به گزارش خبرنگار مهر، استان اردبیل با مساحت 18 هزار و 50 کیلومتر مربع در دامنه کوه آتشفشانی سبلان واقع شده و اراضی آن از شمال استان در امتداد رود ارس و در جنوب نیز در مرز رودخانه قزل اوزن قرار دارد و نزدیکی این خطه به مناطق آب و هوایی مختلف مانند دریای خزر و از سویی ارتفاعات کوهستانی موجب شده است که این استان چهار نوع اقلیم متفاوت از نظر دما و بارش داشته باشد.
تنوع آب و هوایی موجود این استعداد را برای استان اردبیل فراهم کرده که در طول سال و در فصول مختلف به عنوان یکی از مهمترین قطبهای گردشگری کشور شناخته شود و همه ساله گردشگران بسیاری را مجذوب طبیعت خود کند.
اما در سالهای اخیر چهره طبیعی این استان صدمات جبران ناپذیری را به خود دیده بطوریکه اعتراض دوستداران طبیعت و کارشناسان محیط زیست را فراهم کرده است.
مهمترین این تغییرات به هم خوردن اکوسیستم دریاچه نئور، دریاچه شورابیل،دریاچه گیلارلو گرمی، تالاب ملا احمد، جنگل فندقلو و جاده سرچم- اردبیل است که با اجرای طرحهای عمرانی و یا زیست محیطی به دلیل ضعف برخورد کارشناسی چهره طبیعی خود را از دست داده و به عقیده کارشناسان این حوزه تغییرات برگشت ناپذیری به این مناطق وارد شده است.
محاصره دریاچه توسط ماهیان انگل
استان اردبیل 64 عرصه آبی سطحی ساکن دارد که بیشتر آنها در مواقعی از سال خشک می شود و هشت مورد منشا طبیعی دارد.
دریاچه نئور با مساحت 420 هکتار مهمترین دریاچه آب شیرین اردبیل به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده طبیعی از سال 52 محل پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان است.
این دریاچه به دلیل قرار گرفتن در مسیر عبور و دارا بودن مواد غذایی فراوان استراحتگاه امنی برای پرندگان مهاجر است و در آن 70 گونه گیاهی با استفاده دارویی، خوراکی و صنعتی و 90 گونه جانوری بومی و مهاجر وجود داشته و در حوزه آبریز خود مجموعه ای از گیاهان استپی و کشتزارهای گندم، جو، عدس و نخود دارد.
اما از دو سال قبل بدلیل ورود ماهی کپور به این دریاچه پرورش ماهی قزل آلا را با اختلال مواجه کرده و در حال حاضر تولید این ماهی متوقف شده است.
یکی از کارشناسان محیط زیست استان در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: با وجود اینکه اجرای طرح پرورش ماهی قزل آلا به دلیل ضعفهای کارشناسی با فراز و نشیبهای بسیاری همراه بود اما در حال حاضر ماهیان کاراس(جزو خانواده کپور ماهیان) در دریاچه مانع پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان شده و تمامی زحمات اجرای این طرح را از بین برده است.
حسین جباری تصریح کرد:با وجود اینکه نئور بصورت طبیعی زیستگاه ماهی محسوب نمی شود به دلیل دارا بودن مواد غذایی زیاد برای تغذیه ماهی قزل آلا محیط مناسبی برای پرورش این نوع ماهی است.
بی توجهی به توصیه کارشناسان زیست محیطی
جباری با یادآوری روند اجرایی شدن پرورش ماهی در این منطقه افزود: به دلیل شرایط اقلیمی و واقع شدن دریاچه در ارتفاعات در طول فصول سرد سال سطح دریاچه یخ می زد و ماهیان دچار مشکل تنفسی می شدند بنابراین برخلاف توصیه کارشناسان به ماهیان اکسیژن داده شد که باعث رشد علفهای آبزی و افزایش خاصیت قلیایی آب و به هم خوردن سیستم طبیعی دریاچه شد.
جباری یادآور شد: در سال 58 به دلیل عوارض ناشی از اکسیژن دهی این طرح متوقف و پرورش ماهی به صورت فصلی آغاز شد که به دلیل مواد غذایی کافی برای این نوع ماهی که از جنس سخت پوست "گاماروس" است در مدت کوتاهی به وزن هفت کیلو رسید.
