با اشاره به اين كه پژوهش ارزشمند در حيطه آموزش قرآن ، به طور قطع تأثير خود را در اين زمينه داشته و بسيار مفيد خواهد بود ، گفت : پژوهش قرآني زمينه اي براي فهم و تفسير مفاهيم ارزشمند و سازنده قرآن خواهد بود . حجت الاسلام ايازي با تأكيد بر اين كه عدم مديريت هماهنگ در مؤسسات و نهادهاي آموزشي مهم ترين عامل براي ضعف در زمينه پژوهش قرآني است ، افزود : اگر ناهماهنگي هاي موجود به شكلي مطلوب برطرف شود ، با حداقل امكانات نيز مي توان فعاليت هاي مناسبي داشت و مؤثر واقع شد . حجت الاسلام ايازي با تأكيد بر اين كه فعاليت نهادها و مراكز خودجوش نيز در اين زمينه سازنده و مفيد خواهد بود ، ضرورت ايجاد شرايط مناسب به منظور فعاليت اين مراكز را يادآورشد و تصريح كرد : مي بايست در برنامه ريزي ها و سياستگذاري هاي كلان ، اين مراكز نيز از سوي مسئولان مورد توجه قرار گيرد . وي فعاليت در حوزه فهم و تفسير قرآن را مهم تر از فعاليت در حوزه حفظ و قرائت قرآن اعلام و تأكيد كرد : اعمال و گنجاندن نتايج پژوهش ها در منابع آموزشي ، به منظور تفهيم و تعميق اصول و مباني قرآني مؤثر خواهد بود .
پژوهش كاربردي قرآن زمينه ارتقاء آگاهي هاي عمومي را فراهم مي كند |
مدير گروه قرآن پژوهي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي |
ارائه پژوهش هاي كاربردي در راستاي مقوله هاي مختلف علوم قرآن ، زمينه ارتقاء آگاهي هاي عمومي و بكارگيري آنها در زندگي را فراهم مي كند . دكتر محمد علي رضايي مدير گروه قرآن پژوهي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي ، ضمن بيان اين مطلب اظهار داشت : در زمينه پژوهش قرآني دو بحث وجود دارد ، بحث نظري پژوهش هايي كه انجام مي شود و در كنار آن بحث كاربردي بودن پژوه ها است كه بايد اين دو مورد از سوي پژوهشگران قرآني مورد توجه قرار گيرد . مدير گروه قرآن پژوهشي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي در ادامه با تأكيد بر اين كه با توجه به اهميت مباحث مختلف قرآن ، براي تمام گروه ها از جمله كودكان ، افراد فرهيخته و دانشگاهيان بايد تفسيرهاي جداگانه و ويژه اي وجود داشته باشد ، افزود : براي آن كه پژوهش هاي تفسيري انجام شده ، كاربردي بوده و تأثيرگذار باشند ، بايد به هنگام انجام تحقيقات لازم به منظور نگارش تفسير ، زندگي را از منظر قرآن مورد توجه قرار داد .
