به گزارش خبرگزاری مهر، مؤلف در کتاب حاضر به دو موضوع مفهوم و گونههاى ایمان پرداخته و دریافت حدود و مشخصههاى هر یک را در میان دادهها و گزارههاى قرآنى جستجو مىکند، اما قبل از آن مراجعهاى نه چندان گسترده به آراء صاحب‌نظران دو حوزه اسلامى و غیراسلامى در موضوع صورت گرفته است تا هم مدخلى باشد براى ورود به بحث و هم براى فهم کامل‌تر و صحیح‌تر مفهوم ایمان در قرآن‌کریم زمینه‌سازى مناسب صورت گرفته باشد.
بر اساس دو موضوع مفهوم و گونه‌ها، سؤالات اصلى اثر حاضر به ترتیب زیر چیده شده است: مشخصههاى محورى در شکل‌دادن مفهوم ایمان در نظریههاى مهم را با چه قالب و ردهبندى مىتوان مفهوم‌یابى کرد؟ منشأ پیدایش گونههاى ایمان چیست؟ مفهوم ایمان در آموزش قرآنى بر مبناى چه مشخصههایى تشکیل یافته است؟ گونههاى ایمان تا چه اندازه در آموزش قرآنى قابل پى جویى است؟ بر مبناى مفاهیم جزیى، قرآن کریم چه هدفى را در ارائه مفهوم ایمان دنبال کرده است؟
فرضیههاى کتاب که بر مبناى پاسخ به سؤالات پنج‌گانه ارائه شده، به قرار زیر است: نظریههاى موجود را مىتوان در دو گروه عمده نظریههایى که ایمان را نوعى معرفت و آگاهى به گزارههاى دینى مىداند و نظریههایى که ایمان را حالت روحى حاکى از اعتماد مىداند، مورد بررسى قرار داد. گونههاى ایمانى بر اساس دستهبندى متعلقات ایمان پدید مىآید. قرآن کریم بر فطرى بودن، اختیارى بودن و معرفت نبودن ایمان تأکید دارد. ایمان از نظر قرآن کریم ذومراتب و داراى گونههاى مختلف است. قرآن‌کریم با نگاهى کارکردى به مسأله، بهرهجویى از ایمان در صحنه عمل و زندگى (و البته براى نیل به سعادت اخروى) را دنبال کرده است.
سئوالات و فرضیههاى برشمرده شده، مبنا و موجد فصل‌بندى اثر بوده است و غیر از سئوال آخر که پاسخ آن در قالب جمع‌بندى و نتیجه‌گیرى از بحث ارائه شده است، هر یک از بقیه سؤالات محور فصل یا بخشى از کتاب قرار گرفته است. سئوال اول، موضوع فصل اول را تشکیل داده که در دو بخش مسلمانان و غیر مسلمانان بسط و گسترش یافته است. دومین سئوال، محور فصل گونههاى ایمانى شده است. همان‌گونه که قبلاً ذکر شد، فصل‌هاى اول و دوم براى ورود به مباحث بعدى، جنبه مدخلى و مقدمه دارد. در پى یافتن پاسخ براى سئوال‌هاى سوم، چهارم و پنجم، فصل سوم به بررسى فرضیههاى مربوطه در دو بخش مفهوم و گونههاى ایمان در قرآن‌کریم مىپردازد.
در فصل اول براى نقل آراء متفکران مسیحى و مسلمان سعى بر آن بوده است بدون رویکرد انتقادى، مشخصههاى مفهوم ایمان در نظریههاى عمده و برجسته عالم اسلام و مسیحیت گزارش شود و در این گزارش‌گرى هرجا که تبیین بیشتر و گستردهتر نظریهاى نیاز به بررسى آراء فرد یا افراد قایل به آن نظریه بوده است، نسبت به این کار اقدام گردد.
مؤلف در این فصل از برداشت‌ها و تفاسیرى که هر متفکر درباره آراء پیشینیان خود ارائه کرده است، غافل نمانده است. از جمله در موارد متعددى نظریات ایزوتسو را به نقد کشانده است یا مثلاً آراء شیخ طوسى درباره معتزله را مدنظر قرار داده است. منابعى که به نظر دست دوم مىآید، مربوط به این مباحث است.
به طور کلى دایره گسترده سازى بحث تا حدى پیش رفته است که تصویر روشنى از نظریه ارائه شده به دست بیاید و این شیوه تأثیر خود را بر محدودیت یا گستردگى منابع مراجعه شده و تعداد افکار و ایدههاى برجسته شده گذاشته است. در فصل سوم، کنکاش در بازشناسى مفهوم ذاتى ایمان و مشخص کردن حدود و ثغور آن به عنوان یک مفهوم انتزاعى که بیرون از اذهان واقعیتى مجسم ندارد با استعانت از مفاهیمِ نزدیک به موضوع بحث یا مفاهیم مقابل صورت گرفته است.
توضیح اینکه وقتى با مفاهیمى مثل ایمان، امید و انتظار روبرو هستیم، تنها راه رسیدن به انگاره و الگویى از آن مفهوم این است که یک واحد گفت‌وگو (مثل مقاله، کتاب، کتاب) را انتخاب نمائیم و مجموعه ویژگی‌هایى را که در گزارههاى «واحد تحقیق» براى مفهوم مورد نظر برشمرده شده است، تشکیل دهنده چارچوب معنایى مفهوم مورد نظر به حساب آوریم. در این کتاب واحد گفتگو، قرآن کریم بوده است که با بررسى گزارههاى آن (آیات قرآنى) تلاش شده است مشخصههاى مفهوم ایمان استخراج شود.
نظر شما