پیروان شتر/ دین ‏شما دوروئى است

امام علی (ع) پس از جنگ جمل در مذمت جمعى از اهل بصره فرموده ‏اند: شما سپاه ‏«زن‏» بودید و پیروان حیوان شتر، تا زمانى که شتر صدا مى‏کرد به پا مى خاستید و با پى شدنش فرار کردید، اخلاق شما پست، پیمانهایتان از هم گسسته، دین ‏شما دوروئى است و آب شهرتان شور! آن کس که بین شما اقامت گزیند در دام گناه ‏گرفتار آید(زیرا یا خود در گناه شریک شماست و یا کردارتان را مى‏بیند و نهى نمى‏کند) و اگر از شما دورى گزیند، رحمت‏ حق را دریابد. گویا مى‏بینم عذاب خدا از آسمان و زمین برشما فرو می آید همه غرق شده‏اید تنها قله بلند مسجدتان همچون سینه کشتى از روى آب نمایان است.

 

در روایت دیگری آمده است که امام چنین فرموده اند: سوگند به خدا سرزمین‏ تان را آب فرا گیرد، آنچنان که تنها بالاترین نقطه مسجد همانند سینه کشتى یا شتر مرغى که به رو در افتد نمایان باشد و نیز در روایتى آمده است: همانند سینه مرغ روى آب دریا!

 

در روایت دیگرى است: خاک سرزمین شما متعفن ترین خاکهاست، از همه جا به ‏آب نزدیک تر و از آسمان دورترید، نه دهم بدیها در محیط شماست، کسى که در آنجا باشد گرفتار گناه و کسى که رخت‏ بر بندد مشمول عفو خداست. گویا شهر شما را مى‏نگرم که آب سراسرش را فرا گرفته و جز بلندترین نقطه مسجدتان ‏که همانند سینه پرنده‏اى که از آب دریا پدیدار است چیزى دیده نمى‏شود.

 

طلحه و زبیر هنگام جنگ به مردم بصره اعلام کردند: اگر على(ع) پیروز شود همه را خواهد کشت و تمام حرمت ها را هتک خواهد نمود، بچه‏ها را مى‏کشد و زن ها را اسیر مى‏نماید، پس براى حمایت از حریم خود بجنگید و مرگ را به رسوائى ترجیح دهید! و از طریق این دروغ وحشتناک‏ مردم را بر ضد حضرت شوراندند.

 

على(ع) پس از پیروزى همه را بخشید. کلبى مى‏گوید: از ابى صالح پرسیدم: چگونه على(ع) از اهل بصره صرف نظر کرد؟ در پاسخ ‏گفت: همان گونه که پیغمبر(ص) با اهل مکه رفتار کرد، زیرا دوست داشت ‏آنها هدایت ‏شوند.

 

در روز جنگ جمل، اطراف شتر عایشه را قبائل مختلف در میان گرفته و به سختى از او دفاع مى‏کردند، جمعیتى زیاد کشته شد، امام(ع) براى پیشگیرى از کشتار زیاد فریاد زد: شتر را پى کنید که شیطان است وگرنه جمعیت ‏عرب را به کشتن خواهد داد هنگامى که شتر کشته شد لشکر شکست خورد و گریزان شدند.

 

 

در این سخنان امام از غرق‏ بصره خبر مى‏دهد، ابن ابى الحدید مى‏نویسد: بصره دو بار در آب غرق شده است ‏یک بار در زمان‏ «القادر بالله»(خلیفه عباسى) و یک بار، در دوران خلافت ‏«القائم بامرالله‏» که تمام بصره به ‏جز مسجد جامع که قسمت ‏بالاى آن همانند سینه مرغى از روى آب پدیدار بود، همه را آب فرا گرفته بود این آب از خلیج فارس طغیان کرده بود.

 

قسمتى از این خطبه را «مروج الذهب‏» نقل کرده و در کتاب ‏«اخبار الطوال‏» نیز آمده است و در کتاب‏ «احتجاج‏» از ابن عباس نقل کرده که ‏گفت: «وقتى جنگ با اهل بصره پایان یافت امام(ع) منبر رفت و این سخنان ‏را ایراد فرمود: «عقد الفرید»(جلد 2 ص‏169 و 282) نیز از«عکرمه‏» و او از ابن عباس ‏نیز نقل کرده است(مستدرک و مدارک نهج البلاغه صفحه ‏239 و 240).

 

طبق ‏نقل استناد نهج البلاغه صفحه‏ 23، ابن قتیبه در«عیون الاخبار» جلد 1 ص ‏216 و محمد بن حسن طوسى مشهور به ابن شیخ الطائفه در کتاب ‏«امالى‏» و شیخ مفید در کتاب ‏«الجمل‏» این سخن امام(ع) را نقل کرده‏اند و پس از پیروزى امام(ع) به میان کشتگان آمد و جسد «کعب بن سور» قاضى بصره را روى زمین دید، دستور داد وى را نشانیدند، به او فرمود: واى بر تو! علم داشتى اما نفعى به تو نبخشید! پس از آن دستور داد جسد «طلحه‏» را نیز از زمین بلند کردند، به او نیز فرمود: واى بر تو! در اسلام سابقه خدمت داشتى، ولى براى خود نگه نداشتى شیطان تو را فریفت و به سرعت ‏به دوزخ کشانید!

 

امام علی (ع) در جنگ جمل حملات شدیدى کرد و چند بار شمشیرش خم‏ شد، بر مى‏گشت و آنرا راست مى‏نمود اصحاب و فرزندان و مالک اشتر به او مى‏گفتند جنگ را به ما واگذار. ایشان جوابى نمى‏دادند، ولى یکبار که چون شیر خروشید و جمعیت را در هم ریخت پس از بازگشت پیشنهاد سابق را اصحاب تکرار کردند و اضافه نمودند: «ان تصب یذهب الدین‏: اگر آسیب ببینى دین اسلام از بین ‏مى‏رود.» در پاسخشان فرمود: «و الله ما ارید بما ترون الا وجه الله و الدار الاخرة: به خدا سوگند آنچه مى‏بینید به خاطر خدا و آخرت است.» (اقتباس از شرح ابن‏ابى الحدید جلد اول)