امانتداری در ترجمه شعر، بازگردانی تحت‌اللفظی نیست

به گزارش خبرنگار مهر،‌ دومین نشست اتاق شعر با موضوع ترجمه شعر عصر پنجشنبه 16 شهریور با حضور احمد پوری، موسی بیدج و علی عبداللهی در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

پوری در ابتدای این برنامه با اشاره به تاریخچه و پیشینه ترجمه شعر در کشورمان گفت: تا جایی که من مطالعه کرده‌ام، اولین زبانی که در ایران ترجمه شده است، فرانسه و روسی بوده است. بعدها انگلیسی هم به زبان‌های ترجمه در ایران افزوده شد و چندین مقاله هم درباره تاثیر ترجمه بر زبان فارسی نوشته شد.

وی در بخشی از این برنامه در پاسخ به سوالی درباره معیار انتخاب مجموعه‌های شعری که برای ترجمه انتخاب می‌کند، گفت: خیلی ساده بگویم که دلیل اولیه‌اش علاقه خودم است و هیچ چیز جز این نیست. من ناظم حکمت را بسیار دوست داشتم و دارم. آرزو داشتم لذتی که از خواندن اشعار او می‌برم دیگران هم ببرند. پابلو نرودا و دیگر شاعرانی هم که از آن‌ها ترجمه کرده‌ام، به همین صورت هستند. پس نخستین معیار من برای ترجمه شعرها، علاقه شخصی‌ام بوده است. به طور نسبی بگویم که به نظرم می‌رسد این انتخاب‌ها بد هم نبوده است. بعدا وقتی طبیعتا از ترجمه یک مجموعه استقبال می‌شود، دست به ترجمه کتاب دیگری از شاعر آن می‌زنم همان‌طور که دست به ترجمه کتاب‌ دیگری از حکمت و نرودا زدم.

این مترجم در ادامه درباره امانت‌داری در ترجمه شعر گفت: امانت داری چیز خوبی است، نه تنها در شعر بلکه در همه چیز. اگر بتوان تعریف خوبی از امانت داری کرد، در ترجمه شعر هم امانت داری خوب است. اما امانت‌داری حتما به این معنی نیست که تک تک کلمات شعر را به صورت تحت الفظی ترجمه کنیم. در شعر قرار نیست چیزی گفته بشود. تا به حال چند صدهزار شعر عاشقانه در جهان سروده شده است؟ همه آن‌هم هم می‌خواهند بگویند من دوستت دارم و چیزی جز این ندارند. اما من باید ببینم شعر چه فضایی دارد و اگر بتوانم آن فضا را منتقل کنم، امانت دار هستم.

پوری گفت: مثلا در آثار شاعران انگلیسی، محبوبشان را ملکه می‌خوانند. خب در بازگردانی به فارسی اصلا زیبا نیست که من بنویسم فلان زن، ملکه است بلکه لغتی که در فارسی نشان دهنده وقار، متانت و در کل صفات حسنه در یک زن است، «خانم» است. البته من در ترجمه‌ها از لفظ «بانو» استفاده کردم. نرودا در شعرهایش براساس فرهنگی که دارد، و از روی محبت محبوبش را «سگ من» می‌خواند. خب طبیعتا و اصلا به هیچ وجه من مترجم نمی‌توانم در ترجمه‌ام از این لغت تحت‌الفظی استفاده کنم و باید برایش معادلی پیدا کنم. بنابراین امانت‌داری حتما این نیست که من این تعبیر «سگ من» را در ترجمه‌ام به کار ببرم.

وی در پایان گفت: من از مخاطبم نمی‌خواهم که زبان اصلی شعر را بداند، چون اگر می‌دانست که دیگر من آن را ترجمه نمی‌کردم. بلکه هدف این است که مخاطب از خواندن آن شعر به زبان خودمان لذت ببرد.