وی افزود: وارد شدن ماهی کاراس باعث شده است اکوسیستم دریاچه به کل بهم خورده و زمینه پرورش ماهی نیز از بین برود.
وی تصریح کرد: ماهی کاراس با وجود اینکه علف خوار است در چرخه حیاتی ماهی قزل آلا تاثیرات سو گذاشته و به دلیل اینکه بسیار مقاوم و خود لقاح است تنها یک عدد از آن می تواند کل دریاچه را به تصاحب در آورد.
حل مشکل به همفکری بین المللی نیاز دارد
جباری در خصوص راههای تغییر وضعیت دریاچه بیان کرد: ماهی کاراس به سادگی قابل جمع آوری از دریاچه نیست و حل آن به همفکری های بین المللی نیاز دارد.
وی با اشاره به طرحهای پیشنهادی مختلف افزود: متاسفانه به نظر نمی رسد ماهی کاراس با پیشنهاداتی مانند اتصال برق فشار قوی به دریاچه یا جانوری که آن را طعمه قرار دهد از بین برود و این احتمال وجود دارد که طرح عقیم سازی نتایجی در بر داشته باشد.
با وجود اینکه پیش از این کارشناسان و برخی مسئولان علت این فاجعه زیست محیطی را وارد کردن تعمدی خیل عظیمی از ماهیان کپور به دریاچه عنوان کرده بودند جباری در اظهارات جالب و باور نکردنی عدم آگاهی شهروندان را مهم ترین دلیل این رخداد برشمرد.
وی گفت: بسیاری از افراد از ماهیان کاراس به عنوان طعمه استفاده می کنند و یا نادانسته این ماهی را وارد دریاچه کرده اند.
ماهی قرمز عید مورد اتهام است/ کوتاهی مسئولان در آموزش مردم
جباری تصریح کرد: ماهیان قرمز عید نوعی از ماهی کاراس هستند که در حال حاضر بسیاری از مناطق حفاظت شده را مختل کرده اند و این احتمال وجود دارد که شهروندان با سپردن این ماهیان به دریاچه باعث ایجاد این رخداد شده باشند.
وی تنها کوتاهی مسئولان را در آموزش مردم و دادن آگاهی به آنها برشمرد و در خصوص شایعات مطرح شده در فاجعه نئور ابراز عقیده نکرد.
لازم به ذکر است منطقه حفاظت شده نئور جزئی از منطقه حفاظت شده منطقه "لیسار " است که قسمت عمده آن در استان گیلان واقع شده و از سال 48 تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است و با وجود حفاظتهای سفت و سخت در این منطقه هیچ یک از نهادهای مسئول تا به امروز عهده دار مسئولیت فاجعه زیست محیطی آن نشده است.
صدمات برگشت ناپذیر زیباترین تالاب درون شهری اردبیل
همچنین دریاچه شورابیل به صورت یک حوض بسته رسوبی در محدوده قانونی شهرستان اردبیل واقع شده و یکی از مهمترین مناطق گردشگری این شهرستان است و در گذشته جایگزینی برای مسافرت به شهرستان سرعین بود.
این دریاچه در ابتدا وسعت اندکی داشته و دریاچه آب شور و زیستگاه" آرتمیا" یکی از مهمترین سخت پوستان برای تغذیه ماهیان است.
مهمترین شهرت این دریاچه گل درمانی آن است که به دلیل ته نشین شدن موجودات خاص بومی این تالاب در کف آن و تخمیر و تولید مواد آلی گل و لایی ایجاد می شد که خاصیت درمانی داشته و حتی به شهرهای دیگر نیز برده می شد.
اما این تالاب نیز از وسوسه پرورش ماهی در امان نبوده و در سالهای اخیر با فکر اولیه پرورش ماهی در این دریاچه و افزایش وسعت آن مسیرهای آب شیرین به آن متصل شده بطوریکه شوری آب از 80 گرم در لیتر به 2/0 گرم در لیتر رسیده است و همین موضوع علاوه بر از بین رفتن چهره اولیه باعث پدید آمدن گونه های جدید جانوری و گیاهی در منطقه شده است.
جباری معتقد است طرح شیرین کردن آب دریاچه شورابیل فاقد ارزیابی بوده و در نهایت نیز بی نتیجه ماند بطوریکه در این دریاچه پرورش ماهی صورت نگرفت و مشخص نیست که بر اساس کدام منطق به جای ایجاد استخرهای پرورش ماهی اکوسیستم خود دریاچه را بهم زده اند.
