به گزارش خبرنگار مهر، فرهنگ استان اردبیل با تاریخ هفت هزار ساله خود تار و پودی آمیخته با هنر و معرفت دارد که در طول سالیان متمادی به مجموعه بی نظیری از علوم و معارف مختلف تبدیل شده است.
در این میان بازیهای بومی و محلی این استان با درون مایه اخلاقی، اجتماعی و تربیتی گواه عمق و غنای فرهنگ این منطقه بوده و به مانند یادگاری از گذشته بیانگر زیبایی و پختگی آن است.
بی توجهی به توانمندی تربیتی بازی های بومی محلی در سالهای گذشته باعث شده نشانه های رنگ و رو باخته ای از نزدیک به 120 بازی محلی تنها در اذهان برخی سالمندان باقی مانده و جوانان و کودکان شناختی از آن نداشته وحتی با نام بسیاری بیگانه باشند.
شکل گیری شخصیت در بازیهای کودکی
به عقیده کارشناسان بازی وسیله ای طبیعی برای کودک به منظور بیان و اظهار خود است و برای درک رفتارها و احساسات و ناکامی های کودک لازم است به بازی های او توجه شود.
یک کارشناس روان شناسی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اهمیت بازی در شکل گیری شخصیت کودک تصریح کرد: از طریق بازی های انتخابی کودکان می توان شخصیت آنها را در بزرگسالی حدس زد.
فاطمه خلیلی افزود: علاوه بر پیش بینی نیازمندی و طرز فکر کودک بازی نوعی یادآوری و بازسازی آزمایشهای کهنه نژاد انسانی بوده و به طور مثال زمانی که کودک سنگی را پرتاب می کند یادگار زمانی است که بشر اولیه سنگ پرت کرده است.
تاثیرات روانی و بروز خشم دستاورد بازیهای کامپیوتری
وی یادآور شد: بازی با خصوصیاتی مانند غیر جدی بودن، لذت بخش بودن، ارادی بودن و اعطای پاداش درونی به فرد می تواند در اوقات فراغت از کار انرژی های انباشته و منفی را کاسته و از خستگی روحی روانی او بکاهد.
خلیلی در بیان تاثیرات سو بازی های کامپیوتری عنوان کرد: بازی های کامپیوتری علاوه بر تاثیرات جسمانی تاثیرات سو روانی بر کودکان دارد و برخلاف تصور خانواده ها نه تنها کودکان را باهوش تر نمی کند بلکه خصوصیاتی مانند بی حوصلگی، خشم، عصبیت، عجول و خجالتی بودن را در آنها تقویت خواهد کرد.
وی افزود: بازی های محلی که در گذشته توسط کودکان انجام می شد به دلیل درون مایه ها غنی در حین سادگی می توانست، نظم و حوصله، رعایت حقوق دیگران، شهامت، عطوفت و صداقت را به کودک آموزش دهد و او را برای فعالیتهای اجتماعی آماده کند.
بازی اخلاق ساز است / تمرین رفتارهای اجتماعی در بازی
خلیلی متذکر شد: بازی های بومی و قدیمی به دلیل مقررات، قوانین و اصول خود تاثیرات بسزایی در رشد جسمی،ذهنی، روانی، اخلاقی و اجتماعی کودکان دارد و بازیها روشهای سهل و قابل وصول در اهداف تربیت بدنی است.
این کارشناس معتقد است از طریق بازی ها افراد در کودکی می توانند قوانین و اصول زندگی اجتماعی را آموخته و در بزرگ سالی به راحتی اشخاصی قانون مدار شوند.
تنوع قابل توجه بازی های محلی در اردبیل / خلق 150 بازی بومی
همچنین نویسنده کتاب بازی های محلی اردبیل نیز معتقد است موقعیت جغرافیایی در شکل گیری نوع بازی ها نقش تعیین کننده دارد بطوریکه یک نوع خاصی از بازی ممکن است در شهرهای مختلف در نام و جزئیات تفاوت داشته باشد.
عباس نقی زاده در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه بازی ها انعکاسی از فرهنگ بومی یک منطقه است، تاکید کرد: غنای فرهنگی استان اردبیل باعث خلق نزدیک به 150 بازی برای سنین مختلف شده است.
وی با بیان اینکه در کتب تاریخی مختلف بازی های محلی اردبیل نزدیک به انگشتان یک دست معرفی می شود یکی از دلایل گردآوری بازی ها در کتاب خود را جلوگیری از فراموشی و نابودی بخش مهمی از فرهنگ این منطقه عنوان کرد.
گفتنی است در تدوین کتاب بازی های محلی استان اردبیل نزدیک به 20 هزار نفر از دانش آموزان دختر و پسر، کارشناسان، ریش سفیدان و دانشجویان به مدت چهار سال با گردآوری نام و شیوه انجام بازی ها از منابع شفاهی و کتب تاریخی مشارکت داشته اند.
بازی های محلی اردبیل بر اساس ابزار مورد استفاده
نگاه اجمالی به بازی های محلی استان اردبیل نشان میدهد که این بازی ها در حین دارا بودن نکات آموزنده با ابزارها و وسایل ساده ای مانند چوب، خاک، سنگ، پارچه، طناب، توپ، کلاه، کمربند و استخوان و در بیشتر مواقع بازی با حضور بیش از یک نفر و به صورت گروهی انجام می شود.
