"حسین هواسی" کارشناس مسائل استراتژیک و روابط بین الملل در گفتگو با خبرگزاری مهر علل علاقه مندی ترکیه برای مداخله در مسائل سوریه را مورد بررسی قرار داد و گفت : تنشهای موجود بین ترکیه و سوریه را باید فراتر از اخبار روزمره و مسائل پیش آمده در ماههای اخیر بررسی کرد. یک نکته روابط این دو کشور در خاورمیانه و نکته دیگر نقش این دو در نظام بین الملل و جایگاه آنها در قالب بلوک بندی های چندقطبی جهان است.
در بررسی تحولات اخیر باید نگاه تاریخی به روابط ترکیه و سوریه بیندازیم. همچنین برای تحلیل کنشها و واکنشهای سیاسی و عملیاتی ترکیه باید نکات اقتصادی، سیاسی، نظامی و حتی نگاههای ژئوپلیتیکی این کشور را مورد بررسی قرار دهیم.
ترکها در خاورمیانه قدمتی دارند به اندازه عثمانی؛ البته اگر بخواهیم بیشتر یعنی تا دوره سلجوقی ها پیش نرویم، به این علت که عثمانی در سال 1453 قسطنطنیه را فتح و امپراطوری روم شرقی را پس از هزار و اندی سال مضمحل کرد. بعد هم امپراطوری اسلامی-عثمانی در منطقه شکل گرفت که به حل شدن کشورهای اسلامی دیگر از لحاظ جغرافیایی در این امپراطوری انجامید.
|
ترکیه در مواردی مثل کریدور شمال-جنوب و کریدور شرق-غرب ذینفع است و اگر قرار باشد داد و ستدی انجام گیرد یا وضعیت این کریدورها تثبیت شود، این کشور پل مفتوحی برای انتقال کالا و خدمات و از این قبیل مباحث است. |
این نکته هنوز هم در ترکیه وجود دارد. در جنگ جهانی اول روسها و انگلیسها خیلی علاقه داشتند تنگه های بوسفور و داردانل را از ترکها بگیرند. انگلیس ها به صورت مشخص به این دو تنگه حمله کردند، اما با مقاوت عثمانی ها روبرو شده و در این کار ناموفق ماند.
وی با اشاره به تحولات 16 ماه گذشته در سوریه اظهار داشت: امروز هم همین وضع است، ترکها در منطقه ای قرار گرفته اند که پل ارتباطی بین آسیا و اروپا است. ترکیه در مواردی مثل کریدور شمال-جنوب و کریدور شرق-غرب ذینفع است و احتمالا اگر داد و ستدی بخواهد انجام شود یا وضعیت این کریدورها تثبیت شود، این کشور پل مفتوحی برای انتقال کالا و خدمات و از این قبیل مباحث اقتصادی است.
حتی در حوزه انرژی ترکیه بر سر راه خط لوله ناباکو قرار گرفته است، یا خط سوم انتقال انرژی روسیه به اروپا که در دست بررسی است و احتمال اجرای آن در جنوب وجود دارد، در آبهای ترکیه ایجاد می شود. خط لوله گاز ایران هم به ترکیه رسیده و ترکها اعلام کرده اند که حاضرند مقادیر بیشتری گاز از ایران بخرند و ما کاری به مقصد آن نداشته باشیم، احتمالا آنها به صادرات مجدد این گاز فکر می کنند.
هواسی در بررسی علت نقش آفرینی ترکیه در تحولات سوریه تاکید کرد: ببینید با ثبات در عراق و حکومت فعلی در سوریه که از دوستان ایران است، ایران می تواند خطوط انرژی اش را در بندر لاذقیه سوریه رسانده و از آنجا صادرات کالا، نفت و گاز و پتروشیمی خود را انجام دهد، از این رو راه ایران-عراق-سوریه راه تجارتی-ترانزیتی خوبی است و به مراتب از راه ترکیه در خشکی نزدیکتر است. در این صورت ترکیه از لحاظ اقتصادی و انرژی از بازی خارج می شود.
این نکته اقتصادی است، اما علت برخوردها و کنشهای سیاسی ترکیه تنها این مسئله نیست و موارد دیگری مانند نکات سیاسی و نظامی وجود دارد. ترکها در ناتو عضویت دارند و حتی در جنگ کره در دهه 1990 در کنار ناتو جنگیده اند و به این عضویت پایبندند، حتی در برخی موارد هم به نیابت از ناتو عمل می کنند، آنها پیوندهای خوب منطقه ای با اعضای ناتو دارند.
|
با بهبود شرایط در عراق و سوریه، ترکیه از مسیر ترانزیت خارج می شود، یعنی هواپیماهای ایران در کریدور عراق-سوریه و حتی لبنان به راحتی پروازهایشان را انجام می دهند. |
به اعتقاد این کارشناس مسائل استراتژیک، برخی معتقدند ترکها نیابت مداخله در مسائل سوریه را دارند، این احتمالی است که وجود دارد اما برای اقدامات ترکیه کافی نیست، یعنی ممکن است چنین نیابتی از سوی برخی کشورها برای اعمال فشار به سوریه داشته باشند اما خودشان هم به این مسئله علاقه مند هستند. مثل اینکه عربستان چند میلیارد دلار وام بلاعوض به ترکها داده است، خب این چه معنی می تواند داشته باشد؟ یا این که اقدامهایی اینچنین به حدی برای ترکها اغوا کننده بوده که روابط خود با سوریه را قطع کرده اند.