وی افزود:تغییرات انجام شده باعث شد سطح دریاچه به دلیل افت نمک در زمستان یخ زده و زیستگاه گونه های خاصی از پرندگان از بین برود و در فصول گرم سال نیز گونه خاصی از پشه ها ساکنین اطراف دریاچه را به سختی می اندازد.
وی تصریح کرد: در ابتدای طرح شیرین کردن آب مواد آلی مانعی برای پرورش ماهی قزل آلا بود و امروز تحقیقات نشان می دهد که سه نوع انگل از دسته کرمهای پهن در این دریاچه زندگی می کنند که مانع رشد ماهی می شوند و مشخص نیست تابلوی ماهیگیری ممنوع به چه دلیل نصب شده است.
بی توجهی به صادرات ماهی آرتمیا/ تالابها وضعیت مساعدی ندارند
این کارشناس محیط زیست به خبرنگار مهر گفت: آرتمیا به دلیل اهمیت ویژه در پرورش ماهی جنبه صادراتی دارد که در جنوب کشور روی این موضوع مطالعه می شود و در عین حال با بی توجهی محض مسئولان در اردبیل مواجه شد.
وی معتقد است طرح پرورش ماهی در شورابیل به بن بست خورده و به مانند بسیاری از طرحهای دیگر فاقد مطالعه و بینش عمیق است.
جباری افزود: سایر تالابهای استان از جمله تالاب ملا احمد نیز به دلیل ورود آب شیرین و تبدیل اکوسیستم به استخر پرورش ماهی و سپس ورود ماهیان کاراس در وضعیت مساعد طبیعی قرار ندارد و به دلیل آسیبهای وارده گونه های جدید گیاهی و جانوری در آنها شکل گرفته است که در بسیاری مواقع چرخه های حیات را نیز برهم زده است.
شهروندان با طبیعت همگام نمی شوند
جباری در پاسخ به سوالی در خصوص صدمات وارده به جنگل فندقلو، مهمترین این صدمات را بی احتیاطی شهروندان و گردشگران بر شمرد و گفت: جنگلهای فندقلو ادامه جنگلهای گیلان و جزو پوششهای گیاهی بی نظیر این منطقه است که نیازمند توجه ویژه مسئولان برای تبدیل آن به یکی از قطبهای گردشگری کشور است.
وی افزود: مهمترین آسیب وارده به پوشش فندقلو بی توجهی شهروندان و زباله های به جا مانده از گشت و گذارهای مسافران است که بی شک قابل تجزیه نبوده و چهره منطقه را تغییر داده است.
وی با اشاره به فرهنگهای رشد یافته در کشورهای اروپایی تصریح کرد: در کشورهای پیشرفته با وجود رشد صنعتی طبیعت با انسان بیگانه نیست و از وی هراسی ندارد و به عنوان مثال در مناطق حفاظت شده به سادگی می توان به وحوش نزدیک شد اما در کشور ما به دلیل ضعفهای گسترده فرهنگی هر جا انسان در طبیعت پا گذاشته است جانوران و گیاهان دچار آسیب شده اند.
کوهستانهای جوان منطقه در معرض تهدید
جباری در پایان با اشاره به طرحهای عمرانی اجرا شده در اردبیل ارزیابی زیست محیطی را در اجرای موفق طرحها مورد نیاز عنوان کرد و افزود: با وجود اینکه نمی توان در مقابل پیشرفت ایستادگی کرد می توان آسیب به محیط زیست را به کنترل درآورد.
وی در خصوص شایعاتی مبنی بر تغییر چهره طبیعی جاده سرچم و اختلال زندگی وحوش، ابراز داشت:راههای ارتباطی همواره زیستگاهها را تهدید می کند و به خصوص اردبیل منطقه کوهستانی با کوههای جوان و تخریب پذیر است که باید در اجرای طرحهای عمرانی سود و زیان آن بررسی و سپس به اجرا در آید.
این کارشناس معتقد است برای کاهش تخریبهای محیط زیست آموزش عمومی با همکاری رسانه، اهرمهای قانونی، آموزش و پرورش و نهادهای نظارتی ضروری است.
گزارش: ونوس بهنود
نظر شما