بر این اساس بازی ها شامل بازی های بدون وسیله (وسیله سیز اویونلاری)، بازیها با ابزار سنگ(داش اویونلاری)، نخ قرقره(آشیق اویونلاری)، چوب (آغاج اویونلاری)، طناب(ایپ اویونلاری)، دستمال (دستمال اویونلاری)، توپ (توپ اویونلاری)، برف (قار اویونلاری) و بازی های داخل خانه (ائو اویونلاری) است.
هدف اصلی این بازی ها ایجاد فضای شاداب با حداقل امکانات، آموزش نکات اخلاقی، تمرینات بدنی و آموزش کار گروهی و مشارکت اجتماعی است.
در این خصوص نقی زاده با اشاره به وجود فقر حرکتی در میان کودکان به دلیل شیوه های زندگی امروزی، تمرین و پیاده سازی این بازیها را برای کاهش این معضل مهم و ضروری خواند.
وی افزود: بازی های کامپیوتری علاوه بر اینکه آرامش روان کودک را تحت الشعاع قرار می دهد باعث فقر حرکتی، چاقی و ضعف عضلانی می شود در حالی که مطالعه بازی های محلی نشان می دهد این بازی ها هیچ عارضه روحی و جسمی ندارد و بدون صرف هزینه از سوی والدین قابل پیاده سازی است.
محبوبیت آدم آهنی و باربی / لزوم آموزش بازیهای محلی توسط خانواده ها
استاد یار دانشگاه علوم پزشکی استان اردبیل با بیان اینکه یادگارهای فرهنگی جای خود را به اسباب بازی های امروزی داده است، گفت: بازی های محلی که از گذشته مرسوم است با رعایت اصول اخلاقی و تربیتی ساخته شده و با فرهنگ بومی ما آمیخته است و این درحالی است که به دلیل بی توجهی خانواده ها و نهادهای تربیتی آدم آهنی و باربی برای کودکان ما شناخته شده تر و ملموس تر است.
نقی زاده با یادآوری طرح آموزش و پرورش در افزایش ساعات درس ورزش به منظور آموزش بازی های محلی حرکتهایی از این دست را مثبت توصیف کرد و افزود: با توجه به اینکه بازی های محلی به فراموشی سپرده شده برای آموزش آن باید حرکتهای عمیق تری صورت گیرد و نمی توان با برگزاری برنامه های چند ساعته به این مهم دست یافت.
وی با گلایه از توجه بیش از حد خانواده ها به انواع اسباب بازی و بازی های کامپیوتری و تبدیل آن به موضوع حیثیتی و رقابتهای منفی خرید اسباب بازی در خانواده ها و چشم و هم چشمی به واسطه آن، تصریح کرد: اولین بستر فرهنگی خانواده است که می تواند زمینه مناسب برای آموزش بازی های سازنده که جهت سالمی به روان کودک می دهد فراهم کند.
لزوم احیای بازی های محلی / حرکت کارشناسی صورت نمی گیرد
با وجود اینکه نهادهای مسئول در خصوص احیای بازی های محلی حرکتهای حداقلی خود را در قالب برگزاری جشنواره و یا اختصاص یک ساعت در هفته برای آموزش دانش آموزان مهم و کافی تلقی می کنند، به دلیل پراکنده و جزئی بودن این فعالیتها در چند سال گذشته نه تنها در احیای بازی های محلی تاثیری نداشته بلکه به دلیل نبود رویکرد کارشناسی موجبات صرف هزینه های گزاف را فراهم کرده است.
بازی های محلی اردبیل به دلیل سادگی در برگزاری می تواند با صرف حداقل هزینه در مدارس آموزش داده شود و همچنین با ایجاد بسترهای مناسب فرهنگی زمینه برای احیای آن توسط خانواده ها نیز فراهم شود اما در عمل مهمترین نهادهای مسئول مرتبط با احیای آثار تاریخی و فرهنگی به وعده های هر از چند گاهی خود بسنده کرده اند و عملا هیچ حرکتی در این خصوص تدارک نمی بینند.
کارشناسان فرهنگی، اجتماعی و روانشناسان تاکید دارند که این بازیها باید در مدارس احیا و و وارد لایه های اجتماعی شوند و در این مسیر سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی، آموزش و پرورش، ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون فکری نوجوانان می توانند به عنوان متولی و با مشارکت نهادهایی مثل شهرداریها و فرمانداریها با توجه به جنبه عمومی آنها در احیا و رشد آن تلاش کنند.
به عقیده کارشناسان پر کردن اوقات فراغت کودکان با بازی هایی که فقر فرهنگی داشته و تناسبی با خصوصیات منطقه زیستی ندارد در ادامه می تواند نابهنجاری های فرهنگی را افزایش داده و فرد را نسبت به فرهنگ و محیط خود بیگانه کند.
با این وجود نظرات کارشناسان و محققان تا به امروز توجه و تعهد مسئولان را به خود جلب نکرده و در صورت بی توجهی به بخش مهمی از یادگارهای فرهنگی این خطه نسل آینده ناآرامی های اجتماعی و روانی بسیاری را تجربه خواهد کرد.
...........................
گزارش: ونوس بهنود
نظر شما