وی افزود: مسئله دیگر این که ترکها علاقه مندند حکومتهایی که طرفدار آنها هستند روی کار بیایند یعنی به تعبیری آنها عثمانی گرایی نوینی انجام می دهند که نگاهش به افزایش قلمرو جغرافیایی نیست، بلکه گسترش مدل حکومتی شان در منطقه است. حتی این را در مصر هم تجویز می کنند و به سران این کشور توصیه می کنند مدل حکومتی نظیر حزب عدالت و توسعه در ترکیه به اجرا بگذارند.
همچنین ترکها علاقه مندند هژمونی منطقه ای با حفظ یک اقتصاد قدرتمند فعال همه جانبه ایجاد کنند و برای این کار می کوشند دولتها و حکومتهایی را که با آنها در منطقه معارض هستند، تغییر دهند به همین دلیل به این حکومتها فشار می آورند. در سوریه هم هر چند در ابتدا مشهود نبود، اما همین اتفاق در حال روی دادن است.
ترکها وضعیت جدیدی در منطقه دارند که علت آن سیاستهای جدید این کشور و هم به علت روابط آنکارا با قدرتهای خارج از منطقه و روابط ویژه اش با اسرائیل است. این رژیم در ترکیه سفارت دارد، ترکها هیچگاه صهیونیستها را تهدید نکرده اند و تنشهای موردی هم که پیش آمده ترکها حد نگاه داشته اند و این ملاحظه از سوی اسرائیل هم انجام گرفته است تا حدی که بیشتر به مانورهای تبلیغاتی تبدیل شده است.
|
کشورهای منطقه که در حال تجربه تغییرات سیاسی اند سعی می کنند بین مدلهای حکومتی، مدلی را انتخاب کنند و در این بین ترکها علاقمند به انتخاب مدل خود در این کشورهای هستند، یعنی می خواهند بهار عربی را تبدیل به "بهار ترکی" کنند. |
نکته دیگر این است که کشورهای منطقه که در حال تجربه تغییرات سیاسی اند بین مدلهای حکومتی سعی می کنند مدلی را انتخاب کنند و در این بین ترکها علاقه مند به انتخاب مدل خود در کشورهای انقلابی هستند. یعنی می خواهند بهار عربی را تبدیل به "بهار ترکی" کنند.
آنها به دنبال اجرای بایدها، نبایدها و ملزومات مدل ترکی حکومت اسلامی در کشورهایی مثل مصر و تونس هستند تا مدل آنها تثبیت شده و به عنوان یک هنجار دموکراتیک و اسلامی مطرح و گزینه های دیگر از پیش رو برداشته شود. این رقابت در منطقه ممکن است به صورت پنهان بین ایران و ترکیه وجود داشته باشد. ایران از نظر انرژی هم می تواند بدون نیاز به ترکیه تمام فعالیتهای تجاری، اقتصادی از طریق عراق، سوریه و لبنان انجام دهد.
وی در پایان یادآور شد: با این حال ایران و ترکیه مایل به تخریب روابط دوستانه خود در فضای کلان نیستند. دو کشور متوجه هستند که آسیب به روابط دو کشور می تواند به کل منطقه آسیب برساند به همین دلیل سعی می کنند در این میان به صورتی مسالمت آمیز حرکت کنند که حوزه نفوذ دیگری تحت تاثیر قرار نگیرد.
ایران و ترکیه تبادل تجاری و اقتصادی خوبی دارند که هر دو طرف بهره مند هستند و استقبال می کنند. اما ترکها لازم است در سیاستهایشان با تانی بیشتری برخورد کرده و اعتماد به خود را در منطقه با مداخله در مسائل سوریه از بین نبرند. این توصیه ای است که می شود به ترکها کرد. معمولا تجربه نشان داده که چنین اقداماتی سبب تخریب وجهه دیپلماتیکی می شود که کسب آن ممکن است سالها به طول انجامیده باشد. مضاف بر اینکه با بهبود شرایط در سوریه روابط دمشق با آنکارا هرگز به مناسبات دوستانه گذشته بازنمی گردد و در این میان ترکها بیش از دیگر کشورها متضرر خواهند شد.
نظر شما