نیاز انسان به عقلانیت اخلاقی/ مدرنیته درصدد تعیین هدف زندگی برآمد

مفهوم انتخاب عقلانی اگر چه در برخی انتخابهای عقلانی دارای اشتراک لفظی است ولی نوع شاخصهایی که عقلانیت ابزاری، عقلانیت انتقادی، عقلانیت اخلاقی، عقلانیت ارتباطی و عقلانیت دینی برای انتخاب یک بدیل در اختیار قرار می دهند گوناگون و متفاوت است.
 
پروفسور "مایکل آلن گلسپی" استاد فلسفه و علوم سیاسی در دانشگاه دوک آمریکا در خصوص این موضوع که کدام نوع از عقلانیت انسان را به سعادت رهنمون می شود به خبرنگار مهر گفت: وقتی در مورد ماهیت عقلانیت صحبت می شود بد نیست که آرای ارسطو در این خصوص مورد مطالعه قرار گیرد.

وی افزود: ارسطو 5 نوع و شکل مختلف عقلانیت را از یکدیگر مورد تفکیک قرار می دهد. توانایی شناسایی و تشخیص اصول اولیه، تونایی استنباط و استنتاج نتایج از این اصول که ترکیب این دو استدلال نظری را تشکیل می دهد.

مؤلف "نیهلیسم بعد از نیچه" تأکید کرد: در بعد عملی توانایی شناسایی و تشخیص اینکه چه چیزی را باید انجام داد. در بعد عملی و در عقل عملی با استدلالهای اخلاقی مواجه هستیم. همچنین در این بعد دانش و معرفت چگونگی ساخت اشیاء قرار می گیرد که این معرفت، دانش تکنیکی به شمار می رود.

وی تصریح کرد: در دوران مدرن بشر به این مباحث یک شکل نظری از استدلال و خرد درباره تکنیک را اضافه کرد که عقلانیت تکنیکی یا "علم" نامیده می شود.

گلسپی در ادامه تأکید کرد: ما همچنین باید راجع به استدلال زیبایی شناختی نیز صحبت کنیم تا از رهگذر این گفتگو دریابیم که چه چیزی زیباست و چه چیزی عرشی و آسمانی است. همه این مباحث به اشکال و انحای مختلف در ساختن یک زندگی خوب و سعادتمندانه مشارکت و حضور دارند.

مؤلف "بنیان تاریخ" تصریح کرد: برای نمونه شادی در زندگی به ما می گوید که چه کاری را انجام دهیم و به دنبال چه چیزی باشیم.

وی افزود: آنچه در دوران مدرن رخ  داده شاید این باشد که عقلانیت اخلاقی به ما کمک کند که نه تنها چگونگی حصول به "آنچه را که می خواهیم" بفهمیم بلکه آنچه را که باید بخواهیم را نیز فهم و درک کنیم.

این فیلسوف آمریکایی در ادامه تأکید کرد: علت این موضوع و تأکید در دوران مدرن فقدان اعتماد به سنتها، حقوق و قانون برای پاسخگویی به پرسشهاست.

وی یادآور شد: نتیجه این می شود که ما به عنوان موجودات انسانی به طور مطلق زمینه مند و مشروط به فرهنگها و سنتهای جوامع خودمان می شویم. این شرایط محدودیتهایی را برای ما ایجاد می کند و در عین حال که ما را تبدیل به موجودات انسانی و شهروندان می کند و باعث می شود از درک عمیق آنچه بشر برای یک زندگی خوب لازم دارد بازداشته شود.

برنده جایزه لئواشتراس در پایان تصریح کرد: بر همین اساس است که معتقد هستم آن نوع از عقلانیتی که امروزه بیش از هر چیز مورد نیاز انسان است عقلانیت اخلاقی است.

مایکل گلسپی استاد فلسفه و علوم سیاسی در دانشگاه دوک آمریکا است. حوزه‌های تخصصی او فلسفه سیاسی، فلسفه قاره‌ای مدرن و تاریخ فلسفه سیاسی است. وی همچنین در حوزه‌های نظریه‌های سیاسی، ایده‌آلیسم آلمانی و اگزیستانسیالیسم صاحبنظر است. گلسپی صاحب آثار و کتابهای بسیاری در حوزه فلسفه و اندیشه سیاسی است.هگل، هایدگر، بنیان تاریخ و "نیهیلیسم قبل از نیچه" از جمله کتابهای او هستند.

.........

 

گفتگو از جواد حیران‌نیا