بسياري از موضوعات قرآني مورد توجه پژوهشگران نيست |
استاد دانشگاه مذاهب اسلامي |
علي رغم پژوهش هاي بسياري كه در حوزه قرآن انجام مي شود ، موضوعات بسيار ارزشمند و مهمي هستند كه مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته و روي آنها كار نمي شود . دكتر عبدالحسين خسروپناه استاد دانشگاه مذاهب اسلامي ( وابسته به مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي ) و عضو پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي، ضمن بيان اين مطلب و با اشاره به اين كه پژوهش ، راهكاري براي رسيدن به عمق مطالب و زمينه اي براي علمي تر شدن مباحث آموزشي است ، اظهار داشت : خوشبختانه فعاليت هاي پژوهشي در حوزه قرآن ، طي سال هاي اخير روند رو به رشدي داشته است كه مي توان آن را مثبت ارزيابي كرد . وي با اشاره اين كه ضعف اين فعاليت ها نداشتن كارسنجي و آسيب شناسي است ، گفت : طي سال هاي گذشته فعاليت مؤسسات و بخش هاي مختلف، به صورت اجتماعي انجام نشده و جزيره اي و پراكنده بوده است . خسروپناه با تأكيد بر ضرورت وجود يك محور پژوهشي خاص ، كه فعاليت گروه ها و مؤسسات بر اساس آن محور تعيين شده صورت گيرد ، افزود : علي رغم پژوهش هاي بسياري كه انجام مي شود ، موضوعات بسيار ارزشمند و مهمي هستند كه مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته و روي آنها كار نمي شود . وي تأكيد كرد : در زمينه چالش ها ، آسيب ها و خلاء هاي قرآني ، فعاليت مستمر و هدفمندي نداشته ايم ، به طوري كه در حال حاضر مشخص نيست ، در چه زمينه هايي فعاليت شده ، در چه مرحله اي هستيم و يا در چه زمينه هايي كار نشده و مي بايست مورد توجه پژوهشگران قرار گيرند . خسرو پناه با يادآوري اين كه در زمينه معارف قرآني كارهاي ارزشمندي انجام شده ، انواع تفسير و تحقيقات قرآني را از جمله اين فعاليت هاي مثبت اعلام و تأكيد كرد : در كنار تمام اين اقدامات ارزنده ، بايد خلاء هاي پژوهشي قرآن را شناسايي و روي آنها كار كرد .
تعامل بين نهادها و پژوهشگران عامل ارتقاء پژوهش است |
پژوهشگر قرآني |
تعامل و همكاري بيشتر بين دستگاه هاي مرتبط و پژوهشگران از عوامل ارتقاء جايگاه پژوهش ، كيفي تر شدن كارها و همچنين عمومي تر شدن آنها است . فاروق صفي زاده ، پژوهشگر قرآني، ضمن بيان اين مطلب اظهار داشت : طي سال هاي اخير فعاليت هاي زيادي در زمينه پژوهش علوم مختلف قرآني داشته ايم كه البته اين فعاليت ها در سال هاي پس از پيروزي انقلاب رشد خوبي داشته ، اما هنوز در جايگاه ايده آل ومطلوب قرار نگرفته ايم . صفي زاده ، پژوهش هاي قرآني را عامل مهمي براي رفع بسياري از شبهات ديني و اسلامي جوانان معرفي كرد و افزود : جوان امروز به سختي قانع مي شود و براي آن كه موردي در وي تأثيرگذار بوده و آن را بپذيرد ، مي بايست با دليل و استدال هاي كافي موضوع طرح شود ، كه بي ترديد پژوهش يكي از راههاي اساسي و اصولي براي ارائه علمي مباحث است . وي با تأكيد بر اين كه مسائل مختلف بسياري در قرآن وجود دارد كه براي خيلي ها ناشناخته و غيرقابل فهم است ، نقش پژوهش را در تنوير و گشايش ذهن مردم سازنده اعلام كرد و گفت : يك پژوهش دقيق و موشكافانه ، به خوبي مي تواند پرسش هاي دروني اقشار مختلف را پاسخ گفته و از انحرافات ذهني و كجروي ها نيز جلوگيري خواهد كرد . صفي زاده تعامل و همكاري بيشتر بين دستگاه هاي مرتبط و پژوهشگران را از عوامل ارتقاء جايگاه پژوهش ، كيفي تر شدن كارها و همچنين عمومي تر شدن آنها عنوان كرد و افزود : چنانچه همكاري مثبت و دوسويه اي بين نهادهاي و دستگاه ها ايجاد شود ، پژوهش هاي ارزشمند در قالب كتاب منتشر و در اختيار عموم قرار خواهد گرفت ، به اين ترتيب امكان استفاده از مطالبي كه پاسخگوي بسياري از پرسش هاي ذهني عمومي است فراهم مي شود.
