خبرگزای مهر - گروه فرهنگ و ادب: احمد دهقان نویسنده کم‌حرفی است. بارها به طور مستقیم و غیرمستقیم از او نقل شده است که حرف من، اثر من است و خیلی دوست ندارم درباره آن صحبت کنم. همین موضوع بوده است که پاره‌ای از منتقدان خلق و خوی او را بی‌شباهت به دیار و سرزمین کویری آن ندانسته‌اند.
ادبیات دهقان، اما نه در کویر که در پایتخت با رمان «سفر به گرای 270 درجه» زاده شد، اما این رمان برای عینیت دادن به تصور او از دفاع مقدس و سبک‌بخشی به وی نقش قابل اعتنایی را ایفا کرد. بسیاری از نویسندگان و جوانان مخاطب ادبیات داستانی به ویژه در سال‌های پرالتهاب دهه 70 با این رمان به ادبیات جنگ نگاه تازه‌ای انداختند و بی‌راه نیست که او را از این حیث صف‌شکن نویسندگان جنگ نیز بنامیم.
رمان «سفر به گرای 270 درجه» در سال 1375 منتشر شد و جوایز متعددی را نیز با خود برای دهقان به ارمغان آورد. این اثر از چندین حیث در میان آثار مشابه خود، اثری متمایز و درخور اعتنا است که در ادامه به آن اشاره می‌شود.
روایت شده که احمد دهقان یک سال پیش از نگارش این رمان بیش از 300 رمان بزرگ جنگ در جهان را خوانده است تا بتواند حرف خود را در این اثر بگنجاند. اثری که می‌توان آن را حامل عریان‌ترین تصاویر از صحنه‌های نبرد در میان آثار منتشر شده درباره هشت دفاع مقدس دانست.
دهقان در این رمان داستانی سرراست و ساده را روایت می‌کند: ناصر رزمنده جوانی است که بارها سابقه شرکت در جبهه داشته است. او در بین امتحانات دوره دبیرستان خود، درس را رها و به همراه دوستش علی راهی منطقه جنگی جنوب می‌شود. در آنجا ضمن دیدار مجدد با دوستان سابقش، از قریب‌الوقوع بودن عملیاتی مهم اطلاع می‌یابد و در آن شرکت می‌کند. در حین عملیات بسیاری از دوستانش شهید و مجروح می‌شوند، خود او نیز مجروح شده و به پشت خط می‌آید. بعد از چند روز به شهر خود بازگشته و زندگی عادی را از سر می‌گیرد. پس از مدت کوتاهی با دریافت تلگراف یکی از دوستانش دوباره خود را آماده بازگشت به منطقه می‌کند.
هنر دهقان در این رمان نه ایجاد تکنیک‌های زبانی است و نه ایجاد لایه‌های تو در توی تعلیق‌وار داستانی، بلکه به تصویر کشیدن صحنه‌های جنگ بر اساس منطقی رئالیستی است که ناشی از دقت نظر وی در مشاهده و ثبت وقایع جنگی است.
داستان وی داستانی سرراست و به دور از هر نوع پیچیدگی لفظی و کلامی است. دهقان در این رمان به دنبال به رخ کشیدن تکنیک خود در نوشتن نیست، بلکه تکنیک خود را در نوع روایت از جنگ دنبال می‌کند و در این مسیر خود را به رخ مخاطب می‌کشد.
دهقان یکی از دقیق‌ترین خاطره‌نگاران دوران دفاع مقدس است؛ خاطره‌نویسی که جذابیت توصیف برخی صحنه‌های دفاع مقدس از سوی او هنوز و بعد از 30 سال در قالب داستان‌های کوتاه در نشریات تخصصی منتشر می‌شود و این هنر روایی در رمان «سفر به گرای 270 درجه» به زیباترین وجه ممکن ظهور می‌کند.
دهقان با ادبیاتی تصویری و در عین حال ساده، مخاطب خود را صفحه به صفحه، به دل صحنه‌های نبرد می‌برد و در حد واندازه‌های یک فیلم مستند او را به هیجان می‌آورد. حتی شاید در برخی صحنه‌ها و صفحه‌ها او را میخکوب می‌کند.
یکی از دیگر نکات قابل توجه در ادبیات جنگی احمد دهقان، تاکید او بر وجه انسانی جنگ است. او به جنگ به عرصه‌ای برای تقابل انسانی نگاه می‌کند و کمتر نگاه ایدئولوژیک به وقایع آن دارد. شخصیت‌های داستانی او نیز در این رمان و حتی رمان «من قاتل پسرتان هستم» بیش از آنکه بر ظواهر و قوالب ساخته شده و روح کلی ترسیم شده از ساختار جنگ در سال‌های گذشته تاکید کند، بربازنمایی وجوه انسانی و بازتعریف انسان و عکس‌العمل‌های او در جنگ تاکید دارد که در کمتر اثری پیش و پس از او در ادبیات داستانی دفاع مقدس تکرار شده است.
با این حال رمان دهقان و شیوه روایت «من راوی» در آن این اثر را تا حد زیادی از ساختار رمان‌گونه دور کرده است. در واقع راست‌نمایی و مستندنویسی دهقان در این اثر تا اندازه‌ای پیش رفته است که برخی منتقدان این رمان را نوعی روایت داستانی از خاطراتی می‌دانند که احمد دهقان از نزدیک خود شاهد و ناظر آن بوده است.
با وجود این، اثر یادشده را باید یکی از زنده‌ترین و ملموس‌ترین و در عین حال منصفانه‌ترین آثار داستانی در توصیف صحنه‌های نبرد هشت ساله علیه دشمن بعثی به شمار آورد. رمانی که شخصیت‌پردازی ملموس آن در کنار بیان شفاف و قابل لمس صحنه‌های نبرد، این اثر را نه برای مخاطب ایرانی که برای تمام مردمانی است که دوست دارند روایتی انسانی و واقعی از جنگ بخوانند، به اثری قابل اعتنا و در خور توجه مبدل کرده است.
نظر شما