به گزارش خبرنگار مهر، قوچ یا گوسفند کوهی که سالها و قرنهاست مسیر مهاجرت و حیات خود را در استان لرستان و پهنه زیبای سفید کوه و اشترانکوه قرار داده است با بی مهری های روزافزون شکارچیان در مسیر پیوستن به خاطره ها قرار دارد.
این در حالیست که تصاویر این گزارش گوسپند کوهی ساخته شده از مفرغ را نشان می دهد که یادگار استاد فلزکار و ریخته گر هزاره های کهن لرستان است که اینگونه اذهان را نهیب می زند که مبادا روزی تنها یادگار باقی مانده از این گونه زیبا همین مفرغ های به جا مانده از روزگاران کهن باشد.
وضعیت این گونه زیبا که قرنهاست همنشین زیستگاههای زیبا و سرسبز لرستان است این روزها چندان خوب نیست تا استمرار این روند نگرانیها در رابطه با انقراض نسل قوچ لرستان را در پی داشته باشد.
یک کارشناس ارشد محیط زیست و تنوع زیستی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: آن گونه که زنده یاد حمیدرضا بیات در شناسنامه منطقه حفاظت شده اشترانکوه در سال 1367 نگاشته است تا اوایل دهه 1340 گله های 600 سری گوسپند کوهی دورگه ارمنی - اصفهان در اشترانکوه لرستان دیده می شدند.
مهران کوشان ادامه داد: در آن روزگار که هنوز کلاشینکف جای تفنگهای دست ساز محلی را نگرفته و جاده و بزرگراهها، مسیرهای مهاجرتی را قطع نکرده بودند، گله های سنگین قوچ برای گذراندن تابستان به مراتع غنی این قسمت از زاگرس می کوچیدند.
وی معتقد است که پس از شهریور 1320و رواج مجدد قاچاق اسلحه میان عشایر وضعیت حیات وحش لرستان به شدت در معرض تهدید قرار گرفت به طوریکه در نیمه دوم قرن نوزدهم ورود تفنگهای گلوله زنی باعث نابودی مرال، شوکا، گوزن زرد و شیر آسیایی و کاهش تعداد گوسپندان کوهی و پازن و آهو شد.
این کارشناس محیط زیست عنوان کرد: این در حالیست که در سال 1340 در محدوده کنونی اشترانکوه قرق اختصاصی تیان (تیون) شکار ممنوع اعلام شد و در سال 1349با اضافه شدن مناطق مهمی چون سفید کوه و پریز کوه و گزرسون منطقه ای به وسعت 93950 هکتار با نام منطقه حفاظت شده اشترانکوه شکل گرفت.
مهران افزود: ایجاد مناطق ممنوع التعلیف نقش به سزایی در احیای پوشش گیاهی داشت و خلع سلاح روستاهای اطراف باعث ایجاد امنیت در زیستگاه و افزایش تدریجی گونه های شاخص منطقه همچون پازنهای پاکوتاه و فاخر منطقه شد.
وی ادامه داد: در اواخر دهه 1350عملا پوشش مدیریتی از این زیستگاه رخت بربست و در این بین وضع گونه مهاجری چون قوچ در مقایسه با گونه های نسبتا ساکن چون پازن به شدت در معرض تهدید قرار گرفت.
مهران یادآور شد: هرچند منطقه هفتاد قله اراک به عنوان یکی از مهم ترین زیستگاههای زمستانی قوچ از شرایط بهتری برخوردار بود ولی به هنگام مهاجرت به زاگرس برای استفاده از مراتع تابستانی در کنار فشار گله های بزرگ دام و رقابت بر سر منابع و احتمال شیوع بیماری های دامی و حمله سگ های گله و شکار باعث کاهش شدید جمعیت گوسپند کوهی شد.
وی به تصویر قوچ بر روی آثار مفرغی لرستان و همچنین قوچ های مفرغین اشاره کرد و گفت: در اوج شکوه تمدنهای سومر و بابل و آشور سرزمین میان رودان زاگرس منبع مهم تولیدات فلزکاری و مواد خام بوده است به طوریکه انبوه یافته های باستان شناسی اعصار کهن لرستان نشان دهنده وجود تمدنی افزار پیشه و صنعتگر در این محدوده است.
مهران با اشاره به وفور این گونه در این دوره های تاریخی عنوان کرد: شاید بتوان پس از آن روزگار، دوران ساسانی و اتابکان لر را از روی بناهای تاریخی برجای مانده یکی از مهم ترین دورانهای ارزشمند تاریخی و فرهنگی این بخش از زاگرس قلمداد کرد.
وی همچنین به دیگر عوامل کاهش جمعیت قوچ در لرستان اشاره کرد و بیان داشت: نبود قانون و مدیریت برای بهره برداری پایدار از جنگلها و به ویژه چرای دام باعث ریشه کن شدن پوشش جنگلی و عقب نشینی آن طی سالها شده است.
این کارشناس ارشد تنوع زیستی افزود: به دنبال نابودی جنگل جمعیت گونه های وابسته به این زیستگاه چون مرال، شوکا، گوزن زرد و شیر آسیایی نیز به تدریج کاهش یافته است.
مهران معتقد است در این شرایط تاکنون تنها گونه هایی چون پازن، گوسپند کوهی، خرس قهوه ای و پلنگ توانایی زیستن در شرایط جدید را داشته اند.
وی ادامه داد: در مجموع تخریب و تصرف زیستگاهها و وفور انواع سلاح در کنار ضعف قوانین و مجریان قانون و عدم اطلاع جامعه از ارزش والای زیگونگی همگی دست در دست هم داده که تا چند دهه دیگر گوسپند کوهی سفیدکوه هم مانند مرال شکوهمند پاپی به خاطره ها بپیوندد.
این فعال محیط زیست بر ضرورت چاره اندیشی در این زمینه تاکید کرد و یادآور شد: در کنار حفاظت شدید از زیستگاههای گوسپند کوهی در سفیدکوه و اشترانکوه و عدم اجازه چرای دام اهلی و خلع سلاح متخلفان شناخته شده، معرفی مجدد این گونه به دیگر زیستگاههای استان و ایجاد امنیت به هنگام کوچ در مسیر اراک - لرستان با ایجاد واحد های سیار گشت تنها شانس بقای این گونه و دیگر گونه های استان است.
نظر شما