تأسيس پژوهشكده قرآني راهكاري مؤثر براي رسيدن به جايگاه مطلوب است |
مدير كل آموزش و پژوهش سازمان دارالقران الكريم |
راه اندازي و فعاليت پژوهشكده اي با عنوان " پژوهشكده قرآني" در شناخت نيازها و همچنين ايجاد انسجام و اتباط بين پژوهش ها بسيار مؤثر خواهد بود . مجيد زكي لو مدير كل آموزش و پژوهش سازمان دارالقران الكريم سازمان تبليغات اسلامي در ضمن اعلام اين مطلب افزود : پژوهش هايي كه تا كنون صورت گرفته ، پراكنده بوده و از انسجام و ارتباط لازم برخوردار نيست . مدير كل آموزش و پژوهش سازمان دارالقران الكريم يادآورشد : براي رسيدن به روش آموزشي دقيق ، بر اساس اصول و ضوابط جديد ، بايد از تجارب پيشكسوتان قرآني بهره گرفت و پژوهش هاي كاربردي و اصولي را نيز در اين زمينه انجام داد . زكي لو با تأكيد بر اين كه فعاليت پژوهشكده اي با عنوان "پژوهشكده قرآني" ، نتايج ارزنده اي در پي خواهد داشت ، گفت : متأسفانه تاكنون هيچ اقدامي در اين زمينه صورت نگرفته است و جاي خالي اين پژوهشكده به خوبي احساس مي شود . وي افزود : چنين پژوهشكده اي فعاليت ها را ساماندهي كرده و اولويت هاي پژوهشي را نيز استخراج خواهد كرد كه به واسطه آن ، پژوهشگران با توجه به نيازهاي روز جامعه اقدام خواهند كرد . مدير كل آموزش و پژوهش سازمان دارالقرآن در مورد اين كه راه اندازي پژوهشكده قرآني به كدام يك از دستگاه ها و نهادها مربوط مي شود ، گفت : به عقيده بنده اين پژوهشكده مي بايست يكي از زير مجموعه هاي وزارت علوم باشد ، كه اول بايد طرح آن آماده و به تصويب مجلس برسد . وي باتأكيد بر اين كه در آينده به طور حتم پيشنهاد تأسيس پژوهشكده قرآني با وزارت علوم در ميان گذاشته خواهد شد ، گفت : تلاش مي كنيم با ارائه اين پيشنهاد به نهادهاي رسمي ، زمينه تأسيس و فعاليت آن را فراهم آوريم ، در حال حاضر نيز اطلاعاتي را جمع آوري كرده ايم تا با استفاده از آنها و همچنين بهره گيري از جامعه شناسان قرآني ، پژوهش هاي سازنده و تأثيرگذاري انجام شود .
تشكيل مركز هدايت پژوهش هاي قرآني ضروري است |
معاون آموزش و پژوهش سازمان دارالقرآن الكريم |
پژوهش هايي كه تاكنون در راستاي مباحث و علوم مختلف قرآني انجام شده در حد مطلوبي نيست به ويژه در چهار سال اخير اين روند سير نزولي بيشتري داشته و كمتر مورد توجه قرار گرفته است . احمد حاجي شريف معاون آموزش و پژوهش سازمان دارالقرآن الكريم ضمن بيان اين مطلب ، با اشاره به اين كه تأسيس و فعاليت يك مركز هدايت كننده در اين زمينه و براي هدايت پژوهشگران و مراكز پژوهشي بسيار مؤثر خواهد بود ، گفت : پژوهش هايي كه تاكنون انجام شده ، به دليل نبودن مركزي به منظور هدايت و ايجاد هماهنگي و انسجام ، پراكنده بوده و از هدفمندي لازم برخوردار نيستند .
حاجي شريف افزود : در صورتي كه مركزي به عنوان هدايت كننده پژوهش ها وجود داشته باشد ، نيازها و اولويت هاي پژوهش قرآني مورد سنجش و ارزيابي قرار گرفته و پژوهشگران نيز بر اساس طرحي از پيش طراحي شده و در راستاي دستيابي به هدفي مشخص فعاليت خواهند كرد كه اين گونه اقدامات موجب مي شود كه از انجام پژوهش هاي تكراري و يا پژوهش هايي كه براي زمان حال ، غير ضروري است ، جلوگيري شود.
